Lesbók Morgunblaðsins - 01.11.2003, Blaðsíða 10

10 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ˜ MENNING/LISTIR 1. NÓVEMBER 2003
Strauk þig stinnur vængur, strauk hendur þínar
en án tilgangs – þetta var ekki nafnspjaldið þitt.
– Eugenio Montale: Motetti
síminn er þögn
rödd þín berst sjálfkrafa
sem einvera
ég er ólæs á hjarta mitt
það er orðvana
skömmu fyrir innrás
titra lauf á vori
undir málmkenndum himni
sem víravængir snerta
vefnaður hljómkerfa
sætari og ofsafengnari
en hendur valda
BILLIE HOLIDAY
og varðstu hrædd við hann
fnykinn í dimmu hjarta blómsins
sem þú nældir á bak við eyrað
og át höfuðskelin sig út gegnum fegurð þína
hvenær sem þeir þrýstu andlitum sínum inn í þig
og sáu í drukknandi andliti þínu hvernig hold þeirra
meyrnaði inní þér
og hvernig hinn tæri tónn harðnaði eins og barn
og vildi ekki láta undan þér
jafnvel eftir að allt var gefið
ALISON CROGGON
ÁRNI IBSEN ÞÝDDI
Alison Croggon (f. 1962) er almennt talin helsta skáld sinnar kynslóðar í Ástralíu. Hún er Melbourne-
búi, hefur sent frá sér skáldsögur, leikrit, óperutexta, þýðingar úr þýsku og frönsku og gagnrýni. Nýj-
asta ljóðasafn hennar The Common Word kom út nú í haust. Alison Croggon er stödd hér á landi og á
fimmtudagskvöldið, 6. nóvember, kl. 20:00 les hún úr verkum sínum í húsi Rithöfundasambandsins,
Gunnarshúsi, Dyngjuvegi 8, ásamt þýðandanum Árna Ibsen.
SVIK
Hér í húsi árstíðanna villist veröldin á milli hæða.
Það er langt síðan miðstöðvarklefinn þagnaði og eld-
urinn í fjallinu dó. Ég kem til þín og kveiki ljós,
græn einsog slæður himinsins, einsog augu katt-
arins, einsog orðin sem fæðast þegar varir okkar
snertast og myrkrið logar á hæðinni í fjallinu.
Þ
EGAR ég kom aftur til Klakks-
víkur sextán árum seinna, í
febrúar 1993, var ég hissa á
því hvernig húsin höfðu hópast
einsog álfar út úr hæðunum.
Heil fjallshlíð skartaði glænýj-
um húsum. Það var einsog
gulli hefði rignt yfir bæinn.
Trúboðinn, sem rak Sjómannaheimilið,
var farinn að eldast og sonur hans tekinn
við. Hann var samt þarna ennþá, en hann
mundi ekki eftir mér þegar ég sagði honum
að ég hefði búið þarna fyrir sextán árum.
Hann sagði að það merkti aðeins eitt, að ég
hefði hagað mér vel.
Ég velti þessu örlítið fyrir mér. Það gat
vel verið að hann hefði rétt fyrir sér. Á
meðan allt var í fluggír og nóg að gera var
samkeppnin ekki hörð þegar að prúð-
mennsku kom. Hver meðal pönkari var eins-
og sunnudagaskólastrákur innan um alla
jaxlana sem stundum skutu upp kollinum og
gerðu flestir stuttan stans.
Það voru ekki langt að komnir Frakkar
eða Ítalir, sem áttu erfitt uppdráttar. Því
síður Íslendingar eða Danir. Skotum var
tekið opnum örmum. Nei, hér sem víðar
voru það Grænlendingar sem lentu á botn-
inum og hlutu sína útlegðardóma.
Þó voru þetta prúðmenni upp til hópa, en
sumir alveg mállausir, og þar með sam-
bandslausir. Þeir voru á risatogurum og
voru samfleytt í sex mánuði úti á sjó. Þetta
voru kallaðir saltfisktogarar. Um borð var
aflinn verkaður og saltaður. Við landkrabb-
arnir unnum við að skipa upp úr þessum
togurum.
Á milli þessara túra höfðu áhafnirnar
tvær til þrjár vikur í landi. Einn Grænlend-
ingurinn fékk herbergi á Sjómannaheim-
ilinu. Eftir túrinn hafði hann mikið fé milli
handanna og fór í raftækjaverslun Anfinns
við aðalgötuna og keypti sér hljómtæki.
Þetta var sumarið sem Elvis Presley dó,
svo grænlenski sjómaðurinn keypti sér
nokkrar Presley-plötur. Hófust nú miklir
tónleikar. Við sátum fyrir utan í kvöldkyrrð-
inni og hlustuðum á sjálfan konunginn, en
fregnin af dauða hans hafði bergmálað í
skipalestunum nokkrum dögum fyrr.
Á meðan Love me tender sveif um kvöld-
kyrrðina heyrðust allt í einu þung högg.
Trúboðinn sem rak Sjómannaheimilið barði
á dyrnar hjá Grænlendingnum. Höggin voru
slík og munnsöfnuðurinn með þvílíkum
hætti að Grænlendingurinn hélt að trúboð-
inn ætlaði að drepa sig.
En trúboðinn, sem stjórnaði Sjómanna-
heimilinu, var að vísu aðeins að segja græn-
lenska sjómanninum að lækka, en lætin
voru slík og Grænlendingurinn svo hræddur
að fyrst fleygði hann græjunum út um
gluggann og kom síðan sjálfur.
Því næst hljóp hann upp fjallshlíðina, en
þá var ekki búið að byggja öll nýju og fínu
húsin, sem fólk var nú óðum að yfirgefa
vegna skorts á atvinnutækifærum og gjald-
þrota.
Já nú voru bátarnir bundnir við bryggju
og helmingur íbúanna án atvinnu. Helsta
vonin var sú að brátt fyndist olía, en margir
voru á því að Bretar myndu slá eign sinni á
hana út af einhverjum óljósum mörkum á
hafsbotni sem ég ætla ekki að tjá mig um.
Það er bátasmiður í Klakksvík sem segir
mér frá þessu, og ég segi við hann: „Þið far-
ið bara í stríð við Breta.“
„Nei, við erum ekki Íslendingar,“ segir
hann og glottir feimnislega.
En auðvitað eru Færeyingar og Íslend-
ingar nauðalíkir. Thor er spurður að þessu,
og hann segir að svo sé, munurinn sé
kannski helst sá hvað Færeyingar séu
hræddir við djöfulinn, sem sé skrýtið, því að
Íslendingar hafi aðallega haft hann í sendi-
ferðum.
En hvernig sem djöflinum annars líður og
hvar sem olíu er að finna, þá var kreppa í
Færeyjum þessa febrúardaga 1993. Talað
var um þjóðargjaldþrot. Öll hjól höfðu snú-
ist með rosa hraða, en nú var allt stopp.
Eitt fjall var kallað blokkflautan af því að
búið var að bora svo mörg jarðgöng í gegn-
um það. Í vissum vindáttum heyrðist í því
einsog flautu, stundum þverflautu en oftast
blokkflautu.
Það var engu líkara en tröllskessurnar úr
Búkollu hefðu verið þar að verki. Kannski
voru yfirvöld að leita að mjólkurkúnni sem
Karlsson týndi endur fyrir löngu.
Í litlum bæ, skammt fyrir utan Þórshöfn,
blasti við hálfkláruð höfn, gjörsamlega
óþörf, en stjórnmálamaðurinn í byggðarlag-
inu var búinn að lofa íbúunum henni og auð-
vitað stóð hann við orð sín.
Bankarnir hirtu líka hvert húsið af öðru,
en húsin kostuðu ekki neitt, svo bankarnir
fengu bara skuldir. Margir komu bara með
útidyralyklana og skildu þá eftir hjá gjald-
keranum, hoppuðu síðan upp í næstu flugvél
og sögðu: „Burt, burt,“ einsog Baudelaire
forðum.
En það er dansað í kreppunni, hringdans,
söngur og gleði. Menn eru ekkert alltaf að
væla, þó það líti þannig út í blöðunum.
Við göngum dimma götu í litlum bæ. Ís-
lendingahópur. Tónlist berst um loftið. Hús-
ið iðar af kátínu og dansi. Hér hlýtur að
vera hátíð, einsog segir í Heimsljósi. Dans-
inn dunar. Fyrst hringdans, svo rokkdans.
Úr lúgu selur þéttvaxinn maður vodka í ís-
boxum.
„Íslendingar,“ segir hann.
„Já,“ svörum við.
„Þá þurfið þið ekkert bland,“ segir hann
og réttir okkur box.
Úti er kreppa en fólkið heldur áfram að
vera til. Það slettir úr klaufunum. Það segir
sögur og hlær. Þetta er ekki hnípin þjóð.
Þetta er ekki gjaldþrota hagsúla, ekki
örvasa línurit. Líklega eru hagfræðingarnir
heima hjá sér.
Eitt fallegasta ljóð Róa Paturssonar er
ljóðið um regnið. Ljóðið um litlu stúlkuna
sem segir að það rigni um allan heim.
Við Rói höfum hist nokkrum sinnum og
lesið upp saman. Í ljóðabókinni Líkasum eða
Einsog eru mörg frábær ljóð. Einsog þetta
ljóð um regnið, regnið sem fellur um allan
heim.
Ljóðabókin Líkasum kom út árið 1985 og
fyrir hana hlaut Rói Bókmenntaverðlaun
Norðurlandaráðs árið eftir. Síðan hefur
hann ekki gefið út neina bók og jafnvel
sagst vera hættur að yrkja.
Rói var mikið til sjós á yngri árum og
vann eitt sumar á Bessastöðum, var húskarl
hjá Ásgeiri Ásgeirssyni. Hann orti mikið en
auk þess hefur hann prófgráðu í heimspeki.
Frá því um 1985 hefur hann verið skóla-
stjóri við Lýðháskólann í Þórshöfn.
Ég er kominn aftur til Þórshafnar frá
Klakksvík. Ég hringi í Róa frá kaffihúsi í
miðbænum. Við mælum okkur mót á heimili
hans við Lýðháskólann. Skólinn er í stóru
húsi og þar er heimavist.
Rói sýnir mér skólann. Þarna er unnið
með handverk og tækni, myndbönd og
margmiðlun, allt afar nútímalegt, og frjáls-
ræðisblær lýðháskólans svífur yfir vötnum.
Í samkomusal nemenda eru stólar og
borð, en á þykkri súlu í miðjum salnum
hangir þjóðsöngur Færeyja, handskrifaður
af nemendum. Yfir hægra hornið er búið að
hengja mynd. Á myndinni eru þrír menn
sem greinilega eru staddir á flugvellinum.
„Hverjir eru þetta?“ spyr ég Róa.
„Þetta eru fulltrúar Alþjóða gjaldeyris-
sjóðsins,“ segir Rói.
Ég virði þá betur fyrir mér. Þetta eru
ábúðarmiklir menn.
„Sá í miðið er Íslendingur,“ segir Rói.
Hann er með sólgleraugu og hatt. Hinir
tveir eru Japanir, talsvert lágvaxnari.
Ég lít í átt að glugganum.
Það rignir fyrir utan gluggann.
Það rignir í Þórshöfn.
Það rignir um allan heim.
Morgunblaðið/RAX
„Þetta er ekki hnípin þjóð. Þetta er ekki gjaldþrota hagsúla, ekki örvasa línurit. Líklega eru hag-
fræðingarnir heima hjá sér.“ Frá Færeyjum.
RÉTTU MÉR
NORÐUR-
LJÓSIN II
Hér segir frá Grænlendingi sem stekkur út um
glugga, fjalli sem gat flautað og heimsókn
Alþjóða gjaldeyrissjóðsins.
Höfundur er rithöfundur.
E F T I R E I N A R M Á G U Ð M U N D S S O N