Tíminn Sunnudagsblað - 02.05.1971, Page 19

þa'ð sýna og sanna jarðlögin. Hvar
sem grafið er, skiptast á sandlög
og jarðvegslög, mismunandi
þykk.
Mestur hluti sveitarinnar er flatt
land, hallalítið og mishæðalaust,
nema sandhólarnir, sem minnzt
var á. Bæirnir standa á rimum og
smábölum.
En að ofanverðu er hraunið, hið
eldra sem nokkrir bæri standa á,
og nýja hraunið, úfið og illfært,
en er nú að gróa upp. Mikill mosi
og nokkurt gras, víðir og lyng-
gróður er kominn í það.
Fjallasýn úr Meðallandi er mjög
fögur og margbreytileg. í vestri
sést Hjörleifshöfði, Höfðabrekku-
fjall, Hatta og Hafursey, þá Mýr-
dalsjökull með sína tign og fegurð,
þá Skaftártungufjöllin, þar sem
Einhyrningur, Strútur og Torfa-
jökull gnæfa yfir, og svo austar
ýms fjöll á Tungnaafrétti, sem
sjást yfir byggðafjöllin. Svo eru
Síðufjöllin, þar ber mest á Ár- og
Skálarfjalli, Holtborg og svo Kald-
bak og loks er Lómagnúpur, eitt
hæsta og tignarlegasta standberg
þessa lands.
Yfir austur-Síðufjöllin skín á
skalla jöklajöfursins mikla, Vatna-
jökuls. í honum eru eins og dökk-
ir deplar Björninn og Pálstindur,
og svo að síðustu er í austri Ör-
æfajökull með sína háu hnúka og
mörgu tinda og mikla tiguleik.
Óvíða mun k landi hér víðfeðmari
og margbreyttari fjallahringur en
einmitt hér.
Ströndin — Meðallandssandur
•— er slétt og lág, nokkuð boga-
dregin. Úti fyrir er oftast marg-
faldur brimgarður, sem lemur
sandinn sí og æ þungum höggum.
Stundum í stórstreymi flæðir up\
yfir kampinn. Ströndin er tali \
hættuleg sjófarendum, enda hafa
oft orðið skipskaðar á þessum s'óð-
um. Oft er margt fiskiskipa þar
skammt undan landi, og ljósin,
þegar dimmt er, eru naumast telj-
anleg.
Oft rekur ýmislegt upp á strönd-
ina, og eiga vissar jarðir afmarkað
rekasvæði, kallað fjörur. Þær eru
aðgreindar með strikum, sem
standa ofan við flæðarmál, og eiga
jafnan að bera í einhvern tiltekinn
fjallshnúk.
Fjörumar eru mislangar og mis-
rekasælar. Flestar tilheyra þær
jörðum í Meðallandi, en nokkrar
eru gömul kirkjuítök úr öðrum
sveitum.
Austast, næst Landbrotsfjörum
austan við Eldvatnsósinn, er Efri-
Steinsmýrarfjara, þar næst er
Syðri-Steinsmýrarfjara. í gegnum
hana fellur Eldvatnið í sjóinn.
Næst er Fljótafjara, svo Slýjafjara,
Svínadalsfjara, þá Skálarfjara, Ása
fjara, Hnausafjara, Skarðsfjara, þá
Lyngafjara, Búlandsfjara, Gríms-
staðafjara, svo Klaufarfjara, Efri-
Eyjarfjara, Koteyjarfjara og vest-
ast er Sandafjara. í gegnum hana
fellur Kúðafljótsós, vatnsmikill
með þungum straumi. Færist hann
oft til, austur eða vestur, oftar
austur, og myndast þá langur tangi
milli vatns og sjávar. Stundum
kemst ósútfallið austur á Koteyjar-
fjöru. Þegar svo er komið, er haf-
izt handa og ósinn mokaður út —
skurður er grafinn gegnum tang-
ann, svo vatnið fái sem næst beina
útrás.
Þegar svo mikil bugða er kom-
in á Fljótið, er meiri hætta á, að
það stíflist af krapa þegar frost
koma. Við það hækkar vatnið svo,
að hætt er við, að það renni yfir
láglendið í Suður-Meðallandi. Hef-
ur það þannig allt lent undir ís-
hellu, sem getur valdið miklum
óþægindum og stundum tjóni.
Nokkur selveiði er í Kúðafljóti,
einnig silungur.
Húsaskipun og atvinnuhættir.
Fyrrum og allt fram á þessa öld
voru nær eingöngu torfbæir í Með-
allandi. Veggir voru' hlaðnir úr
mýrarkökkum, en úr grjóti á bæj-
unum, er standa á hrauninu eða
í grennd við það. Kekkir þeir, sem
notaðir voru til veggjalileðslu,
þurftu helzt að vera stungnir
nokkrum vikum eða mánuðum áð-
ur en átti að nota þá, svo þeir
þornuðu sem bezt. Þeir voru tekn-
ir upp úr pælunni og þeim hlað-
ið upp í einfalda garða, sem stóðu
svo, unz þeir voru fluttir heim til
notkunar. Kekkir þurftu að vera
vel stungnir, fláalausir, allt að
tveimur fetum á lengd og um fet
á breidd. í vegginn voru kekkirnir
TtMlNN - SUNNUDAGSBLAÐ
3 n