Tíminn Sunnudagsblað - 06.07.1969, Síða 10

sjáifan að v©ra hmölfcméaus í sáð-
ari bótounuim.
Síðaisifca bókisn í þessum fltokki
e<r Rökkuróperan, og ar hún bezt
þeiirra. Hún kom úit árið 1958.
Sti'li bókarinimair er enm tærari o-g
mieira Wlátt áfram, en ek'ki eims
barmaíleigur og í fyrri bókiunnm.
Frásögniin er eininiig fjörleg og
með sfcálidleguim sprettium eims o<g
í hinium afburða fagra kafla uim
sikiautaferðir Þórbergs á lánimu.
En fcóróna þessarar bókar er þó
him skemmtleiga lýsinig á „þjóðfé-
laginu“. Þar tefest Þórbergi ákaf-
leiga vel upp, bæ'ði að frásögn og
húimor.
Á sjötogsaftnæ'Ii Þórbiergis 1959
kom út í kompaníi við allífið.
Þetta voru viðtöl, sem Mat'thías
Jóhannesser hiafði átt við Þórberg
á heimili hans. Mabthíasi tekst að
gera Þórberg ljósfliifandi á síðum
bófe'arininar. Hún er ómeitanileg
he'imiilid um skoðamir Þórbergs á
sfeáldSkap og bókmiemintum, Stjóm
máilum, guðspeki, „hjátrú" og
spíritisma. Aulk þess er hún barrna
M1 af skemmtil'egum sögum og
hmyfltimuim atfhugaisemdum um allt
miflfi 'hiimims og jarðar.
Efibir útfeomu þessarar bókar
hieyrðist lítið frá Þórbergl nok'kuir
ár. Éin árið 1962 gaf hainin út efeki
færri en brjár bækur. Fyrst og
ftieimrat Gráskinnu hina meiri I—II.
Þair er allit það efni, sem kom í
gömflu Gráskinmu, og annað eins
að auki .Meðal nýjia efmisins eru
margiar mjög mierfeiil'egaæ sögur og
frásagnarlist þeirra félaga, Þór-
bergs og Sigurðar Nordais, bregzt
afl'drei. í Unuhúsi gaf Þórbergur
út þetta ár ,mieð ágætuim fo'rmála
um þeittia merkiliega hús, en mieig-
inefini bókarinnar var raunar rit-
að ári'ð 1922 eftir Stefáni frá Hvita
■diad. Lofcs heiðraði Þórbergur Hamn
es Pótursson með lönigu kvæði,
Marsinn til Kreml. Það er líklega
það 'Hél'egdsta, sem Þórbergur bef-
ur sfeiriiifað, þótt miargt miegi af
Miarsiinum læra urn þetifca og annað
Hf.
Ánið 1964 birbi Þórbergur Rang-
snúin mannúð (Tímar. Máls og
mienndmiga'ri. ritað gegn eiinum
kafll'a uim Erlend í Unuíhúsi í bók
HaiIMórs Laxness, Skáldiatámd. Auk
þess 'að vera áigæt lýsing á Erleudi
og hams merfeia húsi, ber Þórbemg-
ur upp ýmsar álbuigajverðar spurn-
imigair við Laxness um stöðu hans
í huigmyndatfiriæ'ði Uífisdttns.
Síðasfca stórvirM Þóirbe'rigs er
svo Ævisaga Einars ríka, sem emm
er að fcðm.a út. Tvö bindi eru þeig-
ar fcomiin, Fagurt er í Eyjum 1967
og Fagur fiskur í sjó 1968. Þessi
saga er í rauin og veru slfcrifuð af
jafnmikiitfli list og ævisaga séra
Árna, en það skifliur á miilli, að
Ei'mar er efcki jafnsérstæður og
frumll'eigur miaður sem klerkurinn
og býr efcki yfir jafmmdtolum saigna
auði. En hanm er þó gæddur ótví-
ræðum frásagmarhætfilleifcuim.
Hamin segir frá, edmifiallit og bfláitt
áfraim, og lyftár frásiögnimni með
góðlá'tl'egum. húmor. í hugsjónum
og Ifssfcoðun sitendur Eirnar á
mitolu hærra stigi en ffliestir auð-
menn og atvimmiuiretoemdur.
Hið síðasta, sem ég hef lesið
eftir Þórberg, eru tvær grednar í
Tímiairiti Máls og menniinigar 1968,
Frá Birni á Reynivöllum og Gamli-
Björn, hivort tveggja frásagnir af
sérfceninill'egum möninum i Suður-
svedt. Og lofcs er hið bráðfyndna
bréf, Til listamannsins Jónasar
Árnasonar, sem birfciist í Þjóðvilj-
anuim 4. des. 1968.
í þróun rithöfuimdarins Þórbergs
Þórðarsonar þykist ég greina þrjú
sfcig. Fyrsta stigið emdiar með rit-
geirðinmi 3379 dagar úr lífi mínu.
Eimfcenmd þessa tímabifls er stuifct-
or'ðuir, heiður og tær stffl, sem
borinn er uppi af íhygld, róman-
tífc og spámainulegum hita. Næsta
stiig i þróun Þórbergs hefst árið
1930 og síendu/r aflit til þeiss, er
Sálimurinn um blómið fcemur út.
Meist áberandii þetta tímabil er
mairgbrotnari og fj'ölbreyttari stíl,
sem.Mandinjn er grófari kímni en
áður, og jafnframt dregur úr róm-
antík himna bláu fjaflla og spá-
mamnfliegum amda. Þriðja og síð-
asta sfciig Þórbergs hófst með Sáflm-
iuum um blómið. Einfcenni þessa
stigs er afar tær og eimfaldur stíll
og sífefflBt harðairi toröfur um sainn-
leika frásagnar og máfevæmnd lýs-
imga. Jafnfraimt verður höfundi æ
eirfiðana að tafla í aflivarlegum bók-
stll. í ævisögu Einairs rífca er sfcíll-
iun enn eintfaldur og tær, en jatfn-
framt heiðrífcuir, og miinuir á ein-
kenmi fyrsta stigs.
Þegar Þórberigiur var að aflast
upp austur í Suðuirsvedt á árun-
uim fyrir og um aldamót, segir
haun sjálfur, að þangað hafi eng-
imin snefill af auda realismans náð
að þrengja sér. Þegar Þórherguæ
yfiigefur ii'eiimahyggð sína, 16 ára
að affldri, en hanin náilieiga trúilauis
og 'gerir hvontoi að játa mé neita
lífi eiftir dauðann. Síðar komst
hainn undir áhritf Einars Benedifetts
sonar og tileáinikaði sér hugsjónir
hdinina rómantísku umgslkálda á ár-
umuim fyrir h'eimis’styirjöld'ina fyrri,
en skútimvist hans, þar sem hanm
var í niánum tengsflium við hinn
gróitfgeirða voruileifca, öli því, að
hann varð aildrei afliveg saimigróiun
þessuim hugsuinarhætti. Seunil'eiga
á hið tæpitiuugufliausa orðbragð
Þórbergs í kvæðum sínum og víða
í lansu málx rætur sínar að rekja
til skútuvistarinnar. Frá áhirifum
Þorsfcei'ns Enlingssonar á fyrstu ár-
um Þórbergs í Reykjavík, liggja
þræðirnir til samúðarinnar mieð
mönmum og má'lleysingjuim og vís
ir að þjóðfélaigsádeilu hans, en ftá
Einairi Beneditotssyná statfar áhugi
hans á menningariegri og etfna-
haigslegri framisóflcn íslands og róm
anitií'sk þjóðrækni, sem síðar bar
ávöxt í orðasöfnuin hans og söfn-
un þjóðsagna.
Þegar Þórbergur hafði losnað
uindiain áhritfuim „hius póetísfca
svindlara“, Einars Benedifc'tssonar,
genguir hann í hóp hinna lýrisku
skáltía fyriirstiríðsáranna. Þessi
dkáld höfðu lítiinin ábuiga á þjóð-
fólagsmáium. en því meiri áhuiga
á ednstaklinigissálinnd og drauma-
veröld, einhvers staðar handan
við höf lífsinis. Þeir voru á sífe'lld-
uim þönum etftir fegurð, lýrik og
sniffli. Þórbergur hefuir lýst þeiss-
ari skáldakynsfl'óð betur en nokk-
uir annar (sjá lýsinigiu Sveins skálda
í ísflemtzikum aðli). Þórbergur fylgdi
þessari kynslóð í áhuga hennar á
séníinu og sálinnd, og þaðan kem-
uir það að leita til sfj'álitfs sín eftir
söguefni. Hann fetaði þannig að
nofckru ieyti í h'ennar fótspor í
hdnni viðflcvæmu lýrik, en í hinum
þjóðfélagslega áhuiga Þórbergs
skildu leiðir hans og þessa Skáflda-
hóps. Huigur Þárbergs var afflt of
leitandi og opinn fyrir uimhverfiuu
til þess að fláta sig þjóðfélagsm'ál
emgu skipta. Það er eiumi'fct sann-
Iie'itosiþráiin, sem er sterifcasti þáttur
pensóuuigerðar Þórbergs, sem slít-
ur hann frá þessari rómantísku
lýrifc féflaga sinna og steypir :hon-
uim á kaf i hed'labrot um aiuistræina
spefci og jógah'eimispeki. í þessum
fræðum lærir hann að sfciflja l'ítfið
og sannfærist um bræðrafliaig alflra
þjóða. Og þetta kom honum á spor
ið táfl só'síaliismiaus .Og orðinn ail-
þjóðasinni í húð og hár, sá hamn
þá heimBku að geta ekfci opinber-
Framhald á 598. siðu.
586
TÍMINN — SUNNUDAGSBLAÐ