Lesbók Morgunblaðsins - 15.05.2004, Blaðsíða 14

14 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ˜ MENNING/LISTIR 15. MAÍ 2004
YFIRLITSSÝNING á verkum
frá fyrstu árum ferils spænska
listamannsins Joan Mirós stend-
ur þessa dagana yfir í Pompidou
safninu í París. Sýningin er að
mati gagnrýnanda Daily Tele-
graph einfaldlega ógleymanleg.
Verk listamannsins eru sýnd í
réttri tímaröð og er þar m.a. að
finna dæmi um árásir Mirós á
kúbismann, hvernig hann
splundrar formlegri geómetríu
stefnunnar, ræðst þá á þurrt við-
fangsefnið og tekur því næst til
við niðurbrot málaralistarinnar.
Sýningin nefnist Joan Miró
1917–1934: Fæðing heimsins og
þykir sýna vel að hinar dekkri
hliðar á persónuleika lista-
mannsins hafi ekki haft minni
áhrif á verk hans en húmorinn
sem svo víða er ríkjandi.
Zorn í norræna
vatnslitasafninu
VERK listamannsins Anders
Zorn verða til sýnis í Nordiska
Akvarellmuseet, eða norræna
vatnslitasafn-
inu, í Skär-
hamn í sum-
ar. Zorn
sérhæfði sig í
vatns-
litamyndum
og nutu verk
þessa 19. ald-
ar listamanns
töluverðra
vinsælda víða
um heim á
listamannsferli hans. Á sýning-
unni er bæði að finna stúdíur af
hafinu sem og portett úr sam-
kvæmislífinu, þótt þungamiðja
sýningarinnar liggi í vatns- og
birtulýsingum frá níunda áratug
nítjándu aldar.
Metverð fyrir Pollock
MÁLVERK eftir bandaríska
listamanninn Jackson Pollock
var selt fyrir metverð á uppboði
hjá Christie’s
í vikunni.
Verkið heitir
Númer 12 og
var selt úr
hirslum Mu-
seum of Mod-
ern Art í New
York til
ónafngreinds
kaupanda
fyrir 11,65
milljónir doll-
ara eða um
855 milljónir króna, sem er
hæsta verð er greitt hefur verið
fyrir verk þessa bandaríska
listamanns til þessa.
Iversen í Strassburg
YFIRLITSSÝNING á verkum
norska listamannsins Kjell Pahr-
Iversen var í vikunni opnuð í
Palais de l’Europe í Strassburg,
en Iversen þykir með áhuga-
verðari norskum samtíma-
listamönnum. Um 40 verk eru á
sýningunni og ná þau yfir tíma-
bilið 1964–2004 og þykja sýna
vel þá löngun listamannsins að
ná að færa öll náttúruöflin í
myndrænt form.
ERLENT
Sýningargestir virða fyrir sér verk
Mirós.
Númer 12 eftir
Jackson Pollock.
Rosita Mauri eftir
Anders Zorn.
Miró í Pom-
pidou safninu
HUGMYNDALISTAMAÐURINN Joseph
Kosuth setti fyrst fram kenningar sínar um
myndlist á sjöunda og áttunda áratugnum en
hann hallaðist að því að hlutverk myndlistarinnar
væri fyrst og fremst heimspekilegt. Listamenn
ættu ekki að eyða tíma sínum í að leika sér að lit-
um og formum heldur ætti afstaða þeirra gagn-
vart myndlistinni að vera heimspekileg: þeir ættu
að spyrja sig „af hverju?“, en ekki „hvernig?“.
Hann setti fram þá kenningu að öll listaverk
væru fullyrðing um það hvernig og hvað myndlist
ætti að vera. Ég er alveg sammála þessu. Mín
vegna má það liggja milli hluta hvernig eitthvað
er gert, af hverju það er gert skiptir meira máli.
Að vísu fer þetta oft saman sem betur fer – hvern-
ig eitthvað er gert er í beinu orsakasamhengi við
af hverju það er gert, – þetta einkennir raunar
flest góð listaverk, áhorfandinn sér að verkið er
málverk af því að það hentar hugmyndinni best,
eða myndband því að engin annar miðill hefði
komið innihaldi verksins eins vel til skila og svo
framvegis.
En það var einmitt þessi spurning sem leitaði
sterkast á mig eftir að skoða samsýninguna sem
nú stendur yfir í Klink og Bank, Vanefni. Af
hverju?
Í sýningarskrá með Vanefni er að finna bæði
skemmtilegar og athyglisverðar greinar um þem-
að vanefni. Þar skrifar m.a. Karlotta Blöndal um
vanefni íslenskrar myndlistar og bendir á að ef til
vill felist vandamál íslenskrar samtímalistar í
skorti á fræðilegri umfjöllun, í van-nefni. Hún
skrifar að í stað þess að skilgreina íslenska list sé
fjallað um „stefnuleysi í útflutningi, skort og
vöntun á fjármagni og stuðningi“. Já ég er sam-
mála því að það væri frjórra að beina augum sín-
um að því sem er að gerast í stað þess að kvarta
yfir því sem ekki er að gerast og best væri ef
hvort tveggja væri virkt.
Goddur skrifar um efnið og andann og er í svip-
uðum hugleiðingum og ég minnist á hér að ofan, –
það skiptir ekki máli hvernig eitthvað er gert – og
fjallar um þá óspennandi umræðu sem oft á sér
stað um efnið í listaverkum í stað þess að fjalla
um það sem að baki býr, viðfangsefni listamann-
anna. Í sýningarskrá er einnig skrifað um það
ástand sem ríkir í samtímalistum í dag, þegar „í
gegnum nýjar kynslóðir myndlistarmanna og
endurskoðun sögunnar fæðast önnur sjónarhorn
á hefðina“. – og – „Þetta er auðvitað ákveðin end-
urvinnsla, það er á hreinu. En um leið gjörólíkt.
Munurinn er sá að það er allur þessi tími þarna á
milli. Konseptið, nýja málverkið, póstmódernism-
inn, afbyggingin og ég veit ekki hvað. Við erum að
setja þetta saman upp á nýtt og við það breytist
samhengið ósjálfrátt. Á vissan hátt erum við að
endurskrifa söguna. Á okkar eigin forsendum …“
En hvað eru listamennirnir á sýningunni Van-
efni að segja sem ekki hefur verið sagt áður?
Hvert er raunverulegt viðfangsefni þeirra? Nær
þessi sýning markmiði sínu sem er að „vega og
meta hugtakið (vanefni) í takt við nýjan tíma, þar
sem einn heimur er ekki til heldur einungis ólíkar
raddir, ólík sjónarhorn og ólíkur andi“? Hvað
segja þessar ólíku raddir og sjónarhorn? Í heild-
ina virtist mér líkt og verkin á sýningunni væru
ekki endilega sköpuð af brýnni þörf fyrir að koma
einhverju á framfæri heldur einkenndust meira
af lærðum leik í kringum ákveðið þema og ekkert
þeirra sker sig úr. Sá tími þegar listamenn sköp-
uðu verk sín af vanefnum í andófi við gildismat
síns tíma er liðinn og þó að fram komi listamenn
eins og „ungu Bretarnir“ sem eins og Sarah Luc-
as nota t.d. sígarettustubba í verk sín byggist
hugsun þeirra og ádeila ekki á efnisnotkuninni
sem er enda af margvíslegum toga. Skíturinn og
ruslið hafa misst slagkraft sinn fyrir löngu. Þó er
ofgnótt sú sem við búum við hér á landi, efn-
ishyggja og tækjadella dagsins auðvelt skotmark
þeirra sem kæra sig um.
Eftir stendur spurningin: Hvert er hlutverk
listarinnar? Býr enn í henni sá slagkraftur sem
einkenndi verk Súmmaranna, Flúxaranna, Dada-
istanna og ótal fleiri? Og hverjar eru birtingar-
myndir þess sköpunarkrafts í dag?
Ljóð og goðsagnir
Kanadamaðurinn Aaron Mitchell er á allt öðr-
um nótum á sýningu sinni í kjallara Klink og
Bank, þar sem hann sýnir innsetningu sem hann
nefnir Spines en á ensku vísar orðið bæði til
hryggsúlu og bókarkjalar, uppistöðuefni sýning-
arinnar. Krítarteikningar af hryggsúlum kallast
á við bókahlaða á stöplum, bókastafla sem raðað
hefur verið þannig að minnir á hryggsúlur. Sýn-
ingin er lítil um sig en þó er nokkuð um end-
urtekningar án þess að fjöldi verka bæti endilega
miklu við þessa einföldu en þó tæru og fallegu
hugmynd. Nálgun Aarons er ljóðræn og kveikir
ýmis hugrenningatengsl um bóklestur og upp-
byggingu mannsins.
Harpa Björnsdóttir er einnig á ljóðrænu nót-
unum á sýningu sinni í Galleríi Sævars Karls en
viðfangsefni hennar er goðsagan um einhyrning-
inn og jómfrúna og breytingar þessarar sögu
gegnum tíðina. Hún nálgast efnið af krafti og
hugvitssemi með ýmsum miðlum, tréskurði, ljós-
mynd og myndböndum. Einna mest heillaði mig
myndband af smásteinum sem velta aftur og aft-
ur í sama farið og hefði sýninginn misst mikið án
þessa verks og þeirrar sífelldu endurtekningar
sem það sýnir, það er eitthvað opið og dularfullt
og óumflýjanlegt við það og auðveldlega má líta á
endurtekninguna sem hluta af þema sýningar-
innar. Í sýningarskrá kemur fram að Hörpu er
einna mest í mun að koma ævintýrinu inn í veru-
leika okkar (aftur) og óhætt að segja að ekki veit-
ir af, nú þegar viðskiptalífið virðist vera vinsæl-
asta ævintýrið hér á landi. Ævintýrið er líka
sterkt í ljósmyndinni af listakonunni, óþægilegt
og húmorískt í senn, og tréskurðarmyndirnar ná
að sameina hið forna og nýja á lipurlegan máta.
Öll þessi verk eru skemmtilega margsaga en ein-
faldasta verk sýningarinnar, myndbandið á
veggnum, og kannski það sem mesta ádeilan felst
í er á sama tíma fljótskoðað og liggur fullmikið í
augum uppi, þó er húmor í því. Harpa snertir
ýmsar hliðar samfélagsins í þessum verkum,
kvenímyndina, kynlífsdýrkunina og samskipti
kynjanna og hugmyndir okkar um sakleysið.
Verk hennar vekja spurningar um hina eilífu
hringrás og hvort endurtekningin sé óumflýjan-
leg. Ádeila hennar er óbein en eftirminnileg fyrir
vikið.
Af hverju?
MYNDLIST
Klink og Bank
VANEFNI, BLÖNDUÐ TÆKNI, SAMSÝNING
SPINES, BLÖNDUÐ TÆKNI, AARON MITCHELL
Sýningarsalir Klink og Bank eru opnir miðvikudaga
til sunnudaga frá kl. 14–18. Til 23. maí.
Gallerí Sævars Karls
BLÖNDUÐ TÆKNI, HARPA BJÖRNSDÓTTIR
Til 21. maí. Galleríið er opið á verslunartíma.
Samhugur á samsýningu í Klink og Bank.
Gamlar og nýjar goðsagnir birtast hjá Sævari Karli.
Ragna Sigurðardóttir
Aaron Mitchel á ljóðrænum nótum í Klink og Bank.