Íslendingaþættir Tímans - 01.06.1974, Blaðsíða 4

Jón Gunnarsson
Jón Gunnarsson fyrrum forstjóri
Sfldarverksmiðja rikisins og siðar for-
stjóri Sölumiðstöðvar Hraðfrystihús-
anna, andaðist þann 4. júni s.l. ár að
heimili sinu, Hrauni, Garðahreppi.
Hann var kvaddur i sóknarkirkju
sinni að Bessastöðum þann 12. júni og
jarðsettur i Bessastaðakirkjugarði.
Fréttin um andlát þessa merka manns
barst mér eigi fyrr en tveim vikum
siðar, þar sem ég dvaldist erlendis um
þetta leyti.
Þó nú sé nokkuð langt um liðið frá
andláti Jóns Gunnarssonar og lyng
það fölt, er litkaði landareign hans s.l.
sumar og laufin fokin burt, langar mig
að minnast hans i tslendingaþáttum
Timans. Rifja upp ætt hans og upp-
runa, lif hans og störf.
Jón Gunnarsson var fæddur 15.
febrúar árið 1900 á Yzta-Gili i Langa-
dal, Austur Húnavatnssýslu.
Foreldrar hans voru hjónin er þar
bjuggu, Gunnar Jónsson f. 16. desem-
ber 1860 d. 29. april 1928 og Guðriður
Einarsdóttir f. 1. júni 1866 d. 6. júli
1963. Þau voru voru bæði skagfirzkrar
ættar, Gunnar var sonur Jóns bónda
Jónssonar i Glaumbæ og konu hans
Guðbjargar Klemensdóttur, en Guð-
riður dóttir Einars bónda i Bólu i
Blönduhlið, Andréssonar og siðari
konu hans Margrétar Gisladóttur.
__»»_
Yzta-Gil, en þar bjuggu Jón og Guð-
riður i 22 ár, var ekki stórbýli, en hús-
ráðendur þar héldu svo á spilum, að
þar var ætið nóg að bita og brenna og
heimilishald til fyrirmyndar. Hús-
freyjan var gáfuð kona og skáldmælt
vel, enda átti hún ekki langt að sækja
skáldgáfuna, þar sem faðir hennar var
skáld gott. Guðriður átti ekki kost á
langri skólagöngu. Það var i frásögu
fært, að meðal þess ritaða máls, er hún
kunni utan að, væri Illionskviða i þýð-
ingu Sveinbjarnar Egilssonar, en á þá
bók lærði hún að lesa. Gunnar Jónsson
var þrekmikill atorkumaður og féll
honum aldrei verk úr hendi. Hann var
eftirsóttur starfsmaður sakir verk-
lagni og afkastagetu.
4
Fimmtándi febrúar aldamótaárið
var gleðidagur i lágreista bænum að
Yzta-Gili. Komu sveinsins, sonar
þeirra Yzta-Gils hjóna, var fagnað og
fjölskyldunni mikið gleðiefni. Skamm-
degi, frost og fannfergi settu þó að
sjálfsögðu lifnaðarháttum dalabúa
viss takmörk.
Jón Gunnarsson óx upp eins og fifill i
túni og naut bernsku sinnar og æsku i
Langadalnum, að hætti islenzkra
sveitadrengja. Hann þótti strax á
barnsárum sérlega fróðleiksfús og er
hann var orðinn læs, las hann allar
bækur, sem til náðist. Samfara
lestrargleði og rikri námslöngun var
sýnt, að hann var á verklega sviðinu
fylginn sér og laginn. Eftir undir-
búningsnám i heimahögum, hóf hann
nám i Samvinnuskólanum um tvitugt
og útskrifaðist þaðan 1922. Að þvi námi
loknu hélt hann til Noregs og tók
tæknifræðipróf frá Oslo Tekniske
Mellemskole 1925. Þaðan hélt hann
vestur um haf og tók B.S. próf i
byggingaverkfræði frá University of
Minnesota Minneapolis, 1929 og M.S.
próf frá MIT, Cambridge Mass. 1930.
Jafnframt námi vestra starfaði hann
við teiknistörf hjá Minnesota State
Highway Department og verkfræði-
störf hjá Elgin Joliet & Eastern Rail-
way Co. Arið 1930 varð Jón Gunnars-
son yfirverkfræðingur hjá West River
Railroad Battleboro Vermont. Hafði
hann m.a. umsjón með byggingu
tveggja járnbrautarbrúa.
Það var öllum ljóst, sem til þekktu,
að mögleikar Jóns Gunnarssonar vest-
an hafs voru miklir. Þar gat hann i
senn fengið mikil mannaforráð,
byggt brýr og vegi — og án efa orðið
auðugur maður, ekki einungis á
islenzkan mælikvarða, heldur og á
ameriskan. En söfnun veraldargæða
réð aldrei ferð Jóns Gunnarssonar og
þvi fór sem fór um dvöl hans vestra.
Langdælingurinn þráði að vera landi
sinu að liði og hélt þvi til tslands aftur,
i stað þess að ilengjast vestan hafs.
Hann fékk þegar eftir heimkomuna
erfið viðfangsefni til úrlausnar.
1. janúar árið 1935 tók Jón Gunnars-
son við starfi forstjóra Sildarverk-
smiðja rikisins i Siglufirði. Hann hélt
frá Reykjavik norður i desember 1934
með einum „Fossinum”. Það
atvikaðist svo, að ég var staddur á
hafnarbakkanum þegar farkosturinn
lagði frá landi. Ég hafði ekki séð hann
fyrr, en var bent á, að þarna færi Jón
Gunnarsson, hinn nýskipaði forstjóri.
Það leyndi sér ekki, að þar fór óvenju-
legur maður, svipmikill, herðabreiður
og traustvekjandi. Fyrstu mánuði árs-
ins 1935 notaði Jón Gunnarsson til að
kynnast aðstæðum öllum nyrðra,
skipuleggja undirbúning sildarvinnslu
o.þ.h.
Hjá þessu fyrirtæki lágu leiðir okkar
saman, 5. mai 1935 var ég ráðinn verk-
stjóri hjá Sildarverksmiðjum rikisins.
Ég man mjög vel fyrstu samræður
okkar á skrifstofu hans, hann var
snöggur, sagði mér hvers hann
ætlaðist til af mér — sýndi mér fyrstu
verkefnin -. Hann talaði enga tæpi-
tungu hvorki þá né siðar. — Samstarf
okkar var hafið, og það stóð i 8 við-
burðarrik ár.
Það var vitað, að Jón Gunnarsson
hlakkaði til þess að takast á við þau
fjölda verkefna, sem biðu hans hjá
Sildarverksmiðjum rikisins. Fréttir i
marzmánuði um að mikið af millisild
kæmi upp úr fiski veiddum á Selvogs-
banka, og smásild væri farin að fiskast
i aprilmánuði við Isafjarðardjúp, juku
vonir hans og annarra um góða
sumarsildveiði.
Jón Gunnarsson lagði mikið kapp á
að tryggja það, að verksmiðjur S.R.
gætu sem allra fyrst tekið á móti síld.
Þegar hann gekk um atvinnusvæðin
sópaði að honum. — Að mörgu þurfti
að gá svo allt væri undirbúið fyrir mót-
töku sildarinnar. 1 maí lok varð vart
við sildargöngu úti af Siglufirði, en
veruleg sild barst þó ekki til Sildar-
verksmiðja rikisins fyrr en um 25. júni
það ár. Þá var i 4 vikur ágætis sildar-
afli fyrir Norðurlandi. Þrær verk-
smiðjanna fylltust, skip þurftu að biða
löndunar — Útgerðarmenn og skip-
stjórar kvörtuðu, klöguðu og
skömmuðust. Allt bitnaði á Jóni
Gunnarssyni, en hann svaraði fyrir
sig, útskýrði viðhorf sin og verksmiðj-
anna, tók ákvarðanir og stóð við þær.
Þetta sumar, sem og þau siðari, sem
hann veitti Sildarverksmiðjum rikis-
ins forstöðu virtist Jón Gunnarsson
aldrei þurfa að sofa. Hann var mættur
i verksmiðjurnar fyrir allar aldir. Ef
vélar verksmiðjanna biluðu að nóttu
islendingaþættir