NT - 03.11.1984, Page 7

Á vörumörkuðum er verið
að gefa álagningu frjálsa á
ólíklegustu vörutegundum og
gífurleg þensla á milliliðastig-
inu er staðreynd.
Dýrara lambakjöt fengum
vid út úr því.
Til að koma í veg fyrir
misskilning, skal hér skýrt tek-
ið fram, að undirritaður er alls
ekki á móti frjálsri verðlagn-
ingu og frjálsri samkeppni.
Hann er hins vegar þeirrar
skoðunar að betra væri að fara
hægar í sakirnar og athuga
gang okkar betur en hingað til.
Kemur þá tvennt til.
í fyrsta lagi megum við ekki
gleyma því að þessi þjóð hefur
aldrei þekkt neitt nema
verðlagseftirlit í einhverju
formi. Að skella frjálsri álagn-
ingu jafn hratt yfir þjóðina og
gert hefur verið, býður óhjá-
kvæmilega tortryggni og hætt-
um heim, eins og ef til vill best
sést á hinu almenna umtali um
hinn svokallaða milliliða-
gróða.
í öðru lagi - og það er öllu
mikilvægara - verðum við að
gera okkur grein fyrir að hug-
myndafræði markaðshyggj-
unnar er erlend að uppruna.
Höfundar hennar eru menn,
sem búa í stórum hagkerfum,
þar sem launa- peninga- og
vörumarkaðir eru bæði stórir
■ Verkfallsmenn á tali við forstjóra Ríkisskip.
NT-mynd: Sverrir.
an'ega ekki margir höfuðborg-
arbúarnir, sem eiga ekki ætt-
ingja eða kunningja, sem á
beinan eða óbeinan hátt koma
nálægt þjónustu við lands-
byggðina. Beinn samdráttur á
landsbyggðinni kemur þannig
beint niður á efnahagslífí borg-
arbúa og það vilja þeir áreiðan-
lega allir forðast í lengstu lög.
Þrátt fyrir mikinn áróður gegn
landsbyggðinni í sumum dag-
blöðum höfuðborgarinnar,
sem er oftast byggður meir á
heift en rökum, en tvímæla-
laust mikill stuðningur meðal
borgarbúa við þau sjónarmið,
sem hér hafa verið reifuð, því
menn skilja að það er efna-
hagslega mikilvægt fyrir þétt-
býlið að landsbyggðin búi við
blómlegt atvinnulíf. Því má
aldrei gleyma, að á íslandi býr
ein þjóð í einu landi.
þeir taki þessi skrif sem hin
opinberu skrif Framsóknar-
flokksins.
Til að létta af þeim áhyggj-
um, skal hér með upplýst að
svo er ekki. Frekar er hér um
að ræða hlutlausa skoðun á
því, sem er að gerast á þessum
mikilvægu umbrotatímum. Að
vísu ber að hafa í huga, að
frjálslynt og félagshyggjusinn-
að blað eins og NT, getur varla
talist hliðhollt markaðshyggju-
mönnunum í íhaldinu, en það
ætti varla að koma á óvart.
Rauða strik Moggans
Sem dæmi um þann hroll,
sem leikur nú um allt í Aðal-
strætinu má taka nokkuð at-
hyglisvert mál frá því fyrr í
vikunni. 1 leiðara NT sl. mánu-
dag var m.a. skrifað:
Samkvæmt heimildum NT
&V ssvfenovto X
Þorsteinn Pálsson um leióaraskrif NT.
Þorateinn raissuu um " # , _
Benda til innbyrðisataka
í Framsóknarflokknum
Algerlega áábvwAW-Vitas," forsætisráðherra
b O i ll_. - .. ■ qi.iurlmu,. .Vi& hiyrtui.
2££Í2~»““!í:
—TSSSS
SS2ZS&

segirfoi
Rit»t|ómoo
I alstr®" *
íal-a*01

uvtáAritarinnai
■ Morgunblaðið hefur kveinkað sér mjög undan leiðaraskrifum NT og getur með engu möti skilið
að þær skoðanir sem þar eru settar fram eru ekki sendar eins og auglýsingar til birtingar.
og sveigjanlegir. Hér uppi á
skeri í norðurhöfum búum við
einfaldlega ekki við þessar að-
stæður. Markaðir eru litlir,
framleiðendur og seljendur
fáir og magnið takmarkað. Að
mörgu leyti eru því grundvall-
arforsendur fyrir starfsemi
frjálsrar samkeppni ekki fyrir
hendi.
Með þessi tvö atriði í huga
má segja að frumskógar-
mennska hér undir heim-
skaustsbaug sé bæði tíma- og
staðarskekkja. Þrátt fyrir þess-
ar athugasemdir telur undirrit-
aður eðlilegt að unnið verði að
frjálsara verðmyndunarkerfi,
þegar slíkt á við.
DREIFBÝLISMÁL er hinn
málaflokkurinn, sem margir
framsóknarmenn vilja sjá bet-
ur að staðið, því það er orðin
ríkjandi skoðun meðal þeirra,
í þéttbýli sem dreifbýli, að
allof mikill munur sé nú á
kjörum og möguleikum manna
eftir búsetu.
Það er slæmur og því miður
útbreiddur misskilningur, að
jöfnunarstefna, hvað mögu-
leika og kjör eftir búsetu
varðar, komi einungis dreifbýl-
isfólki til góða. Þeirri stað-
reynd má nefnilega aldrei
gleyma, að öll sú gífurlega
þjónusta og öll þau gífurlegu
viðskipti sem eiga sér stað við
landsbyggðina, fara öll gegn-
um höfuðborgarsvæðið á einn
eða annan hátt. Þeir eru áreið-
ATVINNUMÁL OG ný-
sköpun á því sviði er í raun
þriðja málið, sem framsóknar-
menn munu sennilega leggja
mikla áherslu á í stjórnarsam-
starfinu. Þeir hafa lagt mikið
upp úr því, að fjármagni verði
beint til þróunar nýsköpunar á
sviði atvinnumála og verið
fyrstir flokka að því leyti. í
þessu sambandi má minna á,
að um næstu helgi verður hald-
inn í Reykjavík aukafundur
miðstjórnar flokksins, þar sem
atvinnumál verða í brenni-
depli. Á þessu sviði eru menn
auðvitað að tala um mikla
opinbera íhlutun, enda er
smæð hagkerfisins slík að hið
frjálsa kerfi á íslandi myndi
aldrei vera fært um að standa
að baki slíkra áætlana, sem
menn hafa hér í huga.
ÞAÐ ER MEÐ ólíkindum
hvað Mogginn og sjálfstæðis-
menn eru viðkvæmir fyrir þeim
vangaveltum og þeim hug-
myndum, sem reifaðar hafa
verið í NT að undanförnu um
stjórnarsamstarfið og hugsan-
lega endurskoðun stjórnarsátt-
málans. Það er engu líkara en
• Aukafundur mið-
stjómar Framsokn-
arflokksins um
næstu helgi
hefur forsætisráðherra nú
heimilað fjármálaráðherra að
setja uppsagnarákvæði, þ.e.
rautt strik, í samninginn til að
greiða fyrir gerð hans. Þetta
atriði verður varla metið til
fjár fyrir BSRB menn, því svo
mikilvægt er það til að vernda
kaupmáttaraukningu samn-
ingsins.
Nú verður samstundis upp
fótur og fit í Aðalstrætinu, því
menn þar vildu alls ekki eigna
Steingrími Hermannssyni það
að liðkað hafi verið fyrir samn-
ingum. Og því spyrja þeir
hann að því hvort hann hafi
heimilað fjármálaráðherra að
setja uppsagnar- eða verð-
tryggingarákvæði (leturbreyt-
ing NT) í samning BSRB og
ríkisins!
Nú er auðvitað öllum heil-
brigðum mönnum ljóst, að
uppsagnarákvæði og verð-
trygging er tvennt gjörólíkt.
Nú, undirritaður sendir þá
eftirfarandi athugasemd til
birtingar í Morgunblaðinu:
1 frétt Morgunblaðsins á bls.
2 í dag 30.10 undir fyrirsögn-
inni „Vitleysa“ - segir for-
sætisráðherra um leiðara NT í
gær, kemur m.a. eftirfarandi
fram:
„Ég hef verið að reyna að
ná í ritstjórann til að fá að vita,
hvaðan hann hefur þessa vit-
leysu, því ég er manna harðast-
ur gegn því að teknar verði
upp kaupmáttartryggingar,“
sagði Steingrímur Hermanns-
son, forsætisráðherra...“
Laugardagur 3. nóvember 1984 7
I fréttinni kemur einnig
fram, að tilefni spurningar
Mbl. sé leiðari NT þar sem
fram á að hafa komið, að
forsætisráðherra á að hafa
heimilað fjármálaráðherra að
setja uppsagnar- eða verð-
tryggingarákvæði í samninga
BSRB og ríkisins.
Öllum þeim, sem fylgst hafa
með þessu máli er ljóst, að sé
rétt eftir forsætisráðherra haft,
hefur hann ekki lesið viðkom-
andi leiðara NT.
Varla getur það talist ásök-
unarvert, en hitt er verra að
Mbl. skuli bera upp leiðandi
og villandi spurningar. Stað-
reyndin er sú, að í áðurnefnd-
um leiðara NT er hvergi minnst
á hugtakið „verðtryggingará-
kvæði“, heldur aðeins upp-
sagnarákvæði, en á þessum
tveimur hugtökum er grund-
vallarmunur eins og öllum er
ljóst.
Reyndin hefur einnig orðið
sú, að í samningi BSRB og
ríkisins er uppsagnarákvæði
- nákvæmlega eins og sagt
hafði verið til um í leiðara NT.
Með þökk fyrir birtinguna,
Magnús Ólafsson, ritstjóri NT.
Þessi athugasemd var.birt sam-
stundis, en með þeirri furðu-
legustu athugasemd Morgun-
blaðsins, sem sést hefur á þeim
síðum árum saman. Hún
hljóðaði:
í forystugrein NT á mánu-
dag sagði „Samkvæmt heimild-
um NT hefur forsætisráðherra
nú heimilað fjármálaráðherra
að setja uppsagnarákvæði, þ.e.
rauft strik í samninginn til að
greiða fyrir gerð hans. Þetta
atriði verður varla metið til
fjár fyrir BSRB-menn því svo
mikilvægt er það tilaðvernda
kaupmáttaraukningu samn-
ingsins.“ (Leturbreytingar
Mbl.)
Eins og sjá má af þessari
tilvitnun hélt NT því fram, að
forsætisráðherra hefði fyrir sitt
leyti samþykkt verðtrygging-
arákvæði í samningunum við
BSRB. Athugasemd Magnús-
ar Ólafssonar, ritstjóra NT, er
gersamlega út í hött og engu
líkara en að hann hafi ekki
lesið forystugrein blaðs sins.!
Þessi athugasemd Morgun-
blaðsins er athyglisverð fyrir
þær sakir að hún sýnir hve lítið
álit blaðið hefur á sjálfstæðri
hugsun lesenda þess og svo
lítið er álitið að það nálagst
mest fyrirlitningu.
Þeir undirstrika hugtakið
rautt strik, sem þýðir auðvitað
ekkert annað en að þegar verð-
bólgan er komin upp í eitthvert
tiltekið mark, tekur uppsagn-
arákvæðið gildi. Þetta ákvæði
verndar auðvitað kaupmáttar-
aukningu samningsins, því sé
verðbólgan búin að éta kaup-
hækkunina upp, er hægt að
segja samningnum upp. í
reynd kom þetta þannig út, að
BSRB getur sjálft ákveðið
hvar rauða strikið er.
Hér er hvergi minnst einu
einasta orði á verðtryggingu,
en þrátt fyrir það reynir Morg-
unblaðið að spyrja villandi og
leiðandi spurningar í því sam-
bandi. Og ekki nóg með það,
heldur reynir það einnig að
villa fyrir lesendum sínum með
þessari furðulegu athugasemd.
Þetta eru vítaverð vinnubrögð
hvernig, sem á málið er litið og
ekki er hægt að gera annað en
hvetja landsmenn til að lesa
Mbl. af vandvirkni hér eftir, ef
menn lesa það þá á annað
borð.
• Mogginn og rauða
strikid: Af hverju ótt-
ast þeir saklausar
athugasemdir?
Málsvari frjálslyndis,
samvinnu og félagshyggju
Útgefandi: Nútíminn h.f.
Framkvæmdastjóri: Sigurður Skagfjörð
Sigurðsson
Markaðsstjóri: Haukur Haraldsson
Ritstjóri: Magnús Ólafsson (ábm).
Fréttastjóri: Kristinn Haltarímsson
Innblaðsstjóri: Oddur Ólafsson
Tæknistjóri: Gunnar Trausti
Guðbjörnsson
Skrifstofur: Síðumúli 15, Reykjavík.
Sími: 686300
Auglýsingasími: 18300
Kvöldsímar: 686387 og 686306
Verð i lausasölu 25 kr. og 30 kr. um
helgar.
Áskrift 275 kr.
Setning og umbrot: Tæknideild NT. Prentun:
Bla&aprent h.f.
Fjötraðir og
frjálsir skrokkar
■ í leiðara NT fyrir nokkrum dögum var fjallað um
afleiðingar frjálsrar álagningar hvað kindakjöt varðar
og bent á þá athyglisverðu staðreynd, að verðið hefur
hækkað verulega frá því álagning var gefin frjáls miðað
við það sem verið hefði að óbreyttum kringumstæðum.
S.l. miðvikudag birtist í NT grein eftir Guðmund
Stefánsson, landbúnaðarhagfræðing, sem fjallar einmitt
um þetta málefni. Þar segir m.a.:
„Síðustu misseri hafa verið sannkallaðir sælutímar
fyrir „frjálsræðisgaura“ þessa lands. Kröfur um aukið
frelsi verða sífellt háværari og frelsisþráin jafnvel rekur
ráðherra landsins til lagabrota - hvað þá hinn óbrotna
almúga. Skipulag, samtök og samvinna eru nú bannorð,
en lykilorðin eru frelsi og samkeppni.
Það er auðvitað svo, að einstaklingurinn verður að
njóta sín og hér er ekki verið að skrifa á móti frelsi í
sjálfu sér. Hins vegar er ljóst að oft eru samtök,
samvinna og skipulag forsenda þess að ýmsir njóti
frelsisins og þeirra réttinda sem öllum eru ætluð.
Samkeppni er ekki forsenda árangurs og sé hún óheft
er hún oft til skaða.
Verðlagskerfi lándbúnaðarins hefur oft verið nefnt
sem dæmi um skipulagningu sem allir skaðast á og ekki
síst neytendur þessa lands. Neytendasamtökin hafa
enda gert harða hríð að þessu kerfi með formanninn í
broddi fylkingar eins og vera ber. Því hefur verið haldið
fram að hið svokallaða Sexmannanefndarkerfi leiddi til
hærra vöruverðs, en þar sem frjálsræðið ríkti væri allt
betra.
Og nú hefur langþráður draumur ræst, a.m.k. að
hluta. í mars s.l. hætti Sexmannanefnd að verðleggja
kindakjöt nema í heilum skrokkum. Smásöluálagning
var því gefin frjáls á einstökum hlutum skrokksins, en
það þó sett að skilyrði, að álagningin yrði að miðast við
að heildarverð skrokksins héldist óbreytt m.v. verðlagn-
ingu Sexmannanefndar.
Nú skyldi maður ætla, að frjálsri álagningu yrði ekki
skotaskuld úr því að verða við þessu skilyrði og
samkeppnin skilaði neytendum lægra vöruverði. Verð-
lagsstofnun gerði í ágúst s.l. könnun á verði lambakjöts
í verslunum á höfuðborgarsvæðinu.
Engu er líkara en eitthvað hafi farið hér úr böndun-
um, því „frjáls“ skrokkur er talsvert dýrari en sá sem er
í „fjötrum“. Meðalverð frjálsa skrokksins er rúmar 147
krónur kílóið, en skv. verðlagningu Sexmannanefndar
rúmar 139 krónur. Verð á einstökum hlutum skrokksins
hefur hækkað mikið. Þannig hafa læri hækkað við frjálsa
álagningu um tæpa 31 krónu eða um nær 18%.“
Frjálsa álagningin hefur þannig alls ekki haft þau áhrif
í þessu tilfelli að lækka verðið. í lokaorðum sínum segir
Guðmundur Stefánsson:
Ýmislegt má að verðlagskerfi landbúnaðarins finna
og þess e.t.v. ekki langt að bíða að gerðar verði ýmsar
breytingar á því. Helstu gallar kerfisins eru, að það er
þungt í vöfum og nokkuð fast fyrir, þó ýmsum þyki það
líka kostur. En verðlagning Sexmannanefndar hefur
verið aiðhaldssöm og án efa eiga kvartanir kaupmanna
við einhver rök að styðjast þegar þeir hafa haldið því
fram að smásöluálagningin hafi verið of lágt reiknuð.
Það er því þeim í hag að álagningin er gefin frjáls, en
það er vandséð að neytendur hafi sérstakan hag af slíku.
Ég held því að það sé eftir atvikum heppilegast, að tekin
verði upp skýrari verkaskipting og neytendasamtökin
einbeiti sér að hag neytenda, en öðrum látið eftir að
berjast fyrir „frelsinu“.