Lesbók Morgunblaðsins - 08.05.2004, Síða 13

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ˜ MENNING/LISTIR 8. MAÍ 2004 13
UNDRAVERK nefnist tónlistarhátíð sem hald-
in verður í Salnum í kvöld í tilefni Kópavogs-
daga 2004. Nokkrir af virtustu slagverksleik-
urum heims koma þar saman fyrir tilstilli
slagverksleikarans og hljóðskúlptúristans Stev-
es Hubbacks og flytja tónlist fyrir hljóðskúlp-
túra og slagverkshljóðfæri, en tónleikarnir hér
á landi eru þeir fyrstu sem haldnir eru áður en
hópurinn heldur í tónleikaferð um Evrópu.
Ásamt Steve og hljómsveit hans, Metal Moves,
koma fram á tónleikunum slagverksleikararnir
Erik Qvick, Z’ev og Trevor Taylor.
Hljóðskúlptúrar úr málmi og gleri
Í tilefni af hátíðinni hafa hljóðskúlptúrar eftir
frönsku listamennina Francois og Bernard
Baschet verið fluttir til landsins, en allt frá árinu
1954 hafa þeir bræður verið frumkvöðlar í hönn-
un skúlptúra til tónlistarsköpunar. Þeir hafa
starfað með ýmsum þekktum listamönnum, eins
og Man Ray, Alexander Calder, Jean Cocteau,
John Cage og japanska tónskáldinu Toru Take-
mitsu.
„Það er mikill heiður fyrir okkur að fá Basch-
et-skúlptúrana á þessa tónlistarhátíð þar sem
þeir bræður eru stærstu nöfnin í sköpun hljóð-
skúlptúra og mjög virtir í listheiminum. Erlend-
is eru tónverk á Baschet-hljóðskúlptúra fastur
liður á klassískum tónlistarhátíðum, enda er
tónlistin sem hægt er að spila á hljóðfæri þeirra
allt frá Bach og Beethoven til nútímatónlistar.
Hún er hvorki skrítin né absúrd, heldur einfald-
lega mjög falleg,“ segir Sif Guðmundsdóttir,
kynningarfulltrúi tónleikanna. „Á tónleikunum
kemur líka fram tónlistarmaðurinn Z’ev, sem er
eitt af stóru nöfnunum í svokallaðri trance
rhythmajik-tónlist í heiminum í dag og hefur
verið mikill áhrifavaldur í iðnaðartónlist síðan
1980. Hann er frumkvöðull í málmslagverksleik
og skapar magnaða trans-hrynjandi með tón-
list, þar sem hann notar gjarnan keltneskan
trommuáslátt, eða bóhdran, á málmhljóðfæri
sín ásamt annarri tækni. Trevor Taylor, einn
fremsti slagverksleikari Bretlands, hefur sér-
hæft sig í að spila á hljóðskúlptúra Baschet-
bræðra og mun flytja tónverkið Seasons eftir
Toru Takemitsu, sem samdi það sérstaklega
fyrir þá.“
Skúlptúrar Baschet-bræðra hafa verið sýndir
í söfnum víða um heim, meðal annars í MoMa í
New York, Barbican Center í London og Ný-
listasafninu í Stokkhólmi, en einnig á heimssýn-
ingunni í Osaka í Japan árið 1970, þar sem sex
metra háir hljóðskúlptúrar voru til sýnis og sýn-
ingargestir fengu að spila á hljóðfærin. Form
þeirra er einfalt, blanda af glerteinum, málm-
keilum, vír og uppblásnu plasti fyrir hljóm-
hvata. Kristallarnir framkalla tóna þegar rök-
um fingrum er strokið yfir kristallsteina, og
tónlistin er síðan mögnuð upp með stórum
málmhljóðhvata.
Margir spennandi tónlistarmenn
Auk þess kemur fram á tónleikunum hljóm-
sveitin Metal Moves, sem var stofnuð af Steve
Hubback, en hann smíðar alla hljóðskúlptúra
sem sveitin leikur á. „Tónlist þeirra er ævin-
týraleg heimstónlist, stundum með sterkri
hrynjandi eða jafnvel tærum kirkjubjölluhljóm.
Ásamt Steve er hljómsveitin skipuð þeim Tin-
eke Noordhoek og Birgit Lökke Larsen, en þær
hafa hlotið margvísleg verðlaun og leikið með
ýmsum þekktum tónlistarmönnum. Þannig að
við fáum marga spennandi tónlistarmenn á tón-
leikana og þess má geta að tónlistartímaritið
The Wire er með viðtal við Steve Hubback í nýj-
asta tölublaði sínu vegna tónleikanna, auk
greinar um Z’ev,“ segir Sif að lokum.
Tónleikarnir í kvöld hefjast kl. 20 í Salnum.
Undratónlist mögnuð
upp í kristöllum
Morgunblaðið/Sverrir
Hljóðskúlptúristinn Steve Hubback spilar á sitt eigið hljóðfæri, en á tónleikunum í kvöld verður jafnframt leikið á Baschet-hljóðskúlptúra.
JOHANN Christian Bach fæddist í Leip-
zig 5. maí 1735 og dó í London 1. jan. 1782.
Hann var yngsti sonur og jafnframt 11. barn
Johanns Sebastians Bach og seinni konu
hans Önnu Magdalenu Bach en þau áttu
samtals 13 börn saman. Á þessum tíma var
mjög algengt að tónlistarhæfileikar gengju í
ættir. Ein aðferðin til að halda hefðinni var
að feður, bræður og frændur kenndu börn-
unum tónlist frá unga aldri. Þannig tók Carl
Philipp Emanuel Bach yngsta hálfbróðir
sinn að sér og sá um tónlistaruppeldi hans í
æsku. Johann Cristian er þekktastur fyrir
störf sín í London sem óperutónskáld og óp-
erustjóri og oft kallaður Lundúna-Bach.
Auk 11 ópera samdi hann mikið af hljóð-
færatónlist, sinfóníur, tæplega 40 píanókons-
erta, sónötur, kvartetta, tríó og fleira. Flest
kirkjutónverkin samdi hann á Ítalíuárum
sínum sem m. a. organisti við dómkirkjuna í
Mílanó áður en hann flutti til London.
Haydn, Mozart og Beethoven urðu fyrir
miklum áhrifum frá Johanni Christian og
myndaðist mikill vinskapur milli hans og
Mozarts.
Á tónleikum í Salnum sunnudagskvöldið
18. apríl flutti KaSa hópurinn þrjár píanó-
sónötur Bachs úr op. 5 í umritun Mozarts
sem flokkast undir K 107 í verkum Mozarts.
Umritun á sónötum Bachs er fyrir píanó,
tvær fiðlur og selló svo auðvelt sé að ferðast
um með konsertinn. Reyndar eru þetta ekki
einu konsertarnir sem Mozart samdi eða
umritaði í þessum tilgangi. Sónöturnar eru
að mestu samdar í hinum þá nýja galantstíl
eða rokokko enda Bach í námi á Ítalíu um
tíma. Þessi stíll er áberandi og síðan er einn-
ig mjög sterkur svipur af Mozart í verkunum
sem virka stundum eins og blanda af há-
barokk, síðbarokk, rokokko og Vínarklassík.
Þær Sigrún og Sigurlaug Eðvaldsdættur
léku á fiðlurnar og Sigurgeir Agnarsson á
sellóið í öllum þremur konsertunum. Í kons-
ert nr. 1 í D dúr lék Miklos Dalmay á píanó-
ið, í nr. 2 í D dúr sá Peter Máté um píanó-
leikinn og í nr. 3 í Es dúr sat Nína Margrét
Grímsdóttir við píanóið. Fyrsti konsertinn er
í þremur þáttum en hinir tveir í tveimur. Að
sjálfsögðu var mikill munur á flutningi kons-
ertanna enda eru þeir harla ólíkir hvor öðr-
um í karakter og einnig er hlutverk píanó-
sins mismikið og ólíkt sem og strengja-
tríósins. Það þarf ekkert að fjölyrða um
flutning þessa góða tónlistarfólks sem er
þekkt fyrir vönduð vinnubrögð og músik-
alskan flutning og brást þeim ekki bogalistin
í því efni enda öll þaulvön svona samspili
sem oft getur verið mjög viðkvæmt en það
kom þó ekki að sök hérna.
Flautusónötur og orgelverk
Það var fámennt og góðmennt á yndislegri
kvöldstund í Neskirkju föstudagskvöldið 23.
apríl þegar þau Pamela de Sensi þverflautu-
leikari og Steingrímur Þórhallsson organisti
kirkjunnar buðu upp á tóna eftir Johann
Sebastian Bach (1685-1750). Boðið var upp á
þrjár flautusónötur og tvö orgelverk eftir
meistarann. Það hefur ekki mikið varðveist
af verkum fyrir flautu sem vitað er með
vissu að sé eftir gamla manninn og heldur er
lítið vitað um hvænær hann samdi þau, þó
ákveðnar getgátur séu uppi um það. Sónatan
í C dúr BWV 1033 er af ýmsum talin samin
fyrir flautuna eina og sér en að nemandi
Bachs hafi samið sembalpartinn síðar. Menn
hafa getið sér til um að flautusónatan í
e-moll BWV 1034 sé samin í Köthen 1717-20
og sónatan í g-moll BWV 1020 (samin fyrir
fiðlu) sé kannski eftir soninn Carl Philipp
Emanuel (1714-1788) en ekki pabba gamla.
Pamela lék allar þessar þrjár sónötur ein-
staklega vel og af miklu innsæi og öryggi.
Hún hefur fallegan tón og samleikur hennar
og Steingríms var mjög góður og vel mót-
aður. Raddavalið í orgelinu hæfði vel með
flautunni utan í BWV 1034 en þá bættist við
tvífótungur í orgelinu sem blandaðist aldrei
með flautunni sem fyrir bragðið virkaði á
tíðum fölsk vegna yfirtóna orgelraddarinnar
og stundum skáru hljóðin illa í eyrun.
Orgelkórallinn O Lamm Gottes, unschuld-
ig (Ó, Guðs lamb synda sýkna) BWV 656 er
úr safni svo kallaðra Leipzigerkórala var vel
leikinn af Steingrími sem byrjaði með mjúku
flauturegistri með mjög skýrri mótun og
kórallinn söng mjög skýrt, í seinni hlutanum
hefði kanski kórallinn í pedal mátt vera að-
eins skýrara registreraður en kom þó í gegn.
Allt verkið var mjög skýrt og vel gert og
túlkunin samkvæm sjálfri sér. Passacaglian í
c-moll BWV 582 gefur möguleika á gífur-
legri breidd í túlkun og raddavali í orgelinu.
Ýmsir organistar byggja Passacagliuna og
síðan fúguna upp með stíganda í styrk eða
raddavali. Önnur leið er að leika allt verkið á
frekar sterku registri sem um leið krefst
skýrari mótunnar. Steingrímur valdi að leika
allt verkið með sterku registri byrjandi á
mixtúruplenó með viðbættum tungum í lok
passacaglíunnar og fúguna síðan á sama hátt
og enda á fullu verki orgelsins. Það mynd-
aðist hins vegar engin dynamík í flutningn-
um sem hefði þurft að birtast í formi skýrrar
mótunar milli endurtekinganna á stefinu og
verkið var orðið dálítið stressað um tíma en
hljómaði samt glæsilega og endirinn á fúg-
unni var stórglæsilegur.
Bach-feðgar og Mozart
Jón Ólafur Sigurðsson
TÓNLIST
Salurinn í Kópavogi
KAMMERTÓNLEIKAR
Kammerhópur Salarins, KaSa: Sigrún Eðvaldsdóttir
og Sigurlaug Eðvaldsdóttir á fiðlur, Sigurgeir Agn-
arsson á selló, Miklós Dalmay, Peter Máté og Nína
Margrét Grímsdóttir á píanó. Verk eftir J. C. Bach í
umritun W. A. Mozarts. Sunnudagurinn 18. apríl
2004 kl. 20.00.
Neskirkja
KAMMERTÓNLEIKAR
Pamela de Sensi þverflautuleikari og Steingrímur
Þórhallsson orgelleikari leika verk eftir J. S. Bach.
Föstudagurinn 23. apríl 2004 kl. 20.30.