Heimilistíminn - 19.04.1979, Blaðsíða 8

Sögur
og
sagnir
ísland og siglingar um norðanvert Atlantshaf
í byrjun 19. aldar
ÍSLANDSVINUR Á BRET-
LANDI VERÐURSTERKARI
HAFNBÖNNUM STÓR-
VELDANNA í EVRÓPU
Jón Gíslason:
Dönsku stjórnvöldin voru ráöþrota um
úrlausnir lslandsmála áriö 1808 eins og
eölilegtvar. Þau höföu áöur í langan tlma
leyst málefni landsins af skammsyni og
oft á tíöum meö fyrirhyggjuleysi. En nú
steöjaöi vandi aö af völdum styrjald-
anna i Evrópu, sem litt var leysanlegur.
Þó reyndi danska stjórnin aö klóra i bakk-
ann eftir föngum.
Þaö var ákveöiö aö veita kaupmönnum
aöstoö viö vátryggingu skipa og farms, og
veita styrkeöa verölaun til skipstjóra og
skipshafnar á hverju skipi er kæmist til
Islands einn og hálfan dal á lest skipsins
Tilskipunin um þetta endaöi á þvi aö lána
mætti úr Kollektusjóöi til íslandssiglinga,
en hann nam þegar þaö var ákveöiö 37.000
rikisdölum. Þaö sýndi betur en nokkuö
annaö hvaö skammt stjórnin hugsaöi
umþessi mál, nauösynjamál Is-
lensku þjóöarinnar.
Nokkrir felenskir kaupmenn er voru I
Kaupmannahöfn ræddu um þessi mál, og
voru tveir þeirra jafnvel tilbúnir aö senda
8
6. grein
skip til Islands meö vörur, en þaö voru
Kjartan Isf jörö kaupmaöur á Eskifiröi og
firmaö örum & Wulf, er verslaöi á Húsa-
vik. Vildi sá siöarnefndi fá 27.000 rikisdali
til láns og vátryggingu aö auki, en
Kjartan Isfjörö vildi fá 20.000 rikisdali til
láns. Sýnir þetta, hve Kollektusjóöurinn
dugöi skammt til þessara þarfa.
Þaö leiö ekki á löngu, þar til danska
stjórnin sá, aö tilskipunin frá 12. febrúar
1808 bar engan árangur. Greip hún þá til-
skipun 6. mal 1808, I þann mund, aö skip
voruaö venju aö koma til verslunarstaö-
annaá Islandi. Var þar ákveöiö aö nokkur
skip yröu send til tslands á kostnaö
konungs. Var Grönlandske og Færöiske
Handels-Administration faliö aö s já um af
kaupa þær vörur er skipin skyldu flytja.
En fyrrgreint fyrirtæki fól Péter Frederik
Busch verslunarstjóra aö taka á leigu 60
lesta skip oghafa á hendi forstööu farar-
innar fyrir ákveöiö dagkaup auk 2% af
söluveröi innfluttra og útfluttra vara.
Kostnaöurinn skyldi greiddur úr
Kollektusjóöi.
Busch verslunarstjóri náöi I tvö skip á
leigu til þess aö sigla til íslands, brigg-
skipiö Justitia og húskortuna Rödefjord.
Þau koma bæöi viö sögu í þessu máli.
Justitia fór frá Niöarósi I september um
haustiö og kom til Hafnarfjaröar 13.
október 1808, ogvar þaöfyrsta kaupfariö
er kom til Islands, eftir aö Danir lentu I
styrjöldinni viö Breta, og eina skipiö er
kom til Islands áriö 1808.
Ráögert var, aö fleiri skip yröu send til
Islands en ekki varö af þvl, þaö uröu aö-
eins ráöageröir, enda fór Magnús
Stephensen frá Kaupmannahöfn, og var
þá enginn til aö reka eftir siglingum til ís-
lands.
En þrátt fyrir þaö, aö tillögur Magnúsar
féngju lltinn hljómgrunn hjá dönskum
stjórnarvöldum I Kaupmannahöfn,
þ-eyttist hann ekki á aö berjast fyrir
áhugamálum slnum og leysa vandamál
Islands og Islensku þjóöarinnar. Hann
varö llka til þess aö vinna mikiö gagn I