NT - 13.07.1984, Side 6

Föstudagur 13. júlí 1984 6
Forsendur starfs okkar brostnar
- yfirlýsing frá starfshópi sem unnið hefur að gerð nýs námsefnis í samfélagsfræði fyrir grunnskóla
■ Við undirrituð sem að
undanförnu höfum unnið að
gerð nýs námsefnis í samfé-
lagsfræði fyrir grunnskóla á
vegum menntamálaráðuneyt-
isins lítum svo á að forsendur
starfs okkar séu brostnar. Við
komumst ekki hjá að álykta af
aðgerðum menntamálaráð-
herra að hið langvinna þróun-
arstarf að uppbyggingu samfé-
lagsfræði sem við höfum tekið
þátt í hítfi nú verið stöðvað.
Þessu til skýringar teljum
við nauðsynlegt að eftirfarandi
komi fram:
1. Endurskoðun á námsefni
í samfélagsgreinum á rætur að
rekja til ársins 1970. Þáskipaði
menntamálaráðherra, Gylfi Þ.
Gíslason, nefnd til að gera
áætlun um námsefni og
kennslu á þessu sviði. Nefndin
skilaði áliti í árslok 1971; mið-
uðust tillögur hennar við að
námsefni samfélagsfræða yrði
samþætt í eina námsgrein.
Ráðherra fellst á þessar til-
lögur, þ.á m. að myndaður
yrði starfshópur til að hefja
samningu námskrár og náms-
efnis í samfélagsfræði. Dr.
Wolfgang Edelstein, sem verið
hafði ráðunauturmenntamála-
ráðuneytisins frá 1966, var árið
1973 fenginn til að veita starfs-
hópnum forstöðu, marka starfi
hans farveg og leiðbeina höf-
undum um gerð námsefnis.
Dvaldist hann hér á vegum
ráðuneytisins í fullu starfi um
eins árs skeið.
Þess var gætt að við upp-
byggingu og gerð námsefnis
störfuðu jöfnum höndum
kennarar barna og unglinga og
fulltrúar hinna ýmsu félags-
fræði. Ráðuneytið gerði verk-
samninga við höfunda og stað-
festi árlega áætlanir um samn-
ingu nýs námsefnis. Arið 1975
var settur námstjóri í geininni
en dr. Wolfgang var áfram
ráðgjafi hópsins. Til að tryggja
samráð með höfundum og
samræmi í uppbyggingu grein-
arinnar efndi ráðuneytið ár-
lega til sameiginlegra vinnu-
funda undir leiðsögn dr.
Wolfgangs. Þessir fundir voru
jafnframt nýttir til að gera
starfsáætlanir, undirbúa kynn-
ingu á nýju námsefni meðal
kennara og foreldra, skipu-
leggja endurmenntunarnám-
skeið, fræðslufundi og til-
raunakennslu, svo og til að
meta fengna reynslu af liinu
nýja efni.
2. Við mótun hins nýja
námsefnis hafa höfundar haft
að lciðarljósi að námsefnis-
gerðin taki mið af þroskasál-
fræði, möguleikum til að virkja
nemendur og nýta reynslu
þeirra eftir föngum; enn frem-
ur að landafræði og saga tengist
öðrum þáttum félagsvísinda
með eftirfarandi markmið fyrir
augum: nemendur öðlist skiln-
ing á samtíð sinni og sögu;
tengslum einstaklingsins við
umheiminn; mannsins við nátt-
úruna; íslandssögu við mann-
kynssögu. Þessar meginhug-
myndir eru leiddar af lögum
um grunnskóla nr. 63/1974,
einkum 2. og 42. grein. Árið
1974 voru þær lagðar fram í
kynningarbæklingi mennta-
máiaráðuneytisins til umræðu
í skólum og meðal almennings.
Árið 1977 voru þær síðan stað-
festar af menntamálaráðuneyt-
inu með útgáfu námskrár í
samfélagsfræði. Ýtarlegar
skýrslur um framvindu verksins
hafa verið gefnar út árlega frá
1978. og sendar öllum grunn-
skólum. Nálega á hverju ári
frá 1974 hefur Kennaraháskóli
íslands haldið endurmenntun-
arnámskeið í samfélagsfræði.
Þá hafa einnig verið haldnir
fjölmargir fræðslu- og kynn-
ingarfundir að ósk foreldra og
kennara.
3. Samningu hins nýja náms-
efnis hefur miðað hægar en
ætlað var. Til þess liggja gildar
ástæður. Gerð námsefnis í
nýrri grein þar sem þarf að
taka tillit til margra fræðilegra
sjónarmiða og álitamála er
viðamikið og vandasamt verk-
efni, ekki síst ef stefnt er að
kennslufræðilegum framförum
og virku námi. Til samfélags-
fræði eru þar að auki gerðar
kröfur um fræðslu um margt
sem ekki fellur undir sérstakar
námsgreinar (svo sem starfs-
fræðslu, færðslu um ávana- og
fíkniefni, umferðarfræðslu og
fræðslu um umhverfisvernd).
Tilfinnanlega hefur skort fé og
mannafla til að hægt væri að
vinna að þessu umfangsmikla
verki af fullum krafti. Það
hefur að mestu verið unnið í
hjáverkum af mönnum sem eru
störfum hlaðnir.
Nú er að mestu lokið samn-
ingu námsefnis fyrir fyrstu
þrjá bekki grunnskólans; hún
er allvel á veg komin fyrir 4.-7.
bekk en miklu skemur fyrir
8.-9 bekk. Rétt er að leggja
áherslu á að með námsefni er
hér auk námsbóka átt við
kennsluleiðbeiningar, viðbót-
arlestrarefni, ýmiss konar
verkefni, skyggnuflokka,
hljómbönd, glærur og önnur
námsgögn.
Þegar á heildina er litið hefur
nýtt námsefni í samfélagsfræði
hlotið góðar undirtektir þótt
eðlilega séu skiptar skoðanir
um einstaka þætti. Þess má
geta að námsefnið hefur vakið
nokkra athygli erlendis meðal
annars á vettvangi Sameinuðu
þjóðanna og Evrópuráðsins.
Ford stofnunin í Bandaríkjun-
um styrkti verkefnið um árabil.
4. 1 Ijósi þess sem hér hefur
verið rakið vekur það furðu að
menntamálaráðherra skuli
ekki hafa talið sér skylt að
bregðast við þeim árásum og
ómaklegu ásökunum sem dun-
ið hafa yfir í fjölmiðlum mán-
uðum saman og stefna að því
að gera hið nýja námsefni
tortryggilegt í augum almenn-
ings sem og þá einstaklinga
sem að því hafa unnið. Hér er
ekki beðist undan gagnrýni;
hins vegar hefði mátt vænta
þess að æðstu yfirmenn
menntamálaráðuneytisins
sinntu þeirri skyldu sinni að
verja starfsmenn sína and-
spænis persónulegum óhróðri
vegna verka sem unnin voru á
vegum þess.
5. Réttur ráðherra til að
beita sér fyrir breyttri stefnu
verður að sjálfsögðu ekki vé-
fengdur. Það hlýtur jafnframt
að vera réttmæt krafa þeirra er
starfa á vegum ráðuneytisins
að þeir séu upplýstir um þá
stefnu sem ráðherra vill að
fylgt sé. Þrátt fyrir ítrekaðar
tilraunir til þess að komast að
því hver vilji ráðamanna er
varðandi framhald samfélags-
fræðiáætlunarinnar hafa skýr
svör ekki fengist. Hins vegar
verður vart annað ráðið af
aðgerðum ráðherra undan-
farnar vikur en að um stefnu-
breytingu í grundvallaratriðum
sé að ræða:
a) í fyrsta skipti í áratug
kom ráðuneytið í veg fyrir
árlegan vinnufund námsefnis-
höfunda undir leiðsögn dr.
Wolfgangs Edelstein.
b) Við nýlega ráðningu í
stöðu námstjóra í samfélags-
fræði var þess ekki gætt að til
starfans væri fenginn maður er
hefði þekkingu á undangengnu
þróunarstarfi í samfélagsfræði
og gæti leiðbeint kennurum og
kennaraefnum um kennslu-
fræði hins nýja efnis. Ljóst er
að án slíkra leiðbeininga er
kennurum gert örðugt um vik
að hagnýta sér námsefnið.
c) I fréttatilkynningu mennta-
málaráðuneytisins frá 15. júní
Landbúnaðurinn og Framsóknarflokkurinn:
Nýsköpun eða stöðnun?
- eftir Bolla Héðinsson
■ í kjölfar greinar um ný-
sköpun landbúnaðar, er ég reit
og birtist hér í blaðinu fyrir
sköminu, þá hafa nokkrir séð
ástæðu til að svara skrifum
mínum, sem ég svo aftur sé
ástæðu til að gera athugasemd-
ir við nú. Þannig sendir Guðni
Ágústsson mértilskrif, þarsem
hann gerir mér upp þær
skoðanir, að þar fari sérlegur
talsmaður „stórra eininga".
Mér er hinsvegar Ijúft og skylt
að leiðrétta þennan misskiln-
ing, því enginn mundi fagna
því meir en ég, ef landbúnaður
„smárra cininga" gæfi af sér
meiri arð en landbúnaður
„stórra eininga“. Kjarni máls-
ins er hinsvegar ekki hvað það
er sem við Guðni viljum, held-
ur hvor einingin geti framleitt
ódýrari vöru. Því miður hefur
íslenska þjóðin ekki ráð á því
að halda úti of dýrum landbún-
aði, hvað sem vilja okkar
Guðna kann að líða. Það er
tæplega sanngjarnt, að við
Guðni ætlumst til þess, að
neytendur greiði hærra verð
fyrir landbúnaðarafurðir en
þeir þurfa í raun, til þess eins
að halda úti óarðbærum
býlum, hvort sem þau eru stór
eða smá.Geti hinarminni ein-
ingar í landbúnaði séð neyt-
endanum fyrir ódýrari vöru og
gefið bóndanum meiri arð, þá
munu þær að sjálfsögðu verða
ofan á í samkeppni við stærri
búin.
Sigurður Lárusson á Gilsá,
sem einnig sendi mér tilskrif,
virðist ekki gera sér Ijóst, að
það er hlutverk bænda að
bregðast við breyttri neyslu
neytenda (án tillits til þess af
hvaða völdum neyslan breyt-
ist), en ekki neytenda að laga
sig að framleiðslu bænda.
Þannig segir hann að,
Guðni Agústsson skrifar:
Landbúnaður stórra 7
eða smárra eininga '
VeWvangur
Bolli Hcðinsson
- þrátt fyrir margra alda for-
skot kindakjöts og
- þrátt fyrir að öll þjóðin sé
alin upp við neyslu þess,
- þrátt fyrir ýmsar nýjungar
sem bryddað hefur verið upp
á til aukinnar neyslu kinda-
kjöts og síðast en ekki síst,
- þrátt fyrir stórfelldar niður-
greiðslur á kindakjöti, þá
þykir Sigurði einfalt að af-
greiða breyttar neysluvenjur
Islendinga svo:
„Ef hinn stanslausi áróður
gegn neyslu kindakjöts en fyrir
neyslu svína- og alifuglakjöts
hefði ekki verið eins vel skipu-
lagður og magnaður og raun
ber vitni um, þá hefðu ekki
verið fyrir hendi eins miklar
birgðir kindakjöts og nú er.
Það eru ekki bragðlaukar al-
mennings eins og Bolli talar
um, sem skipta hér höfuðmáli,
heldur markviss og þrautskipu-
lagður áróður sem þarna á
stærsta þáttinn."
Hér höfum við það. Þjóðin
hefur látið glepjast af lítilsigld-
um áróðursmönnum.
Nýsköpunin
Formælendur óbreytts
ástands í skipulagsmálum
landbúnaðar falla í þá gryfju
að spyrða saman alla þá, sem
leyfa sér að mæla fyrir breyt-
ingum á landbúnaðarháttum
okkar íslendinga. Þannigerég
t.a.m. hlynntur því að banna
innflutning landbúnaðar-
afurða, sem við getum fram-
leitt hér innanlands og fellst
alls ekki á röksemdir þeirra,
sem vilja láta íslendinga kaupa
niðurgreiddar landbúnaðar-
vörur frá útlöndum. Þvert á
móti tel ég, að á íslandi þurfum
við sjálfra okkar vegna að
halda úti öflugum landbúnaði,
sem lagi sig að innlendri eftir-
spurn hvað varðar vörur og
verð.
Ritsmíðar Þorvaldar Búa-
sonar um reikninga sláturhúsa
og deilur í kjölfar þeirra, vekja
heldur ekki minnsta áhuga
minn. Kjarni vandans þar er
annar en sá, sem Þorvaldur, og
þeir sem skrifum hans svara,
ganga út frá. Ég fæ ekki komið
auga á þær röksemdir er að því
hníga, að í þjóðfélagi okkar í
dag sé verið að finna út ein-
hvers konar miðlungs slátur-
kostnað, auk annars kostnað-
ielur umbreylinguna?
8
»A buin hafa
þroail 1 ohofltga
(loror tiningar
vinnualagi þar
dyru vtrdi ktypl
j. útt.mmí Mtt luta mt þau gþtugu Ukmórt »A trtendar Undbun»i»/il- SUVVMMMf Mtnit «nranl*<A«kr
u/Air **fAi h|»l(- »r og keppr »,A
i»t*n»k»r aturAir tygAu Mr UiA trl
»A*Mn»yUnd- ur og AAU»t og noU (tyrt þoim t.l »A »1* nokkur
.
þotm.'
II.... „H I..,,
unnionbara kartMur*
Grein Guðna Ágústssonar í NT
ar, af einhverju „apparati" úti
í bæ og gefið sé út eitt verð
kindakjöts fyrir landið allt.
Þvert á móti eiga allir þeir,
sem uppfylla heilbrigðis-
kröfur, að fá að slátra gegn því
verði, sem þeir telja sig komast
af með. Þá er sjálfgefið að þau
hús, sem ódýrast geta slátrað
og boðið bændum best kjör,
munu hafa vinninginn í sam-
keppni sláturhúsa um hylli
bænda. Og það hljóta að verða
samvinnufélög bænda sjálfra
sem best munu bjóða, eða er
ástæða til að ætla að önnur
sláturhús muni bjóða þeim
betri kjör?
Guðni Ágústsson segir í
grein sinni: „Öflin sem sett
hafa sér þau göfugu takmörk
að erlendar landbúnaðarafurð-
ir verði frjálsar og keppi við
íslenskar afurðir, eygðu sér
leið til að æsa neytendur og
öðlast og nota styrk þeirra til
að slá nokkur væn högg að
bændum og forsvarsmönnum
þeirra.“
Þessi orð Guðna get ég tekið
undir, en vildi jafnframt bæta
því við, að því miður hafi
forsvarsmenn bænda legið vel
við höggi, nánast beðið eftir
því að til þeirra yrði slegið. Því
vil ég hvetja landbúnaðarráð-
herra til dáða og til þess að
taka forystuna í nýsköpun
landbúnaðar, svo þau myrku
„Formælendur óbreytts ástands í skipu-
lagsmálum landbúnaðar falla í þá gryfju
| að spyrða saman alla þá, sem leyfa sér að
mæla fyrir breytingum á landbúnaðarhátt-
I um okkar lslendinga.“
„Framsóknarflokkurinn ræður nú þýðing-
armiklum ráðherraembættum, sem eru
embætti sjávarútvegs- og landbúnaðar-
ráðherra. I báðum þessum atvinnugrein-
um skortir ný sjónarmið, nýja afstöðu til
rekstursins, nýsköpun er aukið getur arð
þessara atvinnugreina, þjóðinni allri til
aukinnar hagsældar.“