Íslendingaþættir Tímans - 23.10.1976, Page 13

Sigurður Egilsson
frá Sveinsstöðum í.2.növ.mi-d. ís.ág.ms.
vissulega eigi sviplitil, þótt hitt sé rétt,
Dýpst i þankans djúp þótt köfum
og dýpst i námum fróöleiks gröfum,
I botninn aldrei andinn sér.
Aörar lindir aftur spretta
upp til svölunar, en þetta
mannlegs vits ei miölun er.
Sjálfrátt ei i sálu þina
sólargeislar æöri skina,
ofan aö þá birtu ber.
Ljóssins skiluröu eöli eigi,
en — eins fyrir þaö á lifsins vegi
ljómar þaö og lýsir þér.
Grfmur Thomsen, sem var
eitt hiö hugstæöasta skáld Sig-
uröi Egilssyni, orti aö sönnu ýmist
af meiri bragfimi og lipurö oröanna,
en þessi sérkennilegu vers um hina
leitandi hugsun mannsins I þeirri til-
veru, sem hann getur hvorki skiliö né
skýrt. En þaö var einmitt skáldamál
sem þetta, er áttiallan huga Siguröar f
harla torræöum blæbrigöum
djúpfundinnar fgrundunar. Ljóö-
elskt hjarta hans fann svölun viö
þessar tæru uppsprettur mann-
vits og þroska, sem merlar á í mikilli
birtu hins skapandi ljóss. Skin-
iðnaö ofan leikur um manninn, meðan
dagur er og starfiö. Og I ljósi heimsins
horfir andi hans I viöerni þeirrar til-
veru, sem gæti virzt eiga landamörk
og óskýrö endalok i djúpum fjarska.
En þegar þar kemur, eru fundnar nýj-
ar lindir og önnur firrð er fyrir augum
leitarhugans. Hann getur aldrei öölazt
alla þekkingu, þvf aö hreyfing hins lif-
anda lffs endurnýjast dag frá degi í ó-
þrjótandi uppsprettum, þar sem tfm-
inn kemur og fer eins og vatniö, sem
blikar viö skinandi sól á leiö sinni til
hins eillfa úthafs. — Vér sjáum ekki til
botns I lifslindunum, hve tærar sem
þæreru. Véreygjum ekkiheldur innan
sjóndeildarinnar öll þau tákn, sem
veröa I sköpun Guös á jörð, þótt vér
köfum dýpst i þankans djúp og himin-
ljósin lýsi oss viö hinn bjarta flöt. Þar
speglast mannlifsmynd dags og ver-
anar,einsi háu og lágu, i furðanlegum
fjölbrigöum happs og skaöa, gleöi og
sorgar: en gott og illt leiftrar þar yfir i
tilkomumiklum andstæöumun alls lit-
rófsins. Þetta eru ekki þeir æöri sólar-
geislar, sem dr. Grimur ljóöaöi um,
aðeins hin ytri skynjun mannlegs um-
hverfis á jaröneskum staö. Hún er
islendingaþættir
aö hún er ekki miðlun hins mannlega
vits. — Siguröur Egilsson var næmur
áhorfandi aö lifs leiftrunum og þátt-
taka hans i hvörfum þeirra, ljósum og
skyggðum, hvergi dauf eöa hálf. Djúp-
tæk reynsla skýröi lifsrökin fyrir hon-
um, beiskt og sætt, i váli og vil. Og
lindir reynslunnar uröu honum
uppsprettur þess skilnings, aö lffiö er
enginn leikur og hverdagsbrigöin
sjaldan ljúf. Þessi niðurstaöa var svo
óhagganleg vissa i sálu hans, aö hon-
um mun ekki hafa komiö I hug, að hér
væri nokkru unnt aö breyta. Hann var
á valdi örlaganna og simu þeirra
skyldi eigi reynt að slita eöa færa til
annarrar áttar frá morgni til kvelds.
Milli árdagsljómans og kvöldhúmsins
skiptust lika á skin og skúrir. Þannig
liöur mannsævin, þó aö mjög beri frá
um einn og annan á timans hvika hjóii.
Siguröur vildi læra meira en þaö,
sem daglifiö fékk honum aö leysa, þótt
eigi væri þar lftiö I efni, því örlaga-
þræöirnir voru oft strengdir og hnút-
amir hertir. Þess vegna gróf hann
gjarnan i fróöleiksnámur sögunnar og
sá svo langt til liöinnar tiöar. Marg-
reynt tilfinningalif hans kunni djúp
skilningstök á rás viðburðanna I ævi
þeirra kjörsona anda og snilli, sem
þjóðarsagan greinir frá. Hann öölaöist
mikla þekkingu á viöfangsefnum hins
mannlega lffs, — og hann var alls
ógleyminn á bókfræöin, en minni hans
var haröla óbrigöult og stutt skilningi
meö fágætum hætti. En þó aö sagan
væriSigurðihugleikin og hann þar rétt
nefndur heimamaöur i fróöleiks nám-
unum, leitaöi hann aö öörum upp-
sprettum til aö þroska mannskilning
sinn og höndla speki lifsins. Skáldin
heilluöu þennan útvalda ljóövin, og
var þar raunar ekki hálfverk á. Þaö er
ekki ómögulegt, en ólfklegt, aö annar
íslendingur kynni meira i ljóömáli en
Siguröur Egilsson. Þangaö til vér
heyrum af þeim manni, höfum vér
fyrir satt, aö hér væri Sigurður
fremstur. Hiö sterka minni var aö vfsu
undirstaöan, en skáidamál huga hans
og hjarta mikil list. Hann skildi ljóöiö f
djúpi hins skáldlega þanka, og þaðan
streymdu fram þær lindir, er uröu
honum gagnger hugsvölun. Þaöan
kom honum birtan og gleöin, sem voru
fylling lifs hans og hátfö viö ljóma hins
eilffa ljóss.Oss er þannig fariö, eins og
dr. Grfmur Thomsen hugsaöi og áleit,
aö vér skiljum ekki eöli ljóssins á lffs-
ins vegi. En vér sjáum hver ju þaö fær
áorkað, þvi aö þaö lýsir oss á vegferö-
innioggefurhinnihlutlægu náttúru lff,
kraft og endurnýjung hins skapandi
anda Guös i heimi mannsins. Þaöan
stafa hinir æöri sólargeisiar i sálu
jaröarbarnsins. Ekki sjálfrátt, þvl aö
vér erum þiggjendur I hinni undrunar-
legu veröld hins vitra heimssmiðs,
„ofan aö þá birtu ber”, þvi að upp-
spretta ljóssins er Guö. Asýnd verks
hans og vilja lýsir þvi á meöal vor,
hvar sem vér förum frá vöggu til graf-
ar, þótt vér skiljum ekki það verk, sem
hann vinnur frá upphafi til enda. Vér
njótum þess aöeins — og er þaö mest
hamingja vor, aö þvi ljósi heldur oft
viö skuggann. Annars geröum vér ekki
þann greinarmun, sem færir oss
þroskann, þann skilning mannlegs
vits, sem varir til eilifs lifs. Ljósið á
lffsvegi Siguröar Egilssonar ljómaði á
stundum eins og fram úr myrkri.
Sumar lindir spretta upp I veikindum
og baráttu. E.t.v. eru þær tærastar og
krystalla ljósiö fegurst, þvf aö þær eru
trúin og vonin. Þær eru meiri en
mannsins speki og hinn dýpsti þanki. í
þeim eygir sálin hiö mikla og eilffa
upphaf allra hluta. Þær eru miölun
hinnar guöiegu helftar lffsins. Svölun
sálarinnar. Upptök ljóssins i mann-
inum.
Siguröur var fæddur á Sveinsstööum
i Tungusveit á allra sálna messu fyrir
13