Tíminn Sunnudagsblað - 19.05.1973, Blaðsíða 2

Þær fréttir hafa borizt úr
menntamálaráðuneytinu, aö skip-
uð hafi veriö nefnd til þess aö
endurskoöa gildandi reglur um viö-
tekna, islenzka stafsetningu, eöa
svonefnda skóiastafsetningu. Af
fréttum aö dæma hefur nefndin
fengiö i veganesti ábendingar um
þaö, hvar hún skuli hclzt bera niður
á þessum akri og aö hverju hyggja
ööru fremur. Eru þar nefndir ýms-
ir gamalkunnir ásteitingarsteinar,
svo s«;m Z og Y, grannir og breiöir
sérhljóðar á undan ng og nk, tvö-
faldir samhljóöar eöa þrefaldir og
sitthvaö fleira.
Ekki veröur annaö sagt, en þessi
könnun á hjörtum og nýrum is-
lenzkrar stafsetningar sé timabær
og vel það. Þrátt fyrir skiptar
skoðanir og frjálslega meöferð
ýmissa rithöfunda á skólastafsetn-
ingunni, hefur ekki veriö við henni
hreyft af fræðsluyfirvöldum lands-
ins i fjóra áratugi. Skólarnir hafa
þrætt hina vöröuöu braut alla daga
með vixlsporum, sem vafalitiö eru
litlu færri en sandkorn á sjávar-
strönd. Þegar viö litum yfir þetta
fjörutiu ára linnulausa striö alla
skóladaga, hlýtur okkur aö hrjósa
hugur við þvi, hve mikið nemendur
og kennarar hafa á sig lagt fyrir
litla sigurvinninga. Ég efast um, að
nokkur kennsla og viðleitni al-
mennra nemenda á barnaskóla-
stigi hafi borið jafnlitinn árangur
miðaö við þá orku, sem i staf-
setningarnám og kennslu hefur
verið lögð. Þó mundu.víst fáir telja
fært að leggja hana niður og gefast
upp við að gera fólkiö eins „rétt”
skrifandi og kostur er. Hins vegar
má furðu gegna, að þessi árangurs-
litla barátta og gegndarlitli
kostnaöur við þennan striðsrekstur
skuli ekki hafa knúið á um nýja
hernaðartækni og auöveldari leiðir
að marki — og hagræöingu mark-
miöa, þar sem raunsæi og reynsla
væru meiri fararstjórar.
Enginn vafi er á þvi, aö reglum
skólastafsetningar er unnt aö
breyta á ýmsan hátt til auðveldun-
ar án skaöræöis málinu Liklega
veröur Z efst dæma um þaö. Bitur
reynsla segir okkur aö þaö tekur
timana tvo aö kenna jafnvel meðal-
greindum unglingum notkun Z í rit-
máli til sæmilegrar hlitar, og dýr
mundi sá Hafliði allur, ef unnt væri
að reikna út i krónum, hvað það
hefur kostað i skólum landsins til
að mynda siðustu fjóra áratugina,
að skrifa rétt þennan eina staf þótt
sleppt sé tímaeyöslu og oki þvi,
sem lagzt hefur á nemendurna.
Menn hljóta þvi að velta þeirri
spurningu fyrir sér, hvort óhæf
spjöll yrðu unnin á málinu með því
aö visa Z á dyr úr almennum skól-
um. Aö visu má segja, aö hún sé
nokkur leiöarvisir i ættfræði oröa,
en hún á enga stoö i mæltu máli, og
ekki veröur með ljósum rökum
bent á, aö missir hennar heföi nein
úrslitaáhrif til málskemmda.
Brottvisun Z einnar væru töluvert
veigamiklar vegabætur i þessum
frumskógi.
Næst á dagskrá yrði ef til vill Y,
og óneitanlega veröa viðskiptin við
þann heiöursstaf meira álitamál.
Þó er enginn vafi á þvi, að finna
mætti þar ýmislega einföldun,
jafnvel afnema hann með öllu, án
þess að málið GILDI afhroð við.
Mætti ef til vill hugsa sér aö halda
Y i orðum, sem kalla beinlinis á
það vegna merkingar eöa merk-
ingarmunar. Ýmsir munu þó ótt-
ast, aö af svo gagngerum breyting-
um hlytist glundroöi, sem gæti leitt
af sér aðra annmarka, og algerum
glundroða megum viö auðvitað
ekki bjóða heim i ritun málsins.
Sum atriði, til að mynda ritun
sumra oröa i einu eöa tvcnnu lagi,
mætti hafa alveg frjáls,en leiðbeina
ef til vill örlitiö um rökvislega beit-
ingu þess frelsis.
Þá er alveg sjálfsagt að leyfa
breiöan framburöarsérhljóða á
undan ng og nk, og gera þaö ekki að
sáluhjálparatriði að rita ýmist tvö-
faldan eða einfaldan samhljóða i
cndingu orða eftir kyni eöa sér-
hljóða, sem á undan fer.
Þannig mætti nefna ýmsa staði,
þar sem ráðast mætti á reglugarö-
inn mikla og gera stafsetningar-
striöið i skólum landsins miklu
sigurvænlegra en nú er, án þess að
málinu sé stefnt i voöa.
Þvi ber mjög aö fagna, aö nú
skuli stefnt til átaka viö þetta
vandamál.
— AK
Getum við gert
stafsetningarstríðið
sigurvænlegra án
tilræðis við málið?
410
Sunnudagsblað Timans