Íslendingaþættir Tímans - 15.05.1968, Page 18

héldum bó báðir velli að leifcslok-
uim, og það þótti báðum bezt. Þrátt
fyrir hörð andans átök á stundum
á opinberum mannfundum skild-
um við sem bræður, án þess að
hafa hvor annan sært, bróðurþelið
var svo fast greipt í sálir okkar,
að jafnvei andleg hólmganga gat
ekki skert það. Við skildum hvor
annan þess vegna var handtakið
alltaf jafn hlýtt þegar við heilsuð-
umst og kvöddum. Þetta gilti um
alla sem þú áttir orðum við, fram-
setning orðs þíns var þannig að þú
móðgaðir engan. Það var málefn-
ið en ekki maðurinn sem þú deild-
ir um.
Fljótlega eftir að þú komst í
bænda tölu var það traust borið
til þín að þú varst kosinn til að
mæta á mannfundum fyrir ýmis fé-
lagasamtök í þessu héraði.
Á aðalfundum K.A.S.K. varst þú
búinn að mæta síðan 1922 sem full
trúi Suðursveitadeildar. Á fundum
Búnaðarsambands A-Skaftfel-
inga frá stofnun þess 1950—51 og
sazt síðasta fund þess, síðasta sum-
ar. Á bænda-fundum Austur Skaft-
felli-nga mættir þú frá því þeir
hófust 1944 sem einn af fulltrú-
um Búnaðarfélags Borgarhafnar-
brepps. Formaður Sauðfjárræktun
arfélags Borgarhafnarhrepps frá
stofnun þess 1939. Lengi í stjórn
Sauðfjárræktarsambands Au stur-
Skaftafellssýslu. Um tíma í stjórn
Men-ningarfélags Austur-Skaft-
fellinga. f fleiri áratugi í hrepps-
nefnd Borgarhafnarhrepps á þeim
árum var byggt félagsheimili og
heimavistarskóli fyrir börn og ung
linga á vegum hreppsins. í sókn-
arnefnd Kálfafellsstaðarsóknar og
formaður hennar síðan 1925. Á
fyrstu árum þínum í því starfi var
byggð ki-rkja á Kálfafellsstað und-
ir þinni forystu, sem má telja söfn
uðinum sómi að.
f ölilu þín-u félagsmálastarfi
komst þú ekki fram sem þögull
áheyrandi aðeins til að greiða at-
kvæði og hlusta, þú lagðir góðurn
málefnum ævinlega lið, eða þá
deildir ótrauður á sem þér þótti
miður fara, ben-tir á nýjar leiðir
sem stefndu til hins betra að þín-
um dómi. Þú varst þessi athuguli
maður sem ald-rei vildir rasa fyrir
ráð fram.
Stundum var sagt á mannfund
um. „Hvað segir Benedikt á Kálfa-
fielli nú“ Þá reis þessi vel gerði
bóndi úr sæti sínu og hóf máJs.
Framsetniug orðanna var þannig
að allir urðu að hlusta, og hlusta
og hlusta sér til ánægju. Nú gefst
ekki tæki-fœri að hlusta á þig leng-
ur, þú srt horfinn og ströndinni
svifinn í ósýnis fja-rlægan heim.
Þá læt ég eiritali mínu lokið við
þig bróðir og hafði gaman af að
rifja það upp sem mér fannst setja
mestan svip á starf þitt hér og
lengst mun lifa í minningum
margra.
Ég sný þá máli mínu til hins
almenna lesara ef hann kynni að
renna augum yfir þessar línur.
Benedikt var fæddur á Hala í
Suðursveit, 20. júlí 1894. Foreldr-
ar hans voru, Anna Benediktsdótt-
ir og Þórður Steinson, bóndi kom
inn af góðum og kunnum ættum
í Skaftafellssýslu. Þau Anna og
Þórður eignuðust fjögur börn þrjá
syni og eina dóttur sem lézt í
æsku. Þórbergur rithöfundur var
elztur þeirra bræðra, þá Steinþór
bóndi á Hala, og^ Benedikt yngst-
ur.
Allir óiust þeir bræður upp á
Hala hjá foreldrum sínum og voru
oft í flieirtölu kallaðir Halabræður.
Ekki ófliust þeir upp við mikil efni.
Jörðin var kostarýr af heyskap og
takmarkaði því lítinn bústofn, allt
varð að spara til hins ýtrasta þó án
þess að heinn liði.
Aftur á móti miðluðu foreldrarn
ir sonum sínum af andlegum efn-
um ekki minna en gerðist á þeim
órum. Faðir ofckar átti mikið bóka-
safn á þá tíðar vísu, að því safni
voru þrír fleiri eigendur en það
var mest geymt á Hala hjá föður
okfcar. í þessu safni voru allar ís-
lendingasögurnar eddumar Nor-
egskonunga og norðurlanda,
margt af riddarasögum, þjóðsög-
um, Iðunn gamla, Gamlar bvöld-
vökur, landafræði Grö-ndals, Al-
þýðubókin sem var gimsteinn að
fróðleik sinnar tíðar, og margt
fleira af góðum og fróðleiksfull-
um bófcum mætti nef-na, svo sem
leiðarvísir ísafoldar, Formálabókin
nokkuð af rímum, sagan af Giss-
uri jarli og fleira. Ali-r á Hala áttu
aðgang að þessu bökasafni til lestr
ar.
Þetta var sá fræða brunnur sem
Benedikt óist upp við. Engum vafa
tel ég á þvi að margt af þessu
lestrarefni hefur síast inn í sál
hins unga manns og komið b -
um til að hugsa út fyrir hversdags
leikann.
Hún var ekki há til lotfts né víð
til veggja baðstofan á Hala frem-
ur en margar aðrar baðstofur þess
tíma. Þó þróaðist þar andlegt llf,
hver vildi miðla öðrum af þekk-
ingu sinni og vizku eftir því sem
hægt var. Það var í rauninni marg
þætt fræðsla sem þarna fór fram.
í rökkrinu voru sagðar sögur og
eitthvað írá liðnum áruim, af þeim
eldri, kveðist á, ráðnar gátur og
svo framvegis. Þegar ljósið var
kveikt hófst sögulesturinn eða
rÆmmafoveðSkapur. í vöfou lokin var
lesinn húslestur.
Faðir okkar kenndí okfour bræðr
um mikið af ferskeytlum og jafn-
vel kafla úr heilum rímnaflokkum.
Þetta gerði hann til þess að við
stæðum okfour betur að kveðast á,
en það var list þess tíma sem fað-
ir minn iðkaði í rökfcrinu á kvöld-
in við okkur stráka.
Reynið þið að láta sem mest
gott af ykkur áð leiða sögðu for-
eíldrar okkar einatt við okfour
bræður, þá verðið þið vel metnár.
Ekki vil ég segja hvað þessi kenn-
ing hefur verið mikið tekin til
greina, en góð var hún. Ég ætla
að biðja ykkur um það strákar að
venj'a ykkur ekki á tóbafo, sagði
faðir okkar oft við okkur, þó ég
lenti í þeirri ógæfu bætti hann við.
Harnn fann að tóbafoskaupin komu.
við Mtil efni. Móðir okkar kenndi
Okkur að lesa og skrifa, en faðir
okkar sagði okfour frá legu landa,
skipun heimsálfa og gangi himin-
tungla.
Þetta var þá andlega hliðin sem
vissi að uppeldi Benedifcts. Vel má
vera að eitthvað hafi skolast eftir
í sál drengsins, þó ærslafullur
þætti, sem vitandi eða óafvitandi
hefur komið honum að gagni síð-
ar.
Tvö sumur var Benedikt í
kaupavinu á Hvamimá hjá Jóni
allþingismanni og hafði á hendi bú-
stjóm þar meðan Jón var á þingi.
Þetta var 1916 og 1917. Sumarið
1914 var hann í vegavinnu og
1915 í kaupavinnu á Hólum hjá
Þorleifi alþingismanni og mun Þor
leifur hafa bent Jónf á Hvammó á
Benedikt sem kaupamann. Að þess-
um sumrum fráteknum vann Bene
difot heima á Hala og lét sinn hlút
ekki eftir liggja að byggja það
heimili upp, enda mátti það telj-
ast sæmilega stætt þegar hann fór
þaðan. Kaup sitt lagði hann í heim-
ilið, var þvi hægt að auka bústofn-
inn og heyfenginn dálítið.
Benedikt var drengur góður og
maður sem í hvívetna mátti treysta
18
ÍSLENDINGAÞÆTTIR