Lesbók Morgunblaðsins - 01.11.2003, Blaðsíða 13

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ˜ MENNING/LISTIR 1. NÓVEMBER 2003 13
Á
KIRKJUHVOLI hefur
verið rekið Listasetur síð-
an snemma árs 1995 fyrir
tilstuðlan minningarsjóðs
um séra Jón M. Guðjóns-
son sem bjó í húsinu í
næstum þrjá áratugi. Hús-
ið Kirkjuhvoll á sér langa
og merkilega sögu og hefur þjónað ýmsum
hlutverkum í gegnum tíðina, bæði sem prests-
setur og heimavist. Um þessi mánaðamót eru
liðin 80 ár síðan flutt var inn í húsið og af því
tilefni er í dag opnuð sýning á verkum mæðgn-
anna Valgerðar Briem og Valgerðar Bergs-
dóttur, en Valgerður Briem bjó á Kirkjuhvoli á
æskuárum sínum, enda voru það foreldrar
hennar, séra Þorsteinn Briem alþingismaður
og ráðherra og Valgerður Lárusdóttir, sem
réðust í byggingu hússins vorið 1923.
Ástæða þess að þau hjónin réðust í bygg-
ingu Kirkjuhvols á sínum tíma var að þegar
séra Þorsteinn tók við brauði á Akranesi sum-
arið 1921 var ekki í neinn fastan prestsbústað
að venda á Akranesi. Fyrstu tvö árin fékk fjöl-
skyldan hins vegar inni hjá Halldóru Sigurð-
ardóttur í Georgshúsi. Á þessum tíma kom
ekki til greina að ríkið byggði prestssetur, en
séra Þorsteinn fékk leyfi til að byggja sér hús í
landi kirkjunnar í Brekkubæjarlandi á mörk-
um Skagans og Garða. Séra Þorsteinn sá sjálf-
ur að mestu um allt sem laut að byggingunni,
en yfirsmiður var Páll Friðriksson, bróðir séra
Friðriks Friðrikssonar.
Hús sem markaði tímamót
í byggingarsögu Akraness
Í mörgu tilliti markaði frágangur Kirkju-
hvols tímamót í byggingarsögu Akraness, m.a.
sökum þess að í húsinu var miðstöðvarhiti, tvö-
falt gler í gluggum, sjálfrennandi vatn í krön-
um og steypibað sem voru nánast nýlunda í
flestum þeim húsum sem fyrir voru í bænum.
Steypt loft milli kjallara og íbúðarhæðar var
þá jafnframt einsdæmi á Akranesi. Mesta
furðu meðal Skagabúa hefur þó ugglaust vakið
sú ákvörðum séra Þorsteins að koma fyrir
fjósi, hesthúsi og heygeymslu í kjallara prests-
setursins, en séra Þorsteinn var mikill áhuga-
maður um búskap. Með byggingu Kirkjuhvols
færði hann húsið nokkuð í átt að gömlu fjós-
baðstofunum, þar sem kýr voru hafðar undir
palli til að ylja upp vistarveru fólksins á loft-
inu.
Séra Þorsteinn og Valgerður fluttu inn í
húsið haustið 1923 ásamt fjórum ungum dætr-
um sínum, þeim Kristínu Valgerði, Halldóru
Valgerði, Valgerði og Guðrúnu Láru. Vorið
eftir lést frú Valgerður eftir langvarandi veik-
indi. Séra Þorsteinn kvæntist aftur og bjó með
seinni konu sinni, Emilíu Pétursdóttur Guð-
johnsen, á Kirkjuhvoli til ársins 1946 þegar
hann fékk lausn frá embætti vegna heilsu-
brests.
Lengst af þjónaði Kirkjuhvoll sem prests-
setur fyrir Akranessókn. Næst á eftir séra
Þorsteini bjó séra Jón M. Guðjónsson með
konu sinni, Lilju Pálsdóttur, og tíu börnum
þeirra í húsinu til ársins 1975 og loks séra
Björn Jónsson með fjölskyldu sinni til ársins
1978. Meðan séra Jón bjó í húsinu voru gerðar
ýmsar breytingar á því, m.a. var kvistur settur
á suðurhlið hússins auk þess sem skepnuhald-
ið í kjallaranum var aflagt.
Þegar hlutverki Kirkjuhvols sem prestsset-
urs lauk tók við tímabil þar sem húsið þjónaði
sem heimavist Fjölbrautaskóla Vesturlands,
en árið 1985 var svo komið að húsið var ekki
lengur talið íbúðarhæft og lá beint við að það
yrði rifið. Það varð Kirkjuhvoli hins vegar til
bjargar að hjónin Sigurður Ragnarsson og
Drífa Björnsdóttir keyptu húsið af Akranesbæ
árið 1990 og endurbyggðu það af miklum
dugnaði.
Vísir að listasafni
Að sögn Jóhönnu L. Jónsdóttur, sem gegnt
hefur stöðu forstöðumanns Listasetursins frá
upphafi, dreymdi séra Jón M. Guðjónsson um
að á Görðum myndi rísa listasafn. „Byrjunar-
áfangi þeirrar draumsýnar varð að veruleika
er minningarsjóði um séra Jón, sem stofnaður
var í apríl 1994, tókst með stuðningi Akranes-
bæjar að fjármagna kaup á Kirkjuhvoli. Hug-
myndin að kaupunum á Kirkjuhvoli er að sýna
hér listaverk og í leiðinni safna listaverkum.
Hver listamaður sem hér sýnir skilur nefni-
lega eftir eitt listaverk og er það vísir að lista-
safni sem vonandi verður reist síðar meir að
Görðum, eins og séra Jón sá fyrir sér,“ segir
Jóhanna og leggur áherslu á hið mikla og fórn-
fúsa starf sem unnið er af sjálfboðaliðum á
Listasetrinu. „Meirihluti þeirrar vinnu sem
hér er innt af hendi er unninn í sjálfboðavinnu
og er það algjörlega ómetanlegt.“
Á þeim tæpu níu árum sem Listasetrið hef-
ur verið starfrækt hafa að sögn Jóhönnu verið
haldnar hátt á sjöunda tug listasýninga. Meðal
listamanna sem sýnt hafa má nefna Pál á
Húsafelli, Þorbjörgu Höskuldsdóttur, Jónínu
Guðnadóttur og Daða Guðbjörnsson. Einnig
eru haldnar ýmsar menningaruppákomur á
borð við bókmenntakvöld og tónleika á Kirkju-
hvoli og áætlar Jóhanna að um 3.000 manns
sæki Listasetrið heim árlega. „Framtíðar-
draumur okkar er síðan að láta útbúa íbúð hér
í kjallaranum þar sem listafólk úr öllum list-
greinum gæti fengið inni til þess að vinna. Í
dag stendur kjallarinn óinnréttaður, en búið er
að teikna íbúðina og vantar því bara fjármagn
til þess að klára verkið.“
Mikilvægt framlag Valgerðar Briem
til myndlistarkennslu
Spurð um sýninguna sem verður opnuð í
dag segir Valgerður Bergsdóttir að Jóhanna
hafi haft samband við fjölskyldu séra Þor-
steins Briem og leitað eftir því að hún tæki á
einhvern hátt þátt í afmæli hússins, því saga
hússins tengist sögu fjölskyldunnar. „Á sýn-
ingunni gefur að líta annars vegar myndir sem
Valgerður Briem, móðir mín, vann með vatns-
lit og blandaðri tækni á pappír á árunum 1966–
68 og sýndi á Kjarvalsstöðum 1980. Í fram-
haldi þeirrar sýningar var hún valin til þess að
vera annar fulltrúi Íslands á norrænni sam-
sýningu sem haldin var í Hässelbyhöll í Stokk-
hólmi 1981. Hins vegar verða á sýningunni
ljósmyndir af blýantsteikningum sem ég vann
1998–99 og ljósmyndir af uppdráttum stafn-
glugganna sem ég vann fyrir Reykholtskirkju
og vígðir voru í sumar sem leið.“
Að sögn Valgerðar sýndi móðir hennar lítið
verk sín meðan hún lifði. „En Valgerður var
þekkt á sínum tíma sem myndlistarkennari og
kenndi lengi við bæði Barnaskóla Austurbæj-
ar og Myndlistar- og handíðaskóla Íslands.
Hún hafði það að markmiði að heildarsýn
fengist í kennslu sjónlista á öllum skólastigum
og átti með starfi sínu að námskrárgerð sjón-
lista þátt í að breyta kennsluháttum með sam-
þættingu listgreina við almenna kennslu.
Vegna kennslu sinnar gerði hún ýmsar til-
raunir og í vinnubókum hennar má finna
merkilegar heimildir um kennsluaðferðir
hennar. Næsta verkefni fjölskyldunnar verður
að skrá þetta safn áður en hægt er að afhenda
það Kvennasögusafninu til varðveislu,“ segir
Valgerður sem sjálf fetaði í fótspor móður
sinnar og hefur kennt myndlist árum saman
auk þess að sinna eigin listsköpun.
LÍF OG LIST Á KIRKJUHVOLI
Sýning á verkum mæðgn-
anna Valgerðar Briem og
Valgerðar Bergsdóttur
verður opnuð í dag kl. 16
í Listasetrinu Kirkjuhvoli á
Akranesi í tilefni af 80 ára
afmæli hússins. SILJA
BJÖRK HULDUDÓTTIR tók
Jóhönnu L. Jónsdóttur, for-
stöðumann Listaseturins,
og Valgerði Bergsdóttur
myndlistarkonu tali.
silja@mbl.is
Kirkjuhvoll um 1925 og í dag. Á eldri myndinni má sjá dætur séra Þorsteins Briem og Valgerðar. Frá vinstri eru Guðrún Lára, Kristín Valgerður, Halldóra Valgerður og Valgerður.
Ljósmynd/Davíð Valdimarsson
Séra Þorsteinn Briem með fjölskyldu sinni um 1920. Valgerður Lárusdóttir með Guðrúnu Láru í
fanginu, Halldóra Valgerður, séra Þorsteinn, Kristín Valgerður og Valgerður.
Andlit eftir Valgerði Briem, unnið með vatnslit
og blandaðri tækni á pappír 1966–68.
Blý á pappír (stærð 2x2 metrar) eftir Valgerði
Bergsdóttur frá árinu 1999.