NT - 29.05.1984, Blaðsíða 16

Þriðjudagur 29. maí 1984 16
virtur lögfræðingur og hann
var, hefði ekki tekist að rifta
samningnum með þeim hætti
sem gert var. Þjóðin hefði
einfaldlega ekki lagt trúnað á
að það væri framkvæmanlegt
né löglegt, enda höfðu Bretar
bundið okkur traustlega 1961.
Mér er kunnugt um það að
Ólafur mat það framar öðru að
hafa á hendi yfirstjórn land-
helgisgæzlunnar á meðan fisk-
veiðideilan stóð og hefði hann
ekki beitt henni með þeim
hætti sem hann gerði hefðu
úrslit orðið önnur. Nú á tímum
aflabrests og örðugleika til
sjávarins geta menn gert sér í
hugarlund hverjar horfur væru
ef við þyrftum að sækja rétt
okkar undir aðrar þjóðir. Ólaf-
ur var sá foringi sem byggði
upp. Hann vildi framkvæma,
hann vildi skapa betra þjóðfé-
lag, og það gerði hann.
Spor Ólafs sjást hvarvetna í
Norðurlandskjördæmi vestra.
Þaú rek ég í huganum. Ég veit
að meðan við vorum samþing-
menn í kjördæminu, kom hann
með einurti eða öðrum hætti
að næstum öllum opinberum
framkvæmdum þar, bæði á
vegum ríkis og sveitarfélaga.
Einnig var naumast keyptur
eða smíðaður bátur né byggt
frystihús eða vinnslustöð að
hann kæmi þar ekki við sögu.
Þá var Ólafur fyrirgreiðslu-
maður mikill við einstaklinga.
Aldrei lofaði hann mönnum
úrlausn að bragði er þeir höfðu
borið upp erindi sín. Oftast
sagði hann „já ég hef heyrt
þetta“ en ef hann sagði „ég
skal athuga það“ þá jafngilti
það loforði.
Ólafi var mjög ógjarnt að
láta á sér bera eða að hæla sér
af verkum sínum, þó hafði
hann mikinn metnað.
í þingflokki Framsóknar-
manna var Ólafur mjög áhrifa-
mikill. Meðan hann var for-
maður flokksins lét hann flest
mál til sín taka, en eftir að
hann lét af formennsku í flokkn-
um breytti hann um stíl. Hann
vildi gefa nýjum formanni oln-
bogarými og lét einungis þau
mál til sín taka er vörðuðu
embætti hans sem utanríkis-
ráðherra svo og fáein önnur
stefnumarkandi mál. Sem
flokksforingi var hann einstak-
lega traustur. Ræður hans og
tilsvör öll voru yfirveguð óg
viturleg. Á seinni árum skap-
aði hann sér mjög persónuleg-
an véfréttastíl í svörum sínum
við blaðamenn og var það
miklu hyggilegra en þó hann
hefði sagt allt sem hann vissi
um hvaðeina og auk þess
skemmtilegra. Ólafur var
aldrei leiðinlegur stjórn-
málamaður, hann var alltaf
spennandi og kunni þá list að
koma á óvart. Höfuðprýði
Ólafs sem stjórnmálamanns
var þó þrátt fyrir mikla vits-
muni skapfestan og kjarkur-
inn. Þá hluti sem hann sá að
þurfti að gera, gerði hann væri
þess nokkur kostur, jafnvel
þótt það yrði honum ekki til
vinsælda.
Heimili átti Ólafur mjög
gott. Kona hans Dóra Guð-
bjartsdóttir er hin mesta mann-
kostakona. Ég héf það fyrir
satt að hún hafi verið sá
ráðgjafi Ólafs sem hann vissi
sér hollastan og hlustaði best
á. Þeim hjónum varð þriggja
barna auðið Dóru, Kristrúnar
og Guðbjartar. Þau urðu fyrir
þeirri þungu sorg að missa son
sinn á unglingsaldri, hinn
mesta efnismann.
Ég tel mig nú er leiðir skilja
eiga Ólafi ákaflega margt að
þakka. Það er lærdómsríkt að
hafa átt þess kost að eiga við
hann svo náið samstarf síðast-
liðinn áratug. Ég er þakklátur
fyrir þau ár er við vorum
samþingsmenn í Norðurlands-
kjördæmi vestra og ég er éinnig
þakkláíur honum fyrir sam-
starf hans og Ijúfmennsku í
þingflokki Framsóknarmanna
eftir að ég tók þar við for-
mennsku. Mér er engin laun-
ung á því að allt frá því er ég
kom í þingflokk Framsókn-
armanna og þar til leiðir skilja
nú, hefur mér þótt hann okkar
vitrastur. Við vorum iðulega
ósammála en á engan annan
hef ég þó hlustað betur. Það er
vegna þess að ég varð þess
áskynja hve oft hann hafði rétt
fyrir sér.
Ég veit að ég mæli fyrir hönd
þingflokks Framsóícnarmanna
•svo og Framsóknarmanna á
Norðurlandi vestra þegar ég
tjái þakklæti okkar og virð-
ingu. Við Helga sendum Dóru
og dætrum okkar innilegustu
samúðarkveðjur.
Páll Pétursson.
t
Snemma sunnudagsmorgun-
inn 20. maí s.l. barst mér sú
harmafregn, að Ólafur Jó-
hannesson hefði látist um nótt-
ina. Við framsóknarmenn í
Reykjavík höfðum misst for-
ingjann okkar, en á við-
brögðum fólksins skildist mér
strax, að missirinn væri ekki
bara okkar framsóknarmanna
heldur svo margra annarra -
íslendingar höfðu misst einn
sinna mætustu sona. Fannst þá
sem oft fyrr hversu almennrar
viröingar og trausts Ólafur Jó-
hannesson naut meðal þjóðar-
innar.
Við sem höfum orðið þeirrar
gæfu aðnjótandi að starfa með
Ólafi Jóhannessyni kemur
þetta ekki á óvart. Við fundum
oft þessa sérstöðu sem Ólafur
hafði meðal almennings, t.d. í
kosningabaráttunni 1979. Það
var ánægjulegt að starfa í
þeirri kosningabaráttu, allir
voru svo samstilltir og jákvæðir
með Ólaf í broddi fylkingar.
Einnig var alveg einstakt að
fylgjast með samstarfi þeirra
hjóna, Ólafs og Dóru Guð-
bjartsdóttur. Alla kosninga-
baráttuna mættu þau saman
klukkan átta á morgnana og á
meðan Ólafur fór á vinnustaði
vann Dóra á kosningaskrifstof-
unni. Á kvöldin fóru þau síðan
saman á ýmsa smærri fundi.
Það er ómetanlegur styrkur
hverjum þeim sem stendur í
slíkri baráttu að makinn starfi
með.
Það er fáum gefið eins og
Ólafi og Dóru að vera svo
heilsteyptar persónur og vand-
aðar að allri gerð, að breytast
ekkert við það að hefjast til
æðstu metorða og halda alltaf
hógværð sinni og látleysi án
þess þó að glata nokkurri virð-
ingu.
Helsta einkenni þeirra var
að vera eins við alla, háa sem
lága. Enda endurspeglaði
heimilið þessa eðlisþætti
þeirra. Heimilið var Ólafi
griðastaður í önn dagsins, sem
hann vissulega kunni að meta,
eins og frægt er, sagðist Ólafur
hafa samið „Ólafslögin" við
eldhúsborðið heima.
Þegar ég tók fyrst" sæti á
alþingi sem varamaður Ólafs
Jóhannessonar, þótti það mjög
sérstakt, að hann mælti sjálfur
fyrir varamanni sínum. Ólafur
var formaður kjörbréfanefnd-
ar og vildi hann greinilega vera
öruggur um , að „stelpan" yrði
tekin gild og sleppti því ekki
sinni föðurhendi af mér fyrr en
ég var samþykkt. Hann vissi
sem var, að fyrstu sporin eru
oft erfið og vildi því sjálfur
setja mig inn í hlutverkið.
Ég hefi lítillega vikið að
samstarfi þeirra hjóna, en svo
samofnar eru minningarnar
þeim báðum að erfitt er í
mínum huga að skilja þar á
milli.
Það má segja að við félags-
konur í Félagi framsóknar-
kvenna í Reykjavík höfum
kynnst Ólafi best í gegnum
samstarfið með Dóru. Olafur
virti starf konu sinnar í félag-
inu okkar og mætti með henni
á félagsfundum. t.d. jóla og
spilafundum. Að sjálfsögðu
vár hann oft frummælandi á
fundum hjá okkur.
Á síðasta jólafundi var Ólaf-
ur eini herrann með okkur og
lék á allsoddi, þannigað gestir
okkar á fundinum tóku eitt
sérstakt aukalag fyrir hanrf.
Þessi litlu dæmi sanna þá
gagnkvæmu virðingu, sem þau
báru hvort fyrir öðru og að þau
skynjuðu einnig að öll störf
eru í sjálfu sér jafn mikilvæg.
Engin félagasamtök eða
flokkar geta starfað árangurs-
ríkt án þess að hver og einn
félagi leggi sitt að mörkum. En
það eru fáir sem helga alla sína
starfskrafta málstaðnum, en
það gerðu þau hjón svo sannar-
lega fyrir Framsóknarflokk-
inn.
Við framsóknarkonur í
Reykjavík kveðjum Ólaf Jó-
hannesson með sárum söknuði
en minningar um mikilhæfan
mann og samstarf liðinna ára
mun lifa í hugum okkar.
Við vottum Dóru, dætrum,
barnabörnum, tengdasyni og
öðrum aðstandendum okkar
dýpstu samúð og biðjum guð
að styrkja þau í sorg þeirra.
Sigrún Magnúsdóttir
t
Fáein kveðjuorð skólafélaga.
Fyrir hartnær hálfri öld
brautskráðust tuttugu og tveir
stúdentar frá Menntaskólan-
um á Akureyri, þar af ein
stúlka. Þessi hópur hefur
reynst harla lífseigur og farsæll
og samheldinn. Þótt nokkuð
sé nú farið að halla undan fæti
og við afskrifumst nú ört úr
flokki fullgildra manna eru æði
margir enn í fullu fjöri, a.m.k.
andlega, og sinna sínum áhuga-
málum og jafnvel fyrri störfum
meir eða minna. Éjórir góðra
drengja voru áður horfnir af
sjónarviðinu eftir vel unnin
dagsverk en í dag kveðjum við
þann úr hópnum sem þau afrek
hefur unnið er varpa ljóma, ef
svo má segja, á þennan stúd-
entaárgang úr M.A., Ólaf Jó-
hannesson. Hann féll á fullri
ferð starfandi í fylkingu for-
sjármanna þjóðar sinnar, bú-
inn fyrir löngu að vinna sér
orðstír sem „aldrei deyr“, þ.e.
stendur skráður á spjöldum
sögu vorrar svo lengi sem ís-
lensk tunga verður töluð.
Mætti sú saga verða bæði núlif-
andi og öðrum sem á eftir
koma og vilja gerast forystu-
menn okkar litlu þjóðar til
lærdóms og eftirbreytni, Ólaf-
ur bar nefnilega hag annarra
a.m.k. ekki minna fyrir brjósti
en sinn eiginn. Um það geta
þeir borið vitni sem þekktu
hann best allt frá skólaárunum.
Strax í skóla vann hann sér
traust og hylli skólasystkina
sinna, kennara og skólameist-
ara, allra er mér óhætt að segja
sem kynntust honum að
nokkru marki. Auðvitað eign-
aðist hann einhverja andstæð-
inga bæði þá og síðar en enga
er ég fullviss um sem gátu
brugðið honum um ódreng-
skap, eigingirni eða óheiðar-
leik af neinu tagi, hvorki í
opinberu lífi né einkalífi.
Ég nefni aðeins eitt í fari
hans sem athyglisvert var og
laðaði menn að honum, og er
þó af nógu að taka, en það var
hvað honum var ótamt að tala
um sjálfan sig og sín einkamál
en var aftur þeim mun betri
hlustandi, einlægur, ráðsnjall
og hjálpsamur þótt hann væri
störfum hlaðinn. Alla tíð
fylgdist hann með líðan hvers
og eins okkar og bar hag okkar
fyrir brjósti. Félagslyndi Ólafs
þekkjum við best, skólafélag-
ar, sem höfum haldið tryggð
hver við annan og hist þegar
tækifæri hafa gefist, ásamt
mökum okkar, og þar hafa
Ólafur og Dóra ekki látið sig
vanta ef annir hafa ekki
hamlað.
Góð hjónabönd eru eitt af
því farsæla í okkar hópi og í
hjónabandinu fann Ólafur
mestu hamingju lífs síns. Heim-
ilið var hans paradís á jörð.
Þar lifðu þau hjónin sínar un-
aðsstundir en líka þyngstu
sorgarstundir, svo þungar að
þar þurfti meir en meðal-
mennsku til að láta ekki
bugast, missa ekki trúna á lífið
og um leið á hin ósýnilegu
máttarvöld sem gefa okkur
von og hrekja burtu óttann við
hið óþekkta.
Við skólafélagar minnumst
Ólafs með þakklæti fyrir sam-
fylgdina og einnig nokkru stolti
yfir að hafa fengið tækifæri til
að vera vinir hans. Mætti ósk
okkar vera sú að geta yfirgefið
þetta líf eins æðrulaust og
þessum kosningum og þegar
Gunnar Thoroddsen myndaði
ríkisstjórn sína, tók Ólafur að
sér starf utanríkisráðherra og
gegndi því þar til fyrir ári
síðan. Hann var síðan endur-
kjörinn þingmaður í Reykja-
vík 1983.
Stjórnmálastörf eru erilsöm
og vanþakklát, maður eignast
bæði öfundarmenn og óvildar-
menn, en á hinn bóginn eignast
maður líka vini og stundum
fær maður einhverju áorkað.
Ólafur var sá lánsmaður, að í
stjórnmálastarfi sínu erilsömu,
eignaðist hann tryggðavini
ásamt með ó.vildarmönnum og
fékk meiru áorkað en aðrir
stjórnmálamenn samtímans.
Þingferli Ólafs má skipta í tvö
næstum jafnlöngtímabil. Fyrst
var hann í 12 ár í stjórnarand-
stöðu. Það tímabil var Sjálf-
stæðisflokkurinn viðstjórnvöl-
inn með hjálp Alþýðuflokks-
ins. Þetta voru ár kyrrstöðu og
atvinnuleysis. Ólafur var vara-
formaður Framsóknarflokks-
ins frá 1960 og formaður var
hann kjörinn 1968. Fyrstu for-
mannsár Ólafs voru flokknum
hagstæð. Grundvöllur var
lagður að byggðastefnunni og
útfærsla landhelginnar undir-
búin. Þáttaskilin urðu með
kosningum 1971. Viðreisna-
tlokkarnir misstu meirihluta
sinn og það kom í hlut Ólafs að
mynda nýja ríkistjóm. Alþýðu-
bandalagið og söfnuður Hann-
ibals voru auðvitað ekki hinir
traustustu samstarfsmenn en
þó fékk þessi ríkisstjórn mark-
að stórkostleg spor. Byggða-
stefnu flokksins var hrundið í
framkvæmd með byggingu
fiskiðjuvera og umsköpun fisk-
veiðiflotans. Óheillasamningi
Viðreisnarstjórnarinnar við
Breta var sagt upp og landhelg-
in færð út í 50 mílur. Ég efa
ekki, að það að brjóta Breta á
bak aftur í landhelgisdeilunni
er undirstaða hinna góðu lífs-
kjara, okkar síðan. Hefðum
við ekki öðlast full yfirráð yfir
fiskimiðunum umhverfis land-
ið, hefðum við ekki komist yfir
olíuverðsprengingar og Vest-
mannaeyjagos með tilheyrandi
óðaverðbólgu, án atvinnuleys-
is og með góðum lífskjörum,
Landhelgisstríðið vannst, vegna
þess að þjóðin naut forystu
Ólafs. Ég hygg að enginn ann-
ar en Ólafur hefði getað leyst
þjóðina úr fjötrum landhelgis-
samningsinsviðBretafrá 1961.
Hefði Ölafur ekki verið svo
■ Forsætisráðherra Ólafur Jóhannesson ávarpar þingheim við setningu Alþingis í október 1979.
■ Á spjalli við vietnamskan starfsmann í kexverksmiðju SÍS
í Holtagörðum.