Lesbók Morgunblaðsins - 15.05.2004, Blaðsíða 16

16 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ˜ MENNING/LISTIR 15. MAÍ 2004
Þ
jóðleikhúsið er einn af mátt-
arstólpum íslenskrar menning-
ar og hefur borið gæfu til að
eflast að þroska og visku gegn-
um tíðina. En áfram skal hald-
ið, það má aldrei stoppa á
þroskabrautinni,“ segir Kol-
brún Halldórsdóttir, þingmað-
ur Vinstri grænna. „Ég vil sjá Þjóðleikhúsið
eflast jafnt yst sem innst – á sál og líkama.
List þess þarf að eiga erindi við samtímann,
góðu leikhúsi liggur ævinlega mikið á hjarta
og það þarf að tryggja lifandi samtal þess
við áhorfendur. En það getur líka auðgað
samtalið milli hinna einstöku listgreina, því
þær eiga allar heima undir hatti leikhússins.
Það verður að stunda stöðuga leit og gera
endalausar uppgötvanir, æfa sig í að tala
ólík tungumál listarinnar og mannfólksins
sem í landinu býr. Það á að taka þátt í að
móta framsækna stefnu í leiklist og varða
áfram veginn til öflugrar innlendrar sköp-
unar þar sem fagmennsku í vinnubrögðum
er gætt í hvívetna. Og þótt því beri að horfa
vítt til veraldarinnar allrar þá er því nauð-
synlegt að rækta tengslin við uppruna sinn,
vita hvaðan það kemur og hvert það stefnir.
Þegar upp er staðið er ábyrgð þeirra sem
starfa við Þjóðleikhúsið mikil, því þeirra
hlutverk er að skapa menningararf framtíð-
arinnar.
Leiklistin er list augnabliksins þess vegna
þarf þjóðleikhússtjóri að vera manneskja
augnabliksins. Hún þarf að skynja tíðarand-
ann, hafa yfir að ráða aðferð til að lesa hann
og kunna að finna farveg fyrir framlag leik-
listarinnar til samtímans. Þjóðleikhússtjóri
þarf að vera flinkur í samskiptum, kunna að
laða það besta fram hjá hverjum og einum
sem við leikhúsið starfar. Góður leikhús-
stjóri er eins og loftvog á ástandið bæði inn-
an veggja leikhússins og utan þess og þótt
hann þurfi ekki að gera nokkru/nokkrum til
hæfis nema eigin sannfæringu og hugsjón
verður hann að vita að hann er hluti af heild,
með honum í liði er fjöldinn allur af flinkum
listamönnum, sem eru forsenda stórra sigra.
Sú manneskja sem velst til þessa starfs þarf
að hafa kjark til að opna alla glugga og gátt-
ir, hleypa inn ljósinu og tryggja nægilega
mikið súrefni, sem er eldsneyti góðra hug-
mynda og kraumandi sköpunargleði. Já,
gleðin er lykilatriði.“
Kynna sér erlenda strauma
„Þjóðleikhúsið er til fyrir leiklistina á Ís-
landi. Það á auðvitað að geyma og end-
urnýja menningararfinn, innlendan og al-
þjóðlegan, en líka að vera sjálfsagður
vettvangur fyrir nýjungar í íslenskri leik-
ritun og kynna það sem er að gerast núna
úti í heimi,“ segir Mörður Árnason, þing-
maður Samfylkingarinnar. „Þjóðleikhúsið á
að vera lifandi, vekja forvitni og athygli,
gleðja og hneyksla. Það á ekki að þurfa að
keppa um hylli gesta með kassastykkjum en
á heldur ekki að neita sér um að vera
skemmtilegt. Það á að líta á sjálfstæða leik-
hópa og frumkvöðla sem vini og skjólstæð-
inga. Hagnaðarsjónarmið geta aldrei orðið
aðalatriði í þjóðleikhúsi en það á að reka vel.
Fyrir utan hefðbundnar hæfniskröfur til
þjóðleikhússtjóra verður viðkomandi að vera
menningarlegur leiðtogi í leikhúsinu og í
samfélaginu, góður verkstjóri og helst
heimsborgari. Og hann verður að þora að
taka sénsa.“
Efla tengslin við landsbyggðina
„Ég tel að Þjóðleikhúsið þurfi að ná meiri
og betri tengslum við samfélagið allt en nú
er. Mér finnst skorta á þetta,“ segir Magnús
Þór Hafsteinsson, þingmaður Frjálslynda
flokksins. „Til þess að svo megi verða þarf
að efla innlenda leikritun og nýsköpun í leik-
húsi með ráðum og dáð. Einnig þarf að
reyna eftir mætti að efla tengsl leikhússins
við landsbyggðina svo það megi vera leikhús
allrar þjóðarinnar eins og nafnið gefur til
kynna. Bæði með því að bjóða landsbyggð-
arfólki upp á ódýrar leikhúsferðir en líka
með því að standa að sýningum úti á landi.
Tilvonandi leikhússtjóri þarf að hafa mennt-
un, þekkingu og reynslu á sviði leiklistar og
jafnframt búa yfir stjórnunarreynslu og
hafa mikla hæfileika og reynslu í mann-
legum samskiptum. Einnig að hafa brenn-
andi metnað fyrir hönd íslenskrar leiklistar.
Umfram allt þarf viðkomandi þó að eiga gott
með að vinna með (lista)fólki á öllum aldri.“
Opna sig fyrir yngra fólki
„Ég vil sjá fleiri samtíðarverk og að Þjóð-
leikhúsið fjalli um þann veruleika sem við
lifum í,“ segir Dagný Jónsdóttir, þingmaður
Framsóknarflokks. „Mikilvægt er að leik-
húsið höfði meira og opni sig fyrir ungum
listamönnum og ungum áhorfendum án þess
þó að sniðganga þá sem eldri eru. Það þarf
að halda áfram að efla íslenska leikritun og
þá með langtímamarkmið í huga.
Þjóðleikhússtjóri þarf fyrst og fremst að
hafa metnað fyrir hönd íslenskrar leiklistar.
Hann þarf að vera sjálfstæður í hugsun og
hafa sannfæringu fyrir hinu mikilvæga hlut-
verki Þjóðleikhússins í íslensku samfélagi.“
Taka mið af því að
Þjóðleikhúsið er ríkisrekið
„Mín skoðun er sú að nýr Þjóðleikhús-
stjóri eigi að byggja áfram á þeim grunni
sem fráfarandi leikhússtjóri hefur byggt
starf sitt á. Þjóðleikhúsið hefur að mínu
mati í hans tíð verið leiðandi á sviði leik-
listar á Íslandi,“ segir Sigurður Kári Krist-
jánsson, þingmaður Sjálfstæðisflokks. „Ég
tel að nýr leikhússtjóri verði að taka mið af
því að Þjóðleikhúsið er ríkisrekið leikhús og
fyrst svo er ber honum að leitast við að
sinna kröfum allra landsmanna. Nýr leik-
hússtjóri má því ekki eingöngu leggja
áherslu á klassísk verk, heldur verður hann
einnig að sinna börnum, setja upp söngleiki
og ýmist léttmeti í bland við klassíkina. Ég
tel jafnframt að nýjum leikhússtjóra beri í
ljósi stöðu leikhússins að leggja mikla rækt
við íslensk verk og reyna eftir föngum að
styðja við bakið á íslenskri handritagerð á
sviði leiklistar. Þar við bætist að ég gæti vel
séð fyrir mér að nýr leikhússtjóri ætti jafn-
vel að fara inn á nýjar brautir. Þar á ég við
að nýr leikhússtjóri gæti stutt við bakið á
grasrótinni í greininni, svo sem með því að
hleypa einkareknum leikhópum inn í leik-
húsið og veita þeim aðstöðu til þess að koma
sköpun sinni á framfæri.“
GÓÐU LEIKHÚSI
LIGGUR MIKIÐ
Á HJARTA
Þjóðleikhúsið er flaggskip íslenskrar leiklistar. Um það blandast engum hugur. Hugmyndir fólks um hvernig
sigla eigi fleyinu eru þó af ýmsum toga eins og kom fram í máli leikhúsfólks sem Morgunblaðið leitaði álits hjá
á dögunum. En hverjar eru hugmyndir stjórnmálamannanna um hlutverk Þjóðleikhússins? INGA MARÍA
LEIFSDÓTTIR og SILJA BJÖRK HULDUDÓTTIR leituðu álits þingmanna allra flokka sem sitja á Alþingi.
ingamaria@mbl.is silja@mbl.is
Dagný
Jónsdóttir
Mörður
Árnason
Magnús Þór
Hafsteinsson
Kolbrún
Halldórsdóttir
Sigurður Kári
Kristjánsson
ÞAÐ er ekki langt um liðið að farið var að
halda tónleika í Listasafni Einars Jónssonar,
Hnitbjörgum, sem þögult og þungbúið stóð
lengi eitt sér á Skólavörðuhæðinni. Í æsku
undirritaðs var steinnámsgryfja mikil þar
sem nú stendur Hallgrímskirkja og á horninu
gegnt listasafninu sátu dulúðugir menn og
lúðu að steinum, er notaðir voru til gangstétt-
argerðar. Bílaleikir barna í steinnámsgryfj-
unni, dúlúðugir steinhöggvarar og hágnæf-
andi, þögul og þungbúin Hnitbjörg er mynd
þeirra er muna Skólavörðuholtið fyrir seinni
heimsófriðinn.
Nú vaxa tré þar sem steinhöggvararnir
sátu fyrrum og slógu neista og steinflísar úr
íslenskri jörð. Af gryfjunni miklu reis stærsta
kirkja landsins, þar sem orð Guðs, voldugur
orgelhljómur og fagur söngur samvefja trúar-
tignun manna. Fjallstöðug standa Hnitbjörg
enn og hýsa myndverk Einars Jónssonar,
ævistarf listamanns, sem líklega er einstæður
í heimi listanna, er óf saman við myndformin
tákngildum trúar og dulmögnum mannlegra
samskipta.
Nú er von til að liðin sé sú tíð að þögnin og
þungbúin einveran grúfi yfir Hnitbjörgum,
því sl. sunnudag, 9. maí, voru þar haldnir tón-
leikar sem Gerður Bolladóttir og Sophie
Schoonjans stóðu fyrir og fluttu þær íslensk
sönglög, ítalskar antik-aríur og breska
söngva. Tónleikarnir fóru fram í litlum en vel
hljómandi sal, þar sem gott jafnvægi var í
samstilltri hljóman hörpunnar og söngsins.
Tónleikarnir hófust á Blítt er undir björk-
unum eftir Pál Ísólfsson og þá mátti strax
heyra frábæra hljómgun þessa litla salar,
sem þó býr yfir miklu hljómrými vegna mik-
illar lofthæðar. Vorvísa eftir Atla Heimi
Sveinsson var næst á efnisskránni og þar á
eftir kom Ein sit ég úti á steini eftir Sigfús
Einarsson, sem á sínum tíma sló í gegn í upp-
færslu á Nýársnóttinni eftir Indriða Einars-
son. Listaverkið Þú eina hjartans yndið mitt
eftir Sigvalda Kaldalóns hljómaði sérlega vel,
enda er undirspilið eitt samfellt „arpeggio“
sem Schoonjans lék mjög vel. Síðustu tvö ís-
lensku lögin voru Augun mín og augun þín og
Friður á jörðu eftir Árna Thorsteinsson.
Söngur Gerðar var einstaklega fallega mót-
aður, bæði hvað varðar tónmótun og fram-
burð en einnig gæddur hófstilltri og þrung-
inni túlkun, er var sérstaklega áhrifamikil í
lögunum eftir Sigfús, Sigvalda og Árna.
Antik-aríurnar spönnuðu tímann frá upp-
hafi óperusögunnar með Amarilli eftir Cacc-
ini til Nel cor eftir Paisiello og voru þessir
kunnu og margsungnu söngvar sérlega fal-
lega fluttir, sérstaklega Lasciatemi morire
eftir Monteverdi, Sebben, crudele eftir Cald-
ara og Se tu m’ami eftir Pergolesi.
Lokaviðfangsefnin voru frá Bretlandi.
Írsku lögin The Last Rose of Summer og The
sally gardens og velska lagið The Ash Grove,
tvö síðarnefndu útsett af Britten, voru ein-
staklega fallega flutt, enda eru þessi lög fal-
leg, bæði tónferli og textarnir. David of the
White Rock eftir Britten er eitt af þeim lög-
um, þar sem Britten teygir sig til móts við
módernismann í undirleiknum þótt tónferli
lagsins sé að öðru leyti „gamaldags“. Í loka-
lagi tónleikanna, Now is the Month of May-
ing eftir Morley, var útsetning undirleiksins,
eftir Watkins, hreinlega ofunnin og dró at-
hyglina mjög frá laginu, sem er elskulegur og
einfaldur vorsöngur.
Í heild voru þetta fallegir tónleikar, þar
sem saman fór fallegur söngur og innileg
túlkun, í sérlega góðu samspili og leik, er
naut sín sérstaklega í hinum litla sal lista-
safnsins.
TÓNLIST
Hnitbjörg, Listasafn Einars Jónssonar
Gerður Bolladóttir og Sophie Schoonjans
fluttu íslensk sönglög, antik-aríur og breska
söngva og þjóðlög. Sunnudagurinn 9. maí.
LJÓÐATÓNLEIKAR
Jón Ásgeirsson
Fallegur söngur og innileg túlkun