NT - 15.01.1985, Blaðsíða 7

Nú vantar aðeins herslu-
muninn til að ná viðunandi
jafnvægi í kjöt- og mjólkur-
framleiðslunni. Um það má að
vísu deila að hve mikilli kinda-
kjötsframleiðslu heppilegast er
að stefna. Flestir munu líta svo
á að eðlilegt sé að hafa þar
nokkuð umfram til útflutnings.
En þessu jafnvægi má ekki
kollsteypa með aukningu í
þeirri kjötframleiðslu, sem
hingað til hefur verið án nokk-
urs skipulags. Þar verður að
leiða þróunina með heildarhag
bændastéttarinnar og þjóðfé-
lagsins fyrir augum.
En nú er eftir að byggja upp
í skörðin og bæta fyrir sam-
dráttinn í hefðbundnum bú-
greinum. Bændur hafa orðið
fyrir stórfelldu tekjutapi vegna
þessa samdráttar. Því miður er
það staðreynd að tekjur bænda
hafa rýrnað stórlega og að
fjölmargir eiga í stórfelldum
fjárhagserfiðleikum. Á þetta
hefur minna verið minnst en
efni standa til og hefur rödd
bændanna varla heyrst þegar
rætt hefur verið um lág laun og
léleg kjör einstakra þjóðfélags-
hópa. Hætt er við að kjör
bænda verði ekki viðunandi
fyrr en landbúnaðurinn losnar
úr kreppunni, sem samdráttur-
inn óneitanlega hefur sett
hann í.
Þeir sem að stunda kjöt og
mjólkurframleiðslu sér til
framfæris þurfa því fyrr eða
síðar að fá aukið olnbogarými.
Hvert og eitt bú verður að fá
möguleika til endurnýjunar og
nokkurs vaxtar. Langvarandi
kyrrstaða leiðir til hlutfalls-
legrar afturfarar. Þeim hlýtur
því heldur að fækka sem alfar-
ið hafa framfæri sitt á kjöt- og
mjólkurframleiðslu.
Ef nú svo væri að ekki
fyndust aðrir atvinnumögu-
leikar í sveitunum eða aðrir
vaxtarmöguleikar í landbún-
aðinum mundi þetta leiða til
óbærilegrar grisjunar byggðar
ekki aðeins í sveitunum heldur
einnig í þjónustubyggðum
þeirra, þorpum og bæjum, sem
ekki þyldu atvinnuskerðing-
una.
Sem betur fer er þessu ekki
þannig farið.
Landbúnaðurinn hefur vaxt-
armöguleika - byggðirnar hafa
möguleika til aukins athafna-
lífs. Bent hefur verið á mörg
svið og marga þætti sem þarna
koma einkum til greina.
í mínum huga sker sig þó
þrennt úr.
í fyrsta lagi möguleikar tii -
loðdýraræktar.
I öðru lagi möguleikar til
fiskræktar.einkum fískeldis.
Og í þriðja iagi ýmiss konar
ferðaþjónusta í sveitum á veg-
um bænda eða sérhæfðra að-
ila.
Loðdýraræktin er þegar orð-
in umtalsverður atvinnuvegur
sem lofar vissulega góðu. Þeg-
ar er þar fengin mikilvæg
reynsla er sýnir að íslenskir
loðdýrabændur eiga innan
skamms að geta staðið starfs-
bræðrum sínum í samkeppnis-
löndum fyllilega á sporði.
Enn er þar þó margt óunnið.
Rannsóknir á fóðri og fóður-
möguleikum, fyrirkomulagi
fóðurstöðva, svo og á bygging-
um og húsagerð þarf að stór-
efla. Skipuleggjaþarfkynbóta-
starfið og síðast en ekki síst að
stórefla kennslu og leiðbein-
ingastarfsemina á öllum svið-
um loðdýraræktarinnar.
. grein
Það kemur hvað skýrast í
Ijós, þegar hafist er handa um
nýjar búgreinar, hve dýrt það
getur verið að spara aurana til
að afla þekkingar og útbreiða
hana. Þeir fjármunir sem varið
er til þessarra hluta eru hreinir
smámunir hjá því sem spara
má með því að koma í veg fyrir
slys og mistök og hjá því sem
vinnst með bættum árangri í
ræktuninni og auknu verðmæti
afurðanna.
Það er hins vegar rangt sem
stundum hefur heyrst að ekki
hafi verið unnið skipulcga að
uppbyggingu loðdýraræktar-
innar hér. Hún hefur að vísu
enn sem komið er notið mjög
takmarkaðs fjárstuðnings
hvort sem er beint eða óbeint
en því litla sem til ráðstöfunar
er hefur verið vel og skynsam-
lega varið og bændur sem gerst
hafa brautryðjendur á þessu
sviði hafa sýnt góða samstöðu og
félagsþroska. Ekkert mælirþví
gegn að loðdýraræktin geti
orðið hér gildur atvinnuvegur
sem stendur sig fyllilega í er-
lendri samkeppni, aflar mikils
gjaldeyris og veitir tveim til
þrem þúsundum nianna
atvinnu, þegar allt er saman
talið.
Fiskeldið er enn sem komið
er meira sem óskrifað blað,
þar erum við enn aðeins búnir
að stíga fyrstu skrefin. Þegar
til lengri tíma er litið eru
möguleikarnir þar þó væntan-
lega enn stórkostlegri, en í
loðdýraræktinni. Ef vel tekst
til má gera sér vonir um að
fiskrækt í ýmsum myndum
verði hér stóratvinnuvegur.
Hér þarf þó að finna heppileg-
ustu leiðir og aðferðir til að
nýta þau náttúruskilyrði, sem
hér finnast og þróa eldisað-
ferðir sem henta við þær.
Margt hefur þegar verið
reynt, en ekki á nógu skipu-
lagsbundinn hátt og alltof lítið
hefur verið gert af rannsóknum
á ýmsum grundvallaratriðum.
Þó má ekki gleyma að hér hafa
farið fram merkar rannsóknir
á sviði seiðaeldis og hafbeitar
sem gefið hafa mjög mikils-
verða þekkingu. Það brýnasta
á þessu sviði er engu að síður
að efla rannsóknir og að skipu-
leggja þekkingaröflun og stilla
saman alla krafta þeirra, sem
að þessum málum vinna og
vilja vinna.
Nokkrar raddir hafa heyrst
um að fiskirækt og/eða fisk-
eldi væri ekki landbúnaður og
ætti ekki að teljast til landbún-
aðar, heldur væri það skyldara
sjávarútvegi eða iðnaði.
Færð hafa verið fram þau
rök að fiskeldi yrði hér ekki
stundað öðru vísi en í mjög
stórum einingum og tæplega
með þátttöku bænda, eða af
þeim í svipuðum einingum og
annar búskapur.
Þó að það skipti ekki neinu
megin máli hvernig fiskeldi er
skilgreint eða sett á bás með
öðrum atvinnugreinum verður
að vara alvarlega við slíku'm
misskilningi og rangtúlkun. Oll
fiskirækt og ekki hvað síst
fiskeldi er eðli sínu samkvæmt
búskapur. Það er ræktun og
lýtur öllum lögmálum ræktunar
eins og hver önnur umönnun
lífvera. Þar skiiúrá milli veiða
og búskapar, að bóndinn
hlvnnir að og ræktar en veiði-
maðurinn tekur af því, sem
náttúran sér sjálf um endurnýj-
un á.
í öðru lagi eru það rangar
hugmyndir að fiskeldi þurfi,
eða eigi alfarið að stunda í
stórum einingum.
Norðmenn sem á síðari ára-
tugum hafa náð hvað rnestum
framförum og árangri í sjávar-
eldi á laxi þakka árangur sinn
ekki hvað síst því að þeir hafa
ekki byggt upp fiskeldið sem
stórrekstur. Með því hafa þeir
lært meira og komist hjá stór-
felldum mistökum og áföllum.
Með þessu er ekki verið að
mæla gegn stórum áformum
ýmissa fjársterkra innlendra
aðila eða erlendra sem hcr
vilja leggja hönd á plóginn.
Vonandi lánast þau áform öll
vel og verður til framdráttar
atvinnulífi og íslenskum
byggðum. En hinu leyfi ég mér
að spá að í framtíðinni verði
fiskrækt hér gildur þáttur í
landbúnaðarframleiðslunni
stunduð af bændum og félög-
um þeirra.
Mestu er um vert að nú
þegar verði hafist handa um að
koma heildarskipulagi á þessa
hluti með samvinnu allra
þeirra aðila sem búa víir þekk-
ingu og aðstööu til rannsókna
svo og þeirra sem hafa fjár-
magn eða ráða því hvernig því
er varið.
Það þarflitla spániannshæfí-
leika til þess að fullyrða að
feröaþjónusta niuni vaxa sem
atvinnuvegur hér á landi á
næstu árunt. Island hefur uppá
það margt að bjóða sem er
ööruvísi en í öðrum löndum að
hingað hljóta ferðamenn að
sækja.
Það er svo undir okkur kom-
ið hvc mikið við örvum þennan
straum og þó fyrst og fremst
hvað ferðamönnum verður
boðið upp á.
Eðlilegt er að ferðaþjónusta
um svcitir landsins eflist sem
einn þáttur allrar þeirrar fjöl-
breyttu starfsemi sem þessu
verður bundin. Miklu varðar
að ferðaþjónustan í sveitum
verði byggð upp af kunnáttu,
vandvirkni og með reisn, sem
íslenskum byggöum sæmir. Að
sjálfsögðu hefur landbúnaður-
inn vaxtarmöguleika á mörg-
um öörum sviðum.
Fleira mætti nefna
Skógrækt er nú þegar viður-
kennd af löggjafanum sem
búgrein. möguleikamir em fyr-
ir hendi í mörgum héruðum og
vilji hjá bændum til að leggja
sitt af mörkum fyrir framtið-
ina. Spurningin er hve mikið
við treystum okkur til að leggja
til þess af almennafé því ekki
er hægt að ætlast til að einstakl-
ingar kosti einir fjárfestingu
scm ekki skilar aröi fyrr en að
áratugum liðnum. Teljum við
okkur hins vegar ekki hafa efni
á að leggja nokkuð til hliðar og
ávöxtunar í landinu og til að
bæta það munum viö fá léleg
eftirmæli hjá eftirkomendum.
Það er ekki ástæða til svart-
sýni fyrir hönd landbúnaðar
eða sveitanna.
En mikilvæg barátta er fram-
undan - barátta fyrir auknum
skilningi á mikilvægi og
möguleikum atvinnuvegarins,
- og barátta fyrir nýrri atvinnu-
uppbyggingu í sveitum og við
sjó.
■ Einhver þeirra þriggja ritstjóra DV er ekki betri pappír en það að reyna á ómerkilegan hátt
að gera sem mest úr fjárhagserfiðleikum NT og gera sem minnst úr þeirri viðleitni fréttadeildar NT
að vera sjálfstæð. Þá dregur hann með ósmekklegum hætti trúfélag í Reykjavík inn í umræðuna
F.v. Jónas Kristjánsson, Hörður Einarsson, Ellert B. Schram.
blaðsins sáluga að skrifa um bílaeigendum og við vitum að frjálsari og óháðari. Enda er
atburði líðandi stundar án þess hafi mikil áhrif í þá veru að blaðamennska á íslandi allt
að vera bundið flokkum eða gera íslenska blaðamennsku önnur og betri en fyrir 10-15
árum, og sér þess merki á
öllum dagblöðum íslenskum.
Þótt þau séu að cinhverju eða
öllu leyti í eigu stjórnmála-
flokka (DV er reyndar í eigu
auðkvfinga úr Sjálfstæðis-
flokknum) þá reyna þau öll að
sýna sjálfstæði gagnvart þess-
um sömu flokkum. Öll eru
blöðin miklu opnari og lýð-
ræðislegri en þau voru. Vegna
þessa er leiðinlegt að horfa
upp á að þessi fyrrverandi
merkisberi þess, að blöð eigi
aðeins að vera háð þeim at-
burðum sem þau fjalla um,
reynir nú að gera sem minnst
úr slíkri viðleitni annarra, jafn-
framt því sem skjöldur er haf-
inn á loft til varnar Sjálfstæðis-
flokknum. Þá er ritstjórinn
þaö lélegur pappír að liann
dregur með ósmekklegum
hætti trúfélag í Reykjavík inn
í umræðuna, Óháða söfnuð-
inn, sem hingað til hefur verið
hlíft við skrifum af þessu tagi.
Nú er hún Snorrabúð stekk-
ur má segja um DV ekkert
síður en Melavöllinn.
Baldur Krístjánsson
r
Þriðjudagur 15. janúar 1985 7
Málsvari frjálslyndis,
samvinnu og félagshyggju
' Útgefandi: Nútíminn h.f.
Ritstj.: Magnús Ólafsson (ábm).
Markaðsstj.: Haukur Haraldsson
Auglýsingastj.: Steingrímur Gíslason
Innblaðsstj.: Oddur Ólafsson
Tæknistj.: Gunnar Trausti Guðbjörnsson
Skrifstofur: Síðumúli 15, Reykjavík.
Sími: 686300. Auglýsingasími: 18300
Kvöldsímar: Áskrift og dreifing 686300, ritstjórn
686392 og 687695, iþróttir 686495, tæknideild
686538.
Átaks er þörf
í húsnæðismálum
■ Félagsmálaráðherra hefur kynnt hugmyndir
sínar um það hvernig eigi að leysa vanda þeirra
sem lent hafa í erfiðleikum við að koma sér upp
þaki yfir höfuðið.
Hann leggur til að stofnaður verði tímabundinn
sjóður við Húsnæðisstofnun sem hafi það verkefni
að leysa úr vanda þess fólks sem lent hefur í
ógöngum við að koma sér upp þaki yfir höfuðið.
Pessi sjóður verði fjármagnaður með því að
settur verði skyldusparnaður á hátekjur og lagður
á sérsíakur skattur á stærri eignir.
Parna er hreyft þörfu máli. Þessi mál hafa verið
í megnasta ólagi og vel hefur komið í ljós að það
séreignakerfi sem byggt hefur veirð upp í hús-
næðismálum hentar alls ekki.
Það gekk meðan fólk gat byggt eða keypt fyrir
óverðtryggð lán sem rýrnuðu í verðbólgunni, en
eftir að verðtrygging var tekin upp á lánum kom í
ljós að dæmið gekk ekki upp.
í verðbólguflóði undanfarinna ára hefur láns-
kjaravísitalan rokið uppúr öllu valdi, lán herini
bundin hafa hækkað miklu meira en launin og nú
er svo komið að hundruð húsbyggjenda og
húskaupenda ráða ekki neitt við neitt.
Ríkisstjórnin reyndi að leysa úr þessum máluin
á árinu 1983 með viðbótarlánum og með skuld-
breytingum í bönkum, en ljóst er að það hefur
hvergi nærri dugað til.
Sjóður á borð við þann sem félagsmálaráðherra
gerir tillögu um gæti leyst úr bráðum vanda en
hann er engin framtiðarlausn.
Hér dugar ekkert annað en grundvallarbreyting.
Það séreignakerfi sent hér hefur verið byggt upp
gerir það að verkum að við stöndum langt að baki
nágrannaþjóðum okkar í húsnæðismálum. Við
þurfum að gera mönnum kleift að velja aðrar
leiðir en þá að eignast sínar íbúðir.
Það þarf áfram að vera valkostur en við þurfum
að stórauka það fjármagn sem rennur til félagslega
kerfisins.
J afnframt þarf að koma upp húsnæðissamvinnu-
félögum, svo að þeir sem alls engan áhuga hafa á
því að eignast húsnæði geti með sanngjörnum
mánaðargreiðslum gengið að öruggu og góðu
húsnæði sem vísu.
Nú starfar nefnd á vegum stjórnarflokkanna að
því að koma þessum möguleika inn í húsnæðislög-
in.
Vitað er að mikill pólitískur vilji er fyrir málinu
í öllum flokkum.
Húsnæðismálin eru brýnasta úrlausnarefnið.
Hvernig tiltekst í þeim málum skiptir sköpum um
það hvort við byggjum hér gott eða vont þjóðfélag.