Tíminn Sunnudagsblað - 26.09.1971, Page 6

ar, 10 vættir af brennisteini og
200 árar. En dönsk samtíðarheim-
ild segir: „Almenningi þykir
vænzt um Dani, því Danir hafa
komið fram heiðarlega við Mára
(orðrétt: hafa oft sannfært Már-
ana um heiðarleik sinn), og dansk-
ir byggingarmeistarar hafa innt af
hend*gott starf“.
Er skemmtilegt að sjá, að Márar
hafa haft bæði vit og ráð á því
að láta koma erlenda bygginga-
meistara til landsins og að dansk-
ir verkfróðir menn hafa þegar á
17. öld farið í önnur lönd og stað-
ið að uppbyggingu veraldar.
Við munum seinna heyra um
hollenzkan klausturbróður í Mar-
okkó.
Um miðja 17. öld voru í S‘la
um 16.000 íbúar. Einnig þeir í
S‘la stofnuðu sitt eigið ríld, og var
það lýðveldi, sem frægt er orðið
af því, að það er alveg einstætt
fyrirbæri á þessum tímum. Og
þeir losuðu sig ekki aðeins undan
yfirráðum konungsins í Tetúan,
heldur börðust þeir í stríðinu milli
Englendinga og Frakka á móti
honum: barðist konungurinn með
Englendingum, en þeir í S‘la með
Frökkum. Var þetta vopnabræðra-
lag þeirra orsök þess, að þeir fóru
svo margar árásarferðir til Eng-
lands — og þaðan áfram — alla
leið til íslands!
Lýðræði þeirra varð að vísu ekki
langlíft. Þeir nutu reyndar stuðn-
ings Hollendinga og Frakka, en
voru of fáir. Ekki misstu þeir völd-
in í S‘la og ekki þurftu þeir að
borga konungi skatt, en að lokum
urðu þeir þó að viðurkenna hann
sem yfirvald og senda honum í
virðingarskyni nokkra þræla ár-
lega.
Staðurinn S‘la.
Til eru teikningar af þeim stað,
þar sem Guðríður Símonardóttir
dvaldist í níu ár, og þar sem Söl-
mundur sonur hennar varð eftir,
þegar hinn hollenzki umboðsmað-
ur leysti íslenzku fangana út árið
1636.
Höfnin lá ekki fyrir opnu hafi,
heldur fyrir innan staðinn, undir
háum turni. Þar var skansinn með
þrjátíu fallbyssum á. Höfnin var
lítn. Hún var svo lítil, að þeir í
S‘la gátu aldrei haft þar mörg
skip í senn. Er til dæmis viíað um
sjóforingja þann, sem fór ráns-
ferðina til íslands, að hann átti
ekki nema átján farkosti alls, og
þá litla.
Skipalagið var slæmt. Sextán til
þrjátíu faðma dýpi var þar, sem
akkerum var kastað. Innsiglingin
var enn verri. Sandgrynningar
ullu brimróti svo miklu og svo
hættulegu, að þar týndist margt
mannslífið. Bátar þeirra í S‘la voru
smíðaðir með tilliti til þessarar að-
stöðu, nefnilega óvenjulega háir
að framan og aftan, svo að þeir
kæmust sem þægilegast í gegnum
brimið. Og sjómennirnir í S‘la
voru orðlagðir fyrir dugnað sinn.
Frægðarskeið þeirra í S‘la.
Á öndverðri 17. öld urðu mikl-
ar framfarir í S‘la. Siglingafræðin
hafði nýlega fæðzt og strax tekið
miklum framförum. Áður hafði
verið siglt „samkvæmt ágizkun“
eða „með sjómannsviti“, eins og
sagt er. Nú var farið að reikna og
„'kalkúlera11. Árið 1569 hafði Merc-
ator gefið út sjófarakort sitt, og
á næstu áratugum komu út ýms-
ar „Leiðbeiningar fyrir sjófarend-
ur“.
Við þessar framfarir á sviði sigl-
ingafræði bættust uppfinningar
skipasmiða. Árið 1616 lét Símon
de Danzer smíða í S‘la fyrstu kara-
velluna. Hef ég lesið, að með til-
komu þessara nýju báta hafi breyt-
ingin orðið jafnmikil og þegar
gufuskipin tóku við af seglskipum.
Karavellur þekktust síðan Col-
ombo sigldi á Santa Maríu til
Ameríku árið 1492. Nú kom til
sögu hin svonefnda „carabela rot-
onda“, sem franskar heimildir
nefna „vaisseaux ronds“. Með
þessum belgskipum var hægt að
leggja út á reginhaf, og það í
öllum veðrum, sumar jafnt og vet-
ur. Voru sjóræningjarnir nú ekki
lengur bundnir við sjávarstrendur.
Á þessum karavellum gerðust þeir
í S‘la síðan 1616 herrar hafsins,
sem öll Evrópulönd urðu að greiða
skatt til.
Þriðja atriðið, sem síðan olli
tímamótum í landi Andalúsa og
þar með einnig í S‘la, einni af
mikilvægustu borgum þeirra, var
liinn mikli flóttamannastraumur,
sem á árunum 1608 til 1610 kom
frá Spáni og hefur verið álitinn
vera um hálf milljón manna. En
líklegt þykir mér, að fjöldi þeirra
hafi farið til sjós.
Ekki er mér kunnugt um, hvort
þessir kristnu Márar, sem voru
reknir úr Spáni, hafi haldið sinni
kristnu trú, þegar komið var til
Afríku, eða hvort þeir hafi aftur
snúizt til Múhameðstrúar. En sú
spurning hlýtur að vakna, hvort
sjóræningjarnir í Vestmannaeyj-
um hafi verið heiðingjahundar all-
ir með tölu, eða hvort á meðal
þeirra hafi kannski verið kristnir
Márar. En ekki þarf heift þeirra
að hafa verið minni en hinna.
En frá 1616 heyrum við samtíð-
arraddir um æ fleiri, æ lengri og
æ djarfari ránsferðir þeirra í S‘la.
Enski sendiherrann á Spáni, Sir
Francis Cottington, segir í bréfi
til hertogans af Buckingham, að
sjóræningjaflotinn hafi á síðustu
fimmtíu árum (1569—1616) her-
tekið 470 brezk skip, og hann spá-
ir því. að ekki muni líða langt,
„þangað til þeir koma alla leið til
Englands og ræna mönnum upp
úr rúmunum“. Hann var sannsþár,
því á sama ári 1616 rændu þrjá-
tíu skip frá S‘la á austurströnd
Englands, en Englendingum tókst
að taka eitt þeirra 1 Thems-ósnum.
Hollenzki skipstjórinn Abbe
Willemsz segir í bréfi til siglinga-
málastjórnarinnar í Rotterdam
þann 8. ágúst 1617, að þeir í S‘la
hafi fyrir einu ári ekki haft eitt
einasta skip á sjónum, en nú séu
þar fjögur. Og hann bætir við:
„Þeir munu verða voldugir, ef við
gætum okkar ekM“.
Trúskiptingar.
Þegar Andalúsar voru orðnir
svo voldugir, fóru þeir ekki leng-
ur sjálfir í ránsferðirnar, heldur
stjórnuðu þeim úr landi. En sem
aðmírála notuðu þeir duglega
menn, sem teMð höfðu Múhameðs-
trú. Því þó að Márar berðust af
öllum kröftum og miskunnarlaust
gegn kristnum mönnum og hatrið
milli trúarbragðanna væri mikið,
og þó að Múhameðstrúarmenn
rækju ekki trúboð, þá voru þeir
ekki fáir, sem „tóku túrbaninn“,
eins og sagt var og okkur er kunn-
ugt um úr sögu Tyrkjaránsins. Má
vel vera, að stundum hafi trúar-
skiptunum fylgt heift í garð krist-
indómsins, en að jafnaði var það
ósköp auðvelt að skipta um trú.
Hvorki þurfti að fara í þungar
prófraunir né að ganga í gegnum
erfiðan reynslutíma — trúskipt-
ingurinn þurfti ekki einu sinni að
hafa dvalið ákveðinn tíma í land-
inu. Allt, sem var nauðsynlegt til
T I M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ