Tíminn Sunnudagsblað - 19.05.1973, Blaðsíða 14

„Þetta er meir djöfulsins hrafnasparkið hjá karlfjand-
anum”. Þá stendur Jónas á bak við mig hjá setningarvél-
inni. Hann gengur til min? litur á blaðið og gengur svo
þegjandi burt. Auðvitað bjargaði Jón Þórðarson málinu.
Það var venjulega hægt að lesa fyrsta stafinn i hverju orði
en siðpn ekki söguna meir. Maðurinn var svo fljótur að
hugsa, að venjulegur handhraöi fylgdi ekki eftir.
Frá Acta fór ég til Morgunblaðsins. Þá var þar prent-
smiðjustjóri Sigfús Jónsson, einn minn mesti velgjörða-
maður um ævina. Þegar ég missti heilsuna, veiktist af
berklum i nóvember 1953 og var eitt ár frá vinnu, þá var
það fyrir hans atbeina, að ég fékk greidd full laun frá fyrir-
tækinu meðan ég var óvinnufær. Þar var mannúðin mest.
Bak við þykka skel sló heitt og göfugt hjarta.
Til Kanada fór ég árið 1947 og dvaldist i Winnipeg sem
næst tvö ár. Þar starfaði ég við prentun vestur-islenzka
blaðsins, Löbergs og kynntist þá bræðrunum Jóhanni Beck
og Rikarði Beck. Rikarð þekkja allir, en Jóhann er minna i
sviðsljósinu. Við kölluðum hann alltaf ,,Joe”. Hann er
ákaflega lipur og elskulegur maður og eins frú Jóhanna,
kona hans.
Þeir tslendingar, sem ég komst i kynni við, voru mér
góðir, en ýmsir siðir eru þar aðrir en hér heima. Ég var i
kirkjukórnúm lúterska og kynntist þar mörgum. En ekki
hefði það verið vel liðið að koma inn á heimili þeirra án
erindis fyrirvaralaust..
Einu sinni henti það, að ég fékk boð um, að maður einn,
sem ég þekkti, ætti fimmtugsafmæli, vildi ég gjarnan vera
þar mættur og valdi góða bók til að færa honum við þetta
tækifæri. Við hjónin vorum rétt komin að húsi hans, þegar
við rekumst þar á kunningja, sem fer sömu erinda. Þegar
við höfum heiísast, spyr hann mig, hvað ég hafí meðferðis.
Ég sýni honum bókina. ,,Já, en það étur enginn bækur”.
segir hann. ,,Hvað meinarðu?” spyr ég.
,,Það er sá siður hér þegar menn heimsækja kuhningja i
tilefni af merkisafmæli eða öðru sliku að koma þá með
eitthvað ætilegt, ýmist mat eða drykk. Þetta er svo lagt inn i
heimilið til hins sameiginlega veizlufagnaðar”. Nú voru góð
ráð dýr.' En þá vildi svo heppilega til, að þessi kunningi
minn var með 2 pela af góðu vini. Hann lét mig hafa annan
og þar með var málinu borgið. Þessi siður fellur mér vel og
finnst.aðhann ætti fyrir löngu að vera upp tekinn á íslandi.
1 Kanada njóta Islendingar virðingar. Þeir eru taldir
heiðarlegir menn og mikils trausts verðir. Ekki þurfti
annað en færa á það sönnur, að maður væri Islendingur, þá
vöru allir fúsir að greiða götu. Einu sinni vorum við hjónin i
verzlunarerindum úti í borginni. 1 verzlun einni var margt,
sem við girntumst, en vorum þá uppiskroppa með peninga.
Verzlunareigandinn var Gyðingur. Þegar ég kvaðst ekki
hafa nægilegt fé til að gera kaupin, sagði hann: ,,Mér skilst,
að þér séuð tslendingur, svo þetta er allt i lagi, verzlið eins
og yður þóknast. Þér setjið bara fangamark yðar á
nótuna”.
Jú, mér leið vel i Vesturheimi, en þó var ekki laust við, að
mér vöknaöi um augu, þegar ég sá islenzku fjöllin risa
úr hafi áleiðinni heim aftur. Við komum með Tröllafossi.
Eftir aö heim kom fór ég aö vinna hjá Morgunbl. en
fór svo þaðan til Prentsmiðju Jóns Helgasonar. Þar voru
góðir dagar. Það er eina, eða a.m.k. fyrsta prentsmiðja á
tslandi, sem komið hefur upp fullkomnu mötuneyti fyrir sitt
fólk.
Jón Helgason, sem fyrst hafði þessa prentsmiðju, þá
staðsetta i Bergstaðastræti, prentaði þvi nær eingöngu
guðsorðabækur. Hún var þá stundum kölluð „Jesúprent”.
Svo kaupir Jón Hjálmarsson, núverandi forstjóri
fyrirtækisins, prentsmiðjuna og nafnið með. Þessi vinnu-
veitandi hefur að minum dómi gert flestum meira i
prentarastéttinni til hagsbóta sinu starfsfólki.
Konan min — já, hún blessunin, litil rauðhærð hnáta. Mér
verður alltaf létt um mál þegar ég minnist á hana. Hún
heitir Anna Svanlaugsdóttir, ættuð úr Svarfaðardal. Við
eigum saman þrjú börn. Það góða, sem ég hef fengið út úr
lifinu, er vegna þess fyrst og fremst, að ég giftist góðri
konu. Við höfum ekki alltaf verið sammála, en það hefur
einmitt komið mér að góðu, þvi ef hún hefði ætið verið á
sama snúningi, er hætt við að lifsþráðurinn hefði stundum
verið með öfugsnúð og bláþræðirnir fleiri. Hún er mér
meira virði en öll önnur gæði veraldar. Það eina, sem ég
kalla verulega misstigið spor á lifsleið minni, er þegar ég
gekk úr hjálpræðishernum. Það hefur alltaf verið min
skoðun, að samfélagið eigi að vera bræðralag þeirra, sem
jörðina byggja.
Ég vitna bara i boðorðin tiu. Það mætti brenna allar
skruddur, sem fjalla um trúmál, hvort sem um er að ræða
Búddatrú, Metótista, Lúterstrú eða hvað sem er. Ef við
bara hefðum manndóm til að fara eítir þessum boðorðum.
Væru þau haldin yrði á jörðunni bærilegt samfélag
heilbrigðra manna.
Að standa andspænis unglingum, sem aldrei hafa verið
hýddir, og sumum ef til vill aldrei kennt að hlýða. — Já, ég
tel það mikið lán að hafa fengið tækifæri til þess að vera
starfsmaður við skólastofnun. Og þessi blessuð börn eru i
eðli sinu ágæt, ef rétt er að þeim farið.
— Jú, kannski eru þau uppvöðslusöm, brjóta rúður, og
ýmsir aðrir skammfeilar á hegðum þeirra. En hve margar
rúður hefði maður brotið á yngri árum, ef eftirlit og aga
hefði skort? Það tókst stundum þrátt fyrir að svo var ekki.
Gott heimil' er ómissandi undirstaða lifsgæfu
einstaklingsins.
Og svo að lokum örlitið um þinn stóra starfsvettvang,
ráðherrabústaðinn?
Starfsvettvang — ég veit það ekki. Jú, ég hef verið þar i
sex ár. Það hefur á vissan hátt verið lærdómsrikur timi.
Ýmsir þeir menn, semmaður hélt af orðspori, að væru hálf-
gerðir Hund-Tyrkjar, sýna sig sem mestu sómamenn, sama
hvar þeir standa i stjórnmálum. Ég hef mjög skipt um
skoðun hvað snertir stjórnmálamenn, siðan ég kynntist
ýmsum þeirra betur i daglegri önn.
Minnisstæðastir þeirra stjórnmálamanna, sem ég hef
þekkt á ævinni, verða þeir Jónas Jónsson og ólafur Thors.
Ég held að Ólafur sé svipmestur og skörulegastur þeirra
manna, sem ég hef þekkt um dagana. Ég er ekki að tala um
stjórnmálamanninn heldur manninn sjálfan i umsvifum
hins daglega lifs. Ég kynntist honum nokkuð meðan ég vann
hjá prentsmiðju Morgunblaðsins.
Þú heldur kannski, að ég sé staddur i völdunarhúsi
vizkunnar þarna i þessari hvalveiðistöð við Tjörnina, með
baksvip Ólafs Thors i forgrunni útsýnisins. Jú það er viss
lifsreynsla, sem meðal annars hefur verkað svo á mig, að
ég fer aldrei i neinn stjórnmáiafiokk. Þú mátt skrifa það
með feitu letri ef þú vilt.
— Ég orðið fyrir áfalli? Áfall, áfall. Þetta er gömul plata.
Það að reka tána einshvers staðar i, það getur verið áfall.
Ég hef aldrei átt bágt. Það hafa alls staðar vakað yfir mér
hollar vættir, og ég hef haft samfélag við góðar konur og
menn.
Og það get ég sagtán nokkurs hiks, að stæði ég á sjónar-
hæð og sæi vegi liggja til allra átta. Væri einn þeirra sá hinn
sami og min liðna ævislóð, mundi ég ótrauður fara hann. Þó
liklega stinga ögn við fótum á þvi augnabliki, sem að bæri
burtför mina úr hjálpræðishernum. —Þ.M.
422
Sunnudagsblað Timans