NT - 29.05.1984, Side 9

■ Frá einvígi Kasparovs og Smyslovs í Vilnus í Sovétríkjunum. 4 þúsund lesendur tímaritsins
„Ogonjok“ tóku þátt í getraun um lokaniðurstöðuna. Meðal þátttakenda var heimsmeistarinn
Anatoly Karpov. Hann gat sér til um að Kasparaov ynni 81/2:41/2 og hafði þar á réttu að standa.
ann fyrir hinuni sálfræðiiega
þætti. Hanngerirútum málin.
Hvað varðar líkamlegan
undirbúning legg ég stund á
íþróttagreinar - hlaupogsund.
Það hleypur allur þjálfarahóp-
urinn - nema mamma.
- Garrí. í viötölum og við-
ræðum hafið þér oftar en einu
sinni sagt, að skákin sé fremur
list í yðar augum en vísindi eða
íþróttir. Það væri gaman að fá
að heyra víðtæka túlkun á
orðinu „skáklist“
- Sérhver skák er list. Ég
held því fram, að við skákborð-
ið sé hægt að skapa dýrgripi og
þau auðævi muni veita fólki
andlega ánægju - er slíkt ekki
áhrif sannrar listar?
- Að búa til safn skáklistar-
innar, ef svo mætti að orði
komast, þar sem sýningargrip-
irnir eru bestu skákir meistara
allra tíma og þjóða. Ég held,
að það mundi ekki veita minni
ánægju heldur en fagur vefur
eða leirskál, sem meistari hfur
skapað.
- Ég styð hugmyndina. Að
vísu má segja að ekki sé eins
auðvelt að skilja skákina. Það
þarf undirbúning og vissan
styrkleika til að skilja bestu
skákirnar. Eins og til að skilja
alvarlega og þunga tónlist.
Gerum ráð fyrir að þér séuð,
að sigra í skák. Hvaða leið
veljið þér til sigurs - fallega
taflmennsku eða stystu leið-
ina?
- Það væri best að þetta
tvennt færi saman. Ef staðan
er ótvíræð, þá gétur stórmeist-
ari leyft sér að tefla falleg
innan vissra marka. En gerið
yður í hugarlund flókna og
snúna stöðu - þá vonast maður
til þess að koma'st út úr henni
án þess að tapa. Þegar staðan
er erfið, fer maður ekki að
hugsa viturlega, heldur velur
bestu og stystu leiðina.
En ég verð að segja: Skákin
er svo samhljóma í sér, að
stundum er stysta leiðin til
sigurs jafnframt fallegasta leið-
in . Fegurð og einfaldleiki fara
saman.
- Það mætti kannske segja,
að einfaldleikinn væri bróðir
skáksnilldarinnar...
- Kannski. f skákinni ríkir
eigin fegurð og hún er eins
fjölbreytt og fegurð lífsins. Hin
samhljóma fegurð er fyrir
hendi í skákinni. Vasilí Smysl-
ov sýndi hana á sínum bestum
árum. Það er til fegurð Tal-
fórnarinnar. Af eigin skákum
er ég hrifnastur af níundu
skákinni, sem ég tefldi við
Smyslov í Tallin og fimmtu
skákinni við Beljavskí. Hin
sanna fegurð skákarinnar er
fólgin í réttri ákvörðun, sem
ætíð á að vera samhljóma.
- Þeir, sem aðhyllast
íþróttamennskuna í skákinni
eru á öðru máli. Þeir telja, að
þegar verið sé að velja besta
leikinn, eigi ekki aðeins að
taka þann leik með í reikning-
inn, lieldur aðra þætti: Tíma-
þröng, tilraun til að flækja
stöðuna í því markmiði að búa
andstæðinginn undir tíma-
þröng, sem er í nánd o.s.frv.
- Eg er ekki á sama máli.
Lymska við skákborðið er
andstæð skákinni og fjarri
íþróttaandanum.
- Hvað gerið þér í tóm-
stundum yðar?
- Ég held, að lesturinn
gegni tvíþættu hlutverki hjá
mér. Eg les til að slökkva
upplýsingaþorstann og svo
hjálpa bækurnar mér til að
fullkomna mig fagurfræðilega
séð, eins og öllum lesendum.
Auðvitað hef ég ekki lesið allt,
sem hægt er að vera búinn að
lesa á mínum aldri, þó áð ég
hafi frá byrjun lesið góð verk
samkvæmt meðntælum for-
eldra minna.
Ég er mjög hrifinnaf róman-
tískum verkum Gorkí. Ég les
hvenær sem ég get verkið
„Náttbólið". Bækurnar
„Hundrað ára einsemd” eftir
Mafques og „Hverjum klukk-
an glymur" eftir Hemmingway
höfðu mikil áhrif á mig. Sam-
tölin í síðari bókinni eru snilld.
það býr svo mikið að baki
þeirra. Það er furðulegt hversu
vel Hemmingway tekst að
koma svo mikilli hugsun og
tilfinningum inn í stutt samtöh
Hann er í mínum augum einn
besti rithöfundur heimsins.
Við þennan ófullkomna lista
bæti ég Feichtwanger, sem er
eftirlætishöfundurinn minn.
Skrif hans eru full af heim-
spekilegum hugleiðingum og
hafa mikil áhrif á mig.
Af ljóðskáldum er ég mjög
hrifinn af Púshkin og Lermont-
ov. Ég er andlega skyldur
Lermontov. Af nútímaskáld-
unum er ég hrifnastur af Evtús-
henko. Ég kann utan að kvæð-
in "Bratskraforkuverið" og
„Háskólinn í Kazan"
Ef við tökum tónlistina, þá
er ég afar hrifinn af Mozart og
af tónlist samtímans er ég
hrifnastur af lögum með Öllu
Pugachevu. Ég varð einnig
mjög hrifin af verkum Sajat-
Nova, sem Gegam Grigorjan,
einsöngvari við Óperuna í
Vilnjus, hefur sungið.
Listin er mér nálæg í skák-
inni, en í listinni er mér það
nálægt, sem færir fólki visku
og gleði.
Vettvanqur
■ Júlíus J. Daníelsson
Ráðstafanir til að tryggja
tekjur bænda
Þó tekist hafi í flestum
Evrópulöndum að þoka tekj-
um bænda nær tekjum viðmið-
unarstéttánna hefur markið
ekki náðst.
Tekjur keppinauta
evrópskra bænda þ.e. bænda í
Norður-Ameríku, Ástralíu og
Nýja-Sjálandi ráðast hinsvegar
meira af því hvernig heims-
markaðurinn þróast.
Af nýlegri heimild frá
OECD kemur hinsvegar fram
að í öllum löndum er bændum
ábyrgst visst verð fyrir vörur
sínar með opinberum aðgerð-
um til þess að tryggja tekjur
þeirra. í Evrópu er verðið
ákveðið fyrirfram fyrir ákveð-
inn tíma og tryggt með ýmsu
móti. Fram að þessu hefur
reglan verið sú að ábyrgjast
allaframleiðsluna. Viðkvæmar
vörur eins og mjólkurvörur og
sykur hafa þó ekki verið að
fullu verðtryggðar hjá EBE.
Þær aðferðir sem notaðar
hafa verið af opinberri hálfu til
að verðstyðja búvörur í
Evrópulöndum eru mismun-
andi eftir vörutegundum. En
aðalaðferðin er jafnaðarverð
eða verðtrygging, sem á að
gefa bændum öruggt lágmarks-
verð.
Nokkrar grunnvörur svo
sem korn, mjólk, nautakjöt og
kálfakjöt fá ótakmarkaða
verötryggingu. Á sykurfram-
leiðslu er ákveðinn kvóti verð-
tryggður. Engin verðtrygging
er á eggjum, kjúklingum eða
svínakjöti.
Verðtryggingakerfið í Efna-
hagsbandalagslöndunum er
víggirt með innflutningstollum
og útflutningssjóðum. Útflutn-
ingssjóðirnir eru notaðir til að
greiða mismuninn á heima-
verði og útflutningsverði þegar
flutt er út fyrir bandalagið.
Uppbætur eru greiddar á
nokkrar framleiðsluvörur, svo
sem hveiti, olivuolíur og jurta-
olíur eða að fast gjald er greitt
á hvern hektara, sem ræktaður
er svo sem af hör, hampi og
humal. Samanlagt njóta um
3% af búvöruframleiðslu EBE
slíkra uppbóta.
í löndum Evrópu utan EBE
er verði á korni. mjólk, nauta-
kjöti og kálfakjöti haldið uppi
hve mikið sem framleitt er. Þó
er kvóti á nijólk í sumum
löndum svo sem Sviss, Aust-
urríki, Noregi og Finnlandi og
aðeins hann verðtryggður.
Af öðrum aðferðum til verð-
tryggingar má nefna beina fjár-
styrki í Svíþjóð og Noregi til
að halda uppi hærra innan-
landsverði en heimsmarkaðs-
verð án þess þó að það komi
niður á neytendum.
Svíar og Norðmenn fylgja
verðlagsstefnu sem miðar að
því að tryggja afkomu smá-
bænda og bænda sem búa í
hinum harðbýlli héruðum.
Svisslendingar greiða bænd-
um í harðbýlli sveitum uppbæt-
ur á framleiðsluna. - Norður-
Ameríkuþjóðir, Ástralir og
Nýsjálendingar hafa líka visst
verðtryggingarkerfi á búvörum
oftast í formi verðbóta eða
verðstuðningsaðgerða.
Bandaríkjamenn hafa verð-
tryggingarkerfi á mjólkur-
vörum líkt því sem er í EBE.
Ríkið kaupir ótakmarkað
magn af smjöri, osti og mjólk-
urdufti. Á hinn bóginn búa
amerískir kornbændur við al-
veg sérstakt verðtryggingar-
kerfi, sem tryggir þeim visst
lágmarksverð.
í Kanada er reiknað út lág-
marksðverð sem byggist á
markaðsverði síðustu fimm ára
á mörgum helstu landbúnaðar-
vörum. Ef markaðsverðið nær
ekki lágmarksverðinu, greiðir
ríkið bændum verðbætur.
Tveggja verða kerfi er tíðk-
að í Kanada og Ástralíu. Gildir
þá eitt verð á búvörum heima-
fyrir en annað fyrir útfluttar
búvörur og ákveða verðlags-
nefndir hvorttveggja. Kana-
dískir hveitibændur eiga kost
á verðuppbótum á heimamark-
aði ef verð fellur niður fyrir
visst mark og þetta kerfi verkar
líka í hina áttina og kemur þá
neytandanum til góða ef verð
fer upp fyrir markið.
Verðjöfnunarkerfi verndar
bændur í Kanada fyrir miklum
verösveiflum. Bændur ogríkið
greiða ofurlítið framlag í sér-
stakan sjóð (bændur hundr-
aðshluta af söluverði
framleiðslunnar). Þegarþörfin
kallar að, greiðir sjóðurinn
bændum fé í hlutfalli við með-
algreiðslur þeirra síöustu þrjú
árin.
1 mörgum löndum er rekstr-
arkostnaður greiddur niður á
ýmsan hátt í viðbót við þær
stuðningsaðgerðir við land-
búnað sem raktar hafa verið'. í
Hollandi hefur garðrækt til
dæmis hagnast vel á umsömdu
lægra gasverði, heldur en iðn-
aðurinn þarf að borgá. í öllum
löndum Efnahagsbandalagsins
eru bændur í samræmi við
landbúnaðarstefnu þess,
studdir fjárhagslega til þess að
færa búskap til nútímahorfs og
einnig til þess að byrja að
stunda nýjar búgreinar. 1 Nor-
egi og Svíþjóð, Austurríki og
Sviss, þar sem náttúruleg skil-
yrði eru sumsstaðar erfið, eru
veittir framleiðslustyrkir og
flutningar eru greiddir niður.
Þessi stuðningur er fyrst og
fremst veittur bændum í hinum
snauðari héruðum. Á Norður-
löndum er bændum tryggð
með árlegum samningum
endurgreiðsla á vissum kostn-
aðarhækkunum sem orðið
hafa, með samsvarandi verð-
hækkun búvöru og líka í bein-
hörðum peningum.
í Bandaríkjunum og Kan-
ada er kostnaður lækkaður
með því að styrkja af ríkisfé
flutninga á búvöru. í Kanada
er olíuvörum haldið neðan við
heimsmarkaðsverð, einkum og
sér í lag á dísilolíu sem notuð
er á dráttarvélar.
Þegar stjórnvöld vilja styðja
við einhverja þá bændur eða
búgrein sem eiga í miklum
erfiðleikum. þá er veittur
beinn fjárstuðningur. Þessu er
hagað með ýmsu móti eftir
löndum. Beinn fjárstyrkur er
greiddur þeim sem búa við
hörð náttúruskilyrði í löndum
EBE, Noregi, Svíþjóð. Aust-
urríki og í Sviss. Þar sem þessi
styrkur má ekki hafa of mikil
áhrif á framleiðsluna er hann
greiddur án tillits til fram-
leiðslumagns.
Þriðjudagur 29. maí 1984 9
Málsvari frjálslyndis,
samvinnu og félagshyggju
Útgefandi: Nútíminn h.f.
Ritstjórar: Magnús Ólafsson (ábm)
og Þórarinn Þórarinsson
Ritstjórn, skrifstofur og auglýsingar:
Síðumúli 15, Reykjavík. Simi:
86300. Auglýsingasími: 18300.
Kvöldsímar: 86387 og 86306.
Verð í lausasölu 25 kr.
Áskrift 250 kr.
Setning og umbrot: Tæknideild NT.
Prentun: Blaðaprent hf.
r
Leiðtogí kvaddur
■ Ólafur Jóhannesson mun hafa komið fyrst til
Reykjavíkur haustið 1934, þegar hann mætti sem
fulltrúi bindindisfélagsins í Menntaskólanum á Akur-
eyri á þingi Sambands bindindisfélaga í skólum,
ásamt Eiríki Pálssyni. Þeir norðanmenn vöktu verð-
skuldaða athygli á þessu þingi. Eiríkur öllu aðsóps-
meiri, en Ólafur var þó foringi þeirra félaga í huga
þeirra, sem þingið sátu, en báðir áttu þeir þar góðan
hlut.
Um svipað leyti hóf Ólafur Jóhannesson þátttöku
í félagi ungra Framsóknarmanna á Akureyri, sem
var þá nýstofnað. Þar hófst hann fljótt til forustu.
Pólitískur ferill hans var því orðinn hálfrar aldar,
þegar hann féll frá.
Ólafur Jóhannesson varð strax einn helzti áhrifa -
inaður í samtökum ungra Framsóknarmanna í
Reykjavík eftir að hann kom suður og hóf laganám
við Háskólann.
Sennilega hefur Ólafur Jóhannesson skrifað fyrstu
stóru stjórnmálagrein sína, þegar deila reis um það
eftir að heimsstyrjöld rauf sambandið við Dan-
mörku, hvernig hátta skyldi stjórnarfarslegum skiln-
aði landanna.
Sumir vildu nota þetta tækifæri til að slíta sam-
bandinu sem fyrst, en aðrir vildu fara hina svokölluðu
lögskilnaðarleið. Ungir Framsóknarmenn hölluðu
sér undantekningalítið að hraðskilnaðarleiðinni. Það
var haft á móti henni, að hún væri ekki að öllu leyti
lögleg vegna ákvæða sambandslaganna frá 1918.
Jónas Jónsson var helzti talsmaður hennar og túlkaði
málið einkum á tilfinningalegum grundvelli. Laga-
legu rökin fengu hraðskilnaðarmenn fyrst, þegar
Ólafur Jóhannesson skrifaði ítarlega grein í Tímann
og færði fram sterk lagaleg rök í málinu.
Ólafur Jóhannesson vann sér fljótt svo almennt
traust í flokknum, að litið var á hann sem sjálfsagðan
arftaka þeirra Hermanns Jónassonar og Eysteins
Jónssonar, þegar að því kæmi að þeir létu af
forustunni. Til að árétta þetta var hann skipaður í
efsta sæti á lista Framsóknarflokksins í Reykjavík í
vorkosningunum 1942. Það átti ekki að liggja fyrir
honum þá að verða þingmaður Reykvíkinga heldur
mun seinna.
Það má segja með verulegum rétti, að Ólafur
Jóhannesson yrði einn að taka við því hlutverki, sem
þeir Eysteinn Jónsson og Hermann Jónasson gegndu
um langa hríð fyrir Framsóknarflokkinn. Það var
stórt hlutverk og vandasamt. VerKin sýna, að Ólafur
Jóhannesson var vandanum vaxinn. Stjórnmálasaga
íslands á síðasta áratug er ótvírætt merki um það.
Framsóknarflokkurinn á þrjá áratugi í íslandssög-
unni á þessari öld. Fyrstur er þriðji áratugur
aldarinnar, sem kenna má við hinar miklu framfarir,
sem urðu þá undir forustu Jónasar Jónssonar og
Tryggva Þórhallssonar. Annar er fjórði áratugurinn,
þegar Eysteinn Jónsson og Hermann Jónasson komu
þjóðinni heilu og höldnu yfir holskeflur heimskrepp-
unnar. Þriðji er áttundi áratugurinn, sem jafnan
verður tengdur Ólafi Jóhannessyni.
Framsóknarmenn kveðja látinn leiðtoga sinn með
þakklæti og virðingu og votta konu hans, dætrum,
barnabörnum og öðru vandafólki dýpstu samúð. Það
eru ekki aðeins Framsóknarflokksmenn, sem kveðja
Ólaf Jóhannesson á þennan hátt, heldur þjóðin öll.
Þegar mestu skipti var hann í senn hvort tveggja
flokksleiðtogi og þjóðarleiðtogi.