Íslendingaþættir Tímans - 08.09.1978, Síða 16

p f f 1 11 NG
Jón Kr. Guðmundsson
skósmiður á Akranesi
F. 8. des. 1892
D. 16. mal 1978
„Bognar aldrei — brotnar I bylnum stóra
seinast”.
I.
Mér koma I hug framangreindar ljóö-
llnur Stefáns G. um greniskóginn, þegar
minnst skal ævi JónsKr. Guömundssonar
skósmiðs á Akranesi, sem varö bráö-
kvaddur viö heimili sitt 16. maí s.l. 85 ára
aö aldri. Þar hné aö velli grein af sterkum
stofni. Hann haföi veriö hraustur um dag-
ana og boðið Elli kerlingu byrginn ótrii-
lega vel, þrátt fyrir svo mörg ár aö baki.
En því lögmáli veröur hver aö liíta, aö eitt
sinnskal hver deyja. Með Jóni Kr. Guö-
mundssyni er genginn mikill kjarnamaö-
ur og sérstæður persórfuleiki, sem veröur
samferöamönnum slnum lengi minnis-
stæöur.
Hann var jarösettur aö Stóra-Vatns-
horni í Haukadal 26. mai — á einum feg-
ursta degi vorsins — aö viöstöddu fjöl-
menni. Kveöjuathöfn fór fram I Akranes-
kirkju þann 23. maí, sem einnig var fjöl-
sótt. Fékk hann veröug og sönn eftirmæli
hjá sr. Birni Jónssyni á Akranesi viö at-
hafnir þessar .
II.
Jón Kristbjörn Guðmundsson, en svo
hét hann fullu nafni, var fæddur 8. des.
1892 aö Hornsstööum i Laxárdal i Dala-
sýslu. Foreldrar hans voru hjónin Guö-
mundur Jónsson frá Hornsstöðum og Þor-
geröur Jónsdóttir frá Lækjarskógi, Jóns-
sonar. Stóöu ættir þeirra beggja I Dölum
vestur. Auk Jóns voru börn þeirra hjóna:
Ólafur, er bjó um tima á Giljalandi i
Haukadal, en var slðar búsettur á Akra-
nesi og stundaði dýralækningar um
sunnanveröan Borgarfjörö, og Steinunn
húsfreyja og ljósmóöir aö Þorgeirsstaöa-
hiiö i Miödölum. Sonur Guömundar áöur
en hann kvæntist, var Sigurður, sem lengi
átti heima aö Gilsbakka I Miðdölum. Jón
lést siðastur sinna systkina.
AfiJóns —Jón Ólafsson bóndi á Horns-
stööum 1868-’88 — stundaöi lækningar viö
góöa aösókn og þótti heppnast vel. Hann
flutti til Vesturheims 1888 og var ástæöan
m.a. talin sú, aö nokkuö var farið aö am-
ast viö lækningum hans og tók hann það
óstinnt upp. Hann átti 13 börn og fóru fjög-
ur meö honum vestur — þrir synir og ein
dóttir. Ýmsir afkomendur þeirra eru
kunnir menn þar vestra, eins og Stefán
Stefánsson formaöur Þjóöræknisfélags
Islendinga i Kanada. Guöný móöir hans
og Jón voru bræðrabörn. HUn er enn á lffi.
Þau ræktu frændsemi sina vel, skiptust á
bréfum, auk þess sem hUn heimsótti Jón
og ennfremur nokkur börn hennar.
III.
Þegar Jónerl5áraaö aldri, fer hann til
Jóns föðurbróöur sins sem var skósmiður
I Bolungarvik. Hjá honum lýkur hann
sveinsprófi i skósmlöi. Veturinn 1912-’13
dvelst hann viö nám i Grindavik hjá sr.
Brynjólfi Magnússyni. Hafði hann hug a
þvi aö komast i verslunamám, en fjár-
hagurinn leyföi ekki shkt. Skólaganga
þessi — þótt stutt væri — kom honum
samt aö góöum notum. Jón gerðist bóndi
aö Giljalandi f Haukadal 1917 og býr þar
til 1921. A næsta ári flytur hann til Akra-
ness og ræöst sem skósmiöur til Jóns I Ás-
byrgi, sem rak á þeim árum verslun og
skósmiðavinnustofu á Akranesi. Ariö 1926
stofnar Jón eigin vinnustofu, sem hann
rak til dauöadags.
Jón kvæntist hinni ágætustu konu —
Björgu Jónasdóttur — frá Stóra-Vatns-
horni i Haukadal þann 5. jUli 1940. Hefur
hjónaband þeirra einkennst af ástriki og
gagnkvæmu trausti, frá þvi fyrsta og til
hinsta dags. Þau hafa verið hvort ööru
góðir lifsförunautar.
IV.
Jón Kr. Guðmundsson var ágætur
félagsmálamaður— virkur og áhugasam-
ur — þar sem hann kom viö sögu. Hann
var heill og óskiptur I störfum sinum-
Baröist jafnan af eldmóöi fyrir þeim mál-
um, sem hann haföi áhuga fyrir og taidi
horfa til heilla. Þar sýndi hann oft stórhug
og fórnfýsi, umfram marga aðra.
Hann var lengi gjaldkeri Iönaöar-
mannafélags Akraness og einnig um tima
gjaldkeri Stangaveiöifélags Akraness og
heiöursfélagi þess mörg undanfarin ár.
Vann hann mikiö og óeigingjarnt starf
fyrir féiagiö á frumbýlisárum þess. Jön
var laxveiðimaður af lifi og sál allt frá
æskudögum, enda uppalinn I héraöi, þar
sem „laxar leika i hyljum, létt með
sporðaköst”. Hann var eindreginn tals-
maöur fiskiræktar i ám og vötnum. Með-
an ádráttur og netalagnir voru helstu
veiðiaðferöirnar, lét hann sér nægja
stöngina sina og haföi ekki yndi af öörum
veiöum. Hann var skemmtilegur og um-
hyggjusamur veiðifélagi. Kunni góð skil á
lifinu I ánum og leyndardómum þess-
Gliman við þann „stóra” voru honum
unaðsstundir.
Lengstog bestmunégminnast Jóns Kr-
Guömundssonar fyrir hinn mikla pöli'
tiska áhuga og þrotlaust starf og fórnfýsi
á þeim vettvangi. Hann var einnig allra
manna best aö sér I stjórnmálasögu þjóö-
arinnar frá byrjun aldarinnar, svo vel
hafði hann jafnan fylgst meö mönnum og
málefnum. Hann haföi óvenjulega gott
minni, svo hann gat rakið málfærslu á
fundum, sem hann sótti fyrir áratugum,
eins og hann heföi verið þar áheyrandi
Framhald á bls. 15-
16.