Íslendingaþættir Tímans - 15.05.1968, Page 12

100 ára mimrtirtg:
Gísli GuðmuncSsson, aíþm.:
MAGNÚS TORFASON
í da,g e-r aldaraimæli Magnúsai
Torfasanar, er sýslumaður var í
Rangárvallasýslu, ísa-fjarðarsýslu
og Árnessýslu og bæjarfógeti i
ísafjarðarkaupstað^ samtals no-kk
uð á fimmta tug ara, ennfr-em-ur
a-lþingi.s-maður f-ram undir tvo ára-
tuig-i og nok-kuð af þeim tíma al-
þingisforseti, þjóðkunnur maður
og enn mör-gum minnisstæður, en
hann lézt 14. dag ágústmánaðar á-r
ið 1948. Það er vegna persónu-
legra kynna af Magnúsi Torfasyni
á efiri áru-m hans, að ég verð til
þess nú, að minnast hans og rifja
upp nok-kuð af því, sem ég man
eða hefi handa á milli um ævi
hans og uppruna.
Hans Magnús hét hann full-u
nafni og var fæddur í Reykjavík
12. maí 1868. Foreldrar hans voru
hjónin Jóhanna Sigríður Margrét
Jóhannsdóttir verzlunarstjóra í
Vestmannaeyjum og Torifi Magnú-s-
son verzlunarmaður í Reykjavík.
Júlhann móðurfaði-r Magnúsar var
Bjarnason, bónda á Bakka á Kjal-
arniesi, Bjarnasonar bónda í Fram
nesi í Skagafirði og má víst rekja
þá ætt lengra í Skagafirði og Eyja
ri-rði. En Sigríður kona Jóhanns
Bj-arnasonar var dóttir Jóns kaup
mann-s í Kúvíkum í Reykjarfirði
ó Ströndum, Salomonssona: bónda
í Vík í Lóni, sem var þriðji mað-
ur f-ró Hjörleifi í Geithellum syni
Jónis prests í Bjarnanesi (d. 1671)
Bjarnasonar. — Forfeður Magnús-
a-r í beinan karllegg voru um ald-
ir k-unnir menn í kler-kastétt, o-g
er sú ætt auðrakin. Afi hans, sern
hann var heitinn eftir, var Magnús
piestur í Eyvindarhólum, Torfason
prófasts á Breiðabólsstað, Finns-
son-ar bi-skups í Skálholti, en Finn-
ur biskup var sonur fræðimanns-
in-s og sagnaritarans Jón-s prófasts
í Bítardal, Halldórssonar prófasts
i Reyklh-olti, Jónssonar p-rests, s. st.
Böðvairssonar prófasts s. st., Jóns-
sonar prófa-sts s.st., Einarssonar.
Sr. Jón elci-ri í Reykholti (f. 1514)
var bróðir Giissurar bis-kups í Sfcál
h-olti. Voru þeir bræður syni-r
Einars Si-gvaldasonar á Hrauni í
Lan-dbroti. En föðu-r Einars á
Hr-a-uni, SigvaMa, sem ka-llaður var
lang-líf (húr vexti?), Gunnarssonar,
er getið sem kirk-jusmiðs á Vest-
fjörðum, og fiu-ttist þaðan austur
í Skaftafellssýslu. Er Si-gvaldi í ís-
lenzkum æviskrám talinn uppi á
„14. og 15. öld“, þ.e. fæddur fyr-
ir aldamótin 1400. Var Magnús
sýslumaður-því 12. ættliður frá
Gunnari þeim, er uppi var á 14.
öld, föður Sigvalda. Eru í þessari
niðja-röð 9 menn „lærði-r“ sem kall
að var, þar af 8 prestlærðir, en
a-f þeim Reykholtsprestar fjórir í
röð. Meðal forfeðra Magnúsar, ut-
an hing beina karlleggs, voru þeir
einnig báðir Björn Guðnason í
Ögri og Stefán Jónsson biskup í
S'kálholti, er uppi voru um 1500,
höifðingjar mestir á íslandi á sinni
tíð, og deildu hart, sem kunnugt
er. En því er þetta rakið hér, að
ætla má, að Magnúsi Torfasyni
hafi sem öðrum kippt í kyn, og
einnig af því, að honum varð á
efri á-rum tíðhugsað til forfeðra
sinna, er hann hafði spurnir af,
þótt eigi séu margar af sumum —
og þá jafnf-ramt ti-1 margra ann-
arra, óskyldra, er by-ggt hafa land-
ið fyrr á tím-um og sögur fara
af. Vera roá, að honum hafi þá
verið Ikt í hug og Fornólfi:
,Mér eru fornu minnin kær
m-eir en su-mt hið nýrra,
það, sem tíminn þokaði fjær
það er margt hvað dýrra,
en hitt, sem hjá mér er.
Hið mikla geymir minningin
en my-lsna og smælkið fer“.
Ljóða-kver Fornólfs hafði hann
lengi hið næsta sér e-fti-f að hann
hætti að ha-fa fótavi-st og af-
henti að lokum þeim, er þetta rít-
ar. Hann unnj ætt sinni og þjóð
og hvarf af þess-um heimi í von
um, að hvor'ttve-g-gja yrði la-nigs
lí-fs auðið og mætti ve-gna vel í
iandi s-inu.
Ma-gnús Torfasón ólst upp í
Reykjav-ík, sem á árunum 1870—
80 va-r að meðalta-li álíka fjölmenn
og Selifo-ss e-r nú. Honum var í
barnsminni að hafa séð Jón Si-g-
urðsson, en eitt sumar kringum 10
ára aldur va-r hann hjá Grí-mi
Tli-om-s'en á Bessastöðum og þótti
sú -viist góð. Grímuir va-rð síða-r eitt
af eftirlætisskiáldum hans næst á
eftir Jónasi Hallgrímssyni. Er tími
var til kominn, innritaðist hann í
Lærða s-kólann, lauk stúdentsprófi
árið 1889 og hafði þá einn um tvít-
ugt. Vann fyrir sér á sumrum hér
og þar um land, en efnf voru lít-
il. Var síðasta veturinn skóla-um-
sjónarmaður (inspector scholae) en
margir, er þá upphefð hlut-u, hafa
orðið forystumenn á einhverju
sviði síðar á ævinni. Stundaði síð-
an laganám við Kaupmannahafnar
háskóla og lauk embættisprófi í
lögfræði árið 1894. Á sama ári var
hann settur sýslumaður í Rangár-
vallasýslu. Árið eftir (1895) fé-kk
hann veitingu fyrir sýslunni,
kevpti Árbæ í Holtum og hóf bú-
skap þar og kvænti-st Thoru Petr-
ínu Kamillu dóttur Stefáns sýsiu-
manns í Árnesýslu Bjarnarsonar.
Stefán sýslumaður var sonur
Björns Sigu-rðssonar á Ketilsstöð-
um í Jö’kulsárhl-íð og konu hans
Þorbjargar Stefánsdóttur prests
Schevings í Presthólum. Voru þeir
hál-fbræður Stefán sýslumaður og
Magnússon Eiríksson guðfræðing
ur í Khöfn, því að Eiríkur Gríms-
son í Skinna-lóni á Sléttu var fyrri
maður Þorbjargar. Kona Stefáns
sýslumanns var danskrar ættar.
Frú Kamilia lézt árið 1927. Börn
hennar og Magnúsar Torfasonar
eru Jóhanna Dagmar, lyfjafræðing
ur að mennt og rak lengi Lyfja-
búðina Iðunni í Reykjavík, gift
Óskari Einarssyni lækni, sem nú
er látinn, og Brynjólfu-r trygging
arfu-lltrúi í Rví-k. Dótturdó-tturson-
ur Magnúsar Torfa-sonar og konu
hans ber nú nafn hans, ungur
svein. — Sýslumaðurinn ungi í
Árbæ gerðist þar gildur bóndi.
H-ey-nt hefi ég, að hann hafi átt u-m
350 f-jár, 12 kýr og 40 hross, og
var heimilið mannm-argt. Hann
undi vel við búskapinn og m-un
hafa saknað han-s síða-r, en v-ar æ
síðan mjög áhugasamur um Jand-
búnaðarmál. Var bú bans í Árbæ
gagnsamt og efnaðist hann þar.
Ein-h-verntíma fyrir fermingar
a-ldur, þegar ég sat yfiir lambfé á
vori, féfck ég í hendur bókarkorn
er ég hafði stundum hjá mér við
fjárigeyimsiiuna. Það voru Alþingis-
12
OSLENDINGAÞÆTTIR