Lesbók Morgunblaðsins - 17.07.2004, Page 7

– Þetta er Hrafnafen, sagði Kata. Það var
þarna sem þú hafðir næstum sokkið og farist…
– Nú man ég það, sagði Tual og hrollur fór
um hann.
– Þessar forir eru stórhættulegar, hélt Kata
áfram, svo margir hafa farist þar að hér hræð-
ast menn þær meira en eldinn undir jöklunum.
Það krefst einstakrar þekkingar á landinu að
greina þær frá fasta landinu í kring. Því trúi ég
líka á það sem segir í fornum sögum, að forðum
daga hafi elskendur tekið til vitnis forina í
Hrafnafeni í stað þess að sverja trúnað á Bibl-
íunni og með hennar blessun. Þau sögðu: Ef ég
svík heit mín, megi forin þá gleypa mig! Viltu
hafa það eftir mér,Tual? Ef ég svík heit mín…
– Ef ég svík heit mín, hafði Tual ósjálfrátt
eftir henni.
– Megi þá forin gleypa mig!
– Megi þá forin gleypa mig!
– Gott, sagði Kata. Nú máttu taka mig hve-
nær sem þú vilt: nú tilheyri ég þér með líkama
og sál.
* * *
Þau elskuðust allan þann vetur, fram í apríl. Í
fjarveru prestsins hafði Jörundur gamli veitt
þeim blessun sína. Tual fór með tengdaföður
sínum á veiðar. Hætti sér stundum út á fjörð-
inn á litla bátnum sem hann hafði smíðað og
horfði í vesturátt, þar sem bretónsku gólett-
urnar voru vanar að koma fyrst að landinu við
Íslandsstrendur.
En skúturnar birtust ekki. Þær voru þó
komnar, en voru enn að veiðum miklu sunnar
… Hann andvarpaði. Vissulega hafði hann ekki
í hyggju að fara frá Kötu, hann elskaði hana
enn, en það hefði þó verið gott að fá að sjá ein-
hvern kunnuglegan aftur, fá fréttir að heiman
og hvað hefði orðið um Francoise Lhostis, unn-
ustuna sem hann hafði skilið eftir í Kerfot. Var
hún gift? Lifði hún enn í voninni þrátt fyrir
fregnina af dauða hans?
Þegar hann var að draga bátinn sinn á þurrt
eitt síðdegi kom hann innan um annað ómerki-
legt drasl í þanginu auga á myndaramma úr
grenikönglum með myndinni af Francoise,
sem aðfallið hafði eins og af ásetningi borið á
land. Hann rauk þangað, og hjartað sló eins og
það ætlaði að springa. Myndin var heil, bara
svolítið upplituð eins og hún væri langt að kom-
in. Í heilan klukkutíma stóð hann og skoðaði
hana og þrisvar eða fjórum sinnum dró hann
myndina aftur upp úr vasanum á úlpunni sinni
á leiðinni heim til bæjar Jörundar um kvöldið.
Hann hafði ekki sagt Kötu frá þessum fundi
sínum, en hann var þögull og utan við sig og
áhyggjusvipurinn og óljós svör voru ungu
stúlkunni vísbending. Hún beið þangað til
hann var sofnaður og átti þá ekki í vandræð-
um með að finna myndina af Francoise þegar
hún leitaði í fórum hans. Án þess að segja
neitt lét hún hana aftur í vasann á treyjunni
hans og lagðist til svefns við hlið Tuals. Nú
vissi hún að úti var um ástir þeirra, að hvorki
bænir, ástaratlot né jafnvel litla veran sem
hún bar í móðurkviði gæti haldið í Bretónann.
Þegar freistingin yrði honum ofviða mundi
hann fara. Og hún bjó sig undir þá stund sem
örlögin höfðu skapað þeim.
Tual sagði varla nokkurt orð lengur, borðaði
varla, nartaði bara í matinn. Við borðið hætti
hann stundum með hnífinn á lofti í staðnaðri
hendinni og starði langt út í buskann, búinn að
gleyma fiskstykkinu sem Kata hafði borið fyrir
hann eða steiktu rjúpunni sem hann áður var
svo sólginn í. Veturinn varð óvenju langur og
þótt komið væri fram í apríl var jörð alhvít
kring um bæinn og upp um öll fjöll. Samt sem
áður nálgaðist heimskautabirtan að sínum
hætti. Og Tual beið niðurdreginn. Allt fór í
taugarnar á honum, seinagangurinn í Jörundi
gamla, sálmasöngur Kötu, brauðskorturinn,
vatnsblönduð sýran, það eina sem var að hafa
til drykkjar á bænum, hræðileg þráalyktin af
lýsi sem settist í allt í eldiviðargeymslunni fyrir
móinn þar sem gestgjafar hans fleygðu álkum,
lundum og fýlum, sem þau bönuðu með prikum
í klettunum. Hann hélt sig eins mikið og hann
gat utan dyra og þá helst niðri við víkina, hjá
litla bátnum sínum sem var of lítill til að sækja
langt út á haf. Hann fór ekki lengur í veiðiferð-
irnar með Jörundi, sem veitti honum föðurlega
áminningu:
– Ef þú hefðir komið með mér í morgun, þá
hefðirðu hitt kaupmanninn frá Akureyri. Hann
var á leiðinni til Seyðisfjarðar, þar sem flutn-
ingaskipin munu í ár taka við fyrri hluta vertíð-
araflans af gólettunum. Hann spurði um líðan
Kötu og bauð mér geneversnafs. Þessi genever
er forláta drykkur.
Tual hrökk við, en hann náði nægilegu valdi
á sér til að dylja geðshræringuna, og hann
spurði eins eðlilegri röddu og hann frekast gat:
– Í hvaða átt er þessi Seyðisfjörður? Hér
fyrir vestan? Eða í austri?
– Í vesturátt.
– Langt?
– Það fer eftir ýmsu … Þegar krækja þarf
inn í landið á sumrin tekur ferðin ekki minna
en þrjá daga ríðandi … ef kviksyndið er frosið
eins og núna þá er leiðin yfir Hrafnafen áreið-
anlega ekki mikið meira en 12 mílur. Þá má
fara þetta á nokkrum klukkutímum.
– Ah! sagði Tual. Og heldurðu að forin haldi
enn…
– Auðvitað má engan tíma missa… Þíðan
lætur ekki lengi bíða eftir sér … En meðan
hrafnarnir eru ókomnir…
– Hrafnarnir?
– Já … það eru þeir sem gera okkur aðvart
… Þegar þeir hópast aftur að Hrafnafeni í
vetrarlok, þá er það merki um að forirnar séu
að þiðna … þangað til …
– Ég skil, sagði Tual.
Kata heyrði til þeirra og blóðið fraus í æðum
hennar. Gamli aulinn, hann Jörundur, sem
óvitandi var að veita henni náðarhöggið með
elliæru blaðrinu í sér! Hún sat í keng á hellunni
við eldstæðið, með höfuðið í höndum sér og oln-
bogana á hnjánum, svo hvorugur mannanna
gat séð hve föl hún var. Nokkrum mínútum síð-
ar fór Jörundur gamli í rúmið. Hann var gam-
all og lúinn, en Tual bar fyrir sig vott af höf-
uðverk til að fara út undir bert loft.
– Farðu bara að sofa, sagði hann við Kötu.
Það er ástæðulaust að þú bíðir eftir mér.
Hann hallaði sér fram til að kyssa hana á
kinnina, en Kata rétti honum varirnar, sem
voru brennheitar og koss hennar varð lengri
en venjulega.
Varla var hann farinn fyrr en stúlkan fór út á
eftir honum. Hún gætti þess að læðast með-
fram bæjarþilinu svo að hennar yrði ekki vart.
Þegar hún gekk fyrir dyrnar á hesthúsinu sá
hún gegn um hálfopnar dyrnar að Tual var að
söðla einn hestinn. Hugboð hennar hafði þá
ekki verið blekking. Í óþolinmæði að nýta upp-
lýsingar gamla veiðimannsins, hafði Tual ekki
einu sinni getað beðið til morguns með að
koma fyrirætlun sinni í framkvæmd! Hún
stytti sér leið til að verða á undan að Hrafna-
feni og úr skjóli í dæld milli hólanna gat hún
fylgst með honum. Hún hafði ekkert illt í huga.
Hafði ekki einu sinni látið sér detta í hug að
rísa skyndilega upp fyrir framan svikarann og
varpa framan í hann ásökunum um eiðrof við
hana. Þessum sviðsetta eiði við forina í Hrafna-
feni hafði raunar ekki verið ætlað annað en að
vekja upp hjátrúarfullt ímyndunarafl Keltans,
en eftir fullyrðingu Jörundar um að forin væri
alls hættulaus að vetrinum hafði Tual ekki get-
að annað en brosað að sínum fyrri beyg. Og
Kata, sem beygði sig fyrir því óhjákvæmilega,
vildi bara draga þessa grimmu aðskiln-
aðarstund á langinn, festa sér í minni síðustu
myndina af flóttamanninum…
Að nokkrum mínútum liðnum greindi hún
skugga sem kom á stökki í áttina til hennar og í
þessum myndarlega reiðmanni þekkti hún
Tual. Hún beygði sig bak við kjarrið í sandöld-
unum til þess að hann sæi hana ekki. Maður og
hestur strukust næstum við hana þegar þeir
fóru hjá. Þeir stefndu á Hrafnafen. Án þess að
hika hvatti Tual hestinn áfram út í forirnar. Á
leið sinni hafði hann ekki í eitt einasta skipti lit-
ið um öxl til bæjarins, þar sem hann hafði skilið
eftir konu, rétt ófætt barn og gamlan velgerð-
armann sem elskaði hann eins og eigin son.
Hjarta Kötu herptist saman … Hesturinn
klauf loftið. En þegar lengra kom sýndist fóta-
burður hans óöruggari og hann eiga í meiri erf-
iðleikum. Tvisvar sinnum gaf hann frá sér stutt
hnegg, sem gerði stúlkuna óttaslegna. Hún leit
betur í kring um sig og veitti því þá fyrst at-
hygli að áttin hafði breyst um nóttina, var kom-
in á sunnan, vindurinn var dottinn niður, og
þar sem hún hnipraði sig bak við hélaðan
runna féllu dropar á handarbakið á henni.
Það er að hlána, guð minn góður!
Hún reis skjálfandi upp og hrópaði af öllum
kröftum: Tual! Tual! Snúðu við! Hann heyrði
ekki til hennar eða kannski misskildi hann af
hverju hún var að kalla. Hafði Jörundur ekki
sagt: Ekkert að óttast, svo lengi sem hrafnarn-
ir eru ókomnir? Svo langt sem augað eygði var
heldur ekki nokkra missmíði að sjá á forinni,
hvorki blettur né hrukka..
Sú staðreynd vakti með Kötu ofurlitla von.
Ef einhver þekkti Hrafnafenið þá var það svo
sannarlega faðir hennar. Eftir nána umgengni
dag hvern í sextíu ár huldu þessar dularfullu
forir engin leyndarmál lengur fyrir honum.
Jörundi gat ekki skjátlast. Samt læddist að
henni lúmskur uggur. Hún lyfti augum til him-
ins, eins og til að grátbiðja hann um þá hjálp
sem hún vænti sér ekki lengur frá mönnum og
henni sýndist eins og eitthvað rifnaði þarna
uppi yfir henni, í djúpi nætur rauf bjarmi
myrkrið, sem fram að þessu hafði aðeins verið
lýst upp af endurskini frá hvítri jörðinni. Þessir
glampar urðu smám saman líflegri og breidd-
ust út yfir allt. Á sama andartaki klauf gríð-
arleg hallandi flaug loftið rétt hjá Kötu. Kvik-
andi þyrill umvafði hana og hvarf líkur
stormsveipi í átt til strandar. Hver hviðan tók
við af annarri, þyrlaðist ærandi úr einum stað í
annan. Í kjölfar fyrstu framvarðasveitanna
kom gríðarlegur gargandi her, svo þéttur að
dimmdi á himni og aftur varð nótt.
Steini lostin stóð stúlkan á öndinni. Koma
hrafnanna hafði sópað burt síðustu voninni og
nú þegar sá hún fyrir sér harmleikinn sem
koma skyldi og að hluta til var henni að kenna.
Var það ekki hún, þegar allt kom til alls, sem
hafði leyst bölvunina úr læðingi? Hún sem kall-
að hafði yfir Tual reiði Hrafnafens til þess eins
að láta á reyna hvort honum væri alvara. Forin
hafði hlustað og bjó sig nú undir að gleypa
þennan ótrygga elskhuga, svikarann við heit
sitt …Varla eina mílu frá Kötu, þarna niðri á
þessari hvítu breiðu sem ætlað var að sveipa
hann líkklæði, barðist vesalings maðurinn við
sömu ógnarhugsanirnar. Skelfingin blandaðist
örvæntingarfullu átaki í tilraun til að losa hálf-
fasta fætur reiðskjótans og neyða hann með
taumunum til að snúa við. Prjónandi skepnan
reis nánast beint upp á afturfæturna, til þess
eins að falla næstum jafnskjótt með öllum sín-
um þunga niður í holuna sem hún hafði mynd-
að og sökk þar upp að bringu. Tual flaug eins
og byssukúla fram af. Ísinn lét undan þessu
þunga höggi. Með nokkurra sekúndna millibili
lokaðist Hrafnafen yfir reiðmanninn og reið-
skjóta hans. Kata sá höfuð þeirra beggja koma
andartak upp úr leðjunni, handlegg sem sveifl-
aðist upp í loftið, ólgu – svo varð forin aftur lág-
slétt.
Ekkert smáatriði hafði farið fram hjá henni.
Það birti eins og um hábjartan dag: kynngi-
magnaðir logar norðurljósa lýstu upp himininn
og yfir staðnum þar sem Tual og hestur hans
höfðu horfið spunnu svartir vængir og krossuð
nef gormlaga spíral upp í háa súlu.
Bærinn Vestra-Horn þar sem stýrimaðurinn slas-
aði dvaldi eftir strandið árið 1873. Myndin var
tekin árið 1986.
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Lesbók Morgunblaðsins ˜ 17. júlí 2004 | 7