NT - 12.02.1985, Page 13

Þriðjudagur 12. febrúar 1985 13
Brahms var enn að, síðastur í
röð hinna stóru gömlu meistara,
og þetta ár var frumflutt eftir
hann sú kyngimagnaða fjórða
sinfónía.
pukkan átta að morgni
tiinslSda febrúar 1885 féll
snjóflóð úr Bjólfstindi við Seyð-
isfjörð á bæinn og sópaði að
mestu út á sjó fjórtán íbúðar-
húsum. í snjóflóðinu biðu bana
24 menn og var aðkoman að
sögn hörmuleg. Þetta ár var
ntikið fannfergi á noröur- og
austurlandi.
Sjálfstæðisbaráttan var í
deiglunni 1885, hinn 18da sept-
ember voru sett lög um Lands-
banka íslands og 29da júní var
haldinn í illu veðri og vers.tu
aðbúó Þingvallafundur, þarsem
á annað hundrað manns skoraði
á Alþingi að beita sér fyrir því
að stjórnarskráin yrði endur-
skoðuð. Þess var meðal annars
krafist að konungur setti jarl
yfir ísland, sem síðan skipaði
stjórnarherra með ábyrgð fyrir
alþingi. sem kæmi saman á
hverju ári. Konungur (eða jarl)
skyldu aðeins hafa takmarkað
neitunarvald, líkt og tíðkaðist
hjá Norðmönnum. islendingar
skyldu fá sérstakan verslunar-
fána og nafn landsins skyldi
tekið upp í titil konungs.
■ Fyrir hundrað árum hóf Landsbanki íslands nýstofnaður að
prenta íslenska peningaseðla.
trúboðssamkomur í þeim húsa-
kynnum. Þá sé hcrinn byrjaður
að gefa út mánaðarblað er nefn-
ist „Herópið".
Rjjíér grefur gröf sem grefur:
Kannski var rússneska byltingin
sögulegt stórslys, en hún átti sér
vissulega gildar ástæður. Árið
1905 var verulega farið að halla
undan fæti hjá þeim ráðlausa
Nikulási tsar. Rússar seildust of
langt í Mansjúríu og við Tsus-
hima gereyðilögðu Japanir flota
þeirra. í janúar ætlaði múgur
svokallaða Dumu. sem hann
leysti svo upp við fyrsta tæki-
færi.
fið 1905 birti skrifstofu-
maður í Bern í Sviss fáein
greinakorn. sem áttu eftir að
breyta heiminum. Það var nátt-
úrlega Albert Einstein, sem þar
birti fyrri hluta afstæðiskenning-
ar sinnar. Norðmenn fengu að
kóngi danskan prins og kölluðu
Hákon. Salóme dansaði fá-
klædd með höfuð Jóhannesar
skírara í frumuppfærslu á ópcru
eftir Richard Strauss og voru
ekki allir'jafnsælir með það.
ga straumi
almennrí söguupp- maður getur þá alltént lyft glasi fyrír Ezra
)afi óneitanlega við þegar hann á stórafmæli í október eða Hándel
efnum 1918, 1789, ímars.
m var að líða, 1984
erauðvitað óttalegt ftafi einhver áhuga má geta þess að seinni
hvaða atburðir eða skammtur þessarar naglasúpu birtist í NT á
ssu ári, en samt má miðvikudaginn.
i skemmtun líka -
ilgason
1 Imaímánuði 1895 komu til
R^kjavíkur tveir menn. annar
enskur og hinn íslenskur. fær-
andi íagnaðarboðskap hins
borðunt prýdda Bootlis hers-
höfðingja. í októbtr er svo
skýrt frá því í blöðum að Hjálp-
ræðisherinn hafi náð undra-
verðri fótfestu í Reykjavík á
skömmum tíma. Hann hafi fest
kaup á Hótel Reykjavík og
byrjað að halda vakninga- og
friðsamra verkamanna á fund
keisarans með bænaskrá um
bætt kjör. í fáti liófu hersveitir
skothríð á göngumenn og fjöldi
þeirra féll. Það varð bylting,
eða svona hérumbil. Ófriðnum
lauk ekki fyrr en keisarinn lof-
aði að stofnsetja þjóðþíng.
■ Svona leit hún út sú stóra einsemd Gordons í Khartoum. Þarna
liggur hann til hálfs, situr til hálfs, þungbrýndur í félagsskap
hræfugla. Eða var hann bara svona fullur? Þeir segja hann hafa
drukkið í laumi.
_____|rið 1905 má segja að
fslendingar hafi komsit í tvcnns
konar samband við alheiminn.
Um sumarið barst hingað fyrsta
Marconi-loftskeytið, eins og
það var kallað, útlenskar fréttir
sem ferðuðust yfir 1850 rasta
veg á einu augabragði. Sunn-
lenskum bændum var ekki
skemmt og riðu hundruðum
saman til Reykjavíkur vegna
ritsímamála. Svo var það annað
og ekki ómerkara samband,
nefnilega við hinar miklu veiði-
lendur. Blaðið Reykjavík skýrir
svo frá: „Andatrúarmenn eru
nú farnir að leika listir sínar hér
í bænum og særa fram sálir
dáinna manna til viðtals við sig.
Forsprakkarnir eru frú ein hér í
bænum og F.inar Hjörleifsson
ritstjóri. Ganga miklar sögur
um bæinn af kynngi þeirra, en
misjafnlega er af henni látið.
Davíð Östlund hefur haldið tvo
fyrirlestra fyrir fullu húsi til þess
að fordæma athæfi þeirra. Er
eftir honum haft að enginn skuli
trúa að þeir eigi tal við fram-
liðna menn, heldur tali þeir við
drýsildjöfla, plötupúka, sem
blekki þá með því að koma
fram í gervi þeirra anda, sem
kallað er á. Einn af þeim sem
fram hafa verið kallaðir kvað
vera Jónas sál. Helgason organ-
isti, og á hann að hafa látið lítið
yfir sönglistinni hinumegin."
■ Skrifstofumaður í Bern sem breytti heiminum.
■ Svona var það í framan, það góða fólk, sem fyrst íslenskra gekk
til liðs við Booth generál og Hjálpræðisher hans.
B eJrá áramótum 1915 öðluð-
ust oannlögin frá 1909 fullt gildi.
Þá var ekki aðcins óheimilt að
flytja áfengi til landsins, heldur
var einnig bann við allri áfengis-
sölu í landinu. Sumsé þurrt
ísland, enda fögnuðu bann-
nienn nijög unnum sigri, meðal
annars landlæknir í frægu ára-
mótaávarpi. Kurr var hins vegar
í andbanningum, sem töldu lög-
in óþolandi skerðingu á
persónufrelsi og spáðu að þau
myndu gefast illa. Ekki gekk
heldur alltaf friðsamlega að
framfylgja bannlögunum og í
mars er eftirfarandi frétt símuð
til Vísis frá Vestmannaeyjum:
„Templarar standa hér fyrir
miklu götuuppþoti. Halda þeir
að lítilsháttar áfengi liafi borist
á land úr Botníu. Gera þeir
árásir á friðsama menn, nema
sterka menn sncrta þeir ekki.
Almennur viðbjóður er hér á
athæfi þessu.“
■ Plötupúkar og drýsildjöflar;
spíritisminn var móðins fyrir
áttatíu árum.
náttúruöfl og stundum gerist
það með Itinu hörmulegasta
móti. Eitt slíkt skipti var 8di
febrúar 1925 þegar aftakaveður
af landnorðri gekk yfir allt
Iandið. Þaðgekk eftirsem menn
óttuðust að veöurofsinn varð
hvað mestur á Halamiðum og á
öðrum og þriðja degi tóku
togarar þaðan að tínast til
hafnar. huldir klakabrynju og
brotnir ofan þilja. Tveir togarar
áttu ekki afturkvæmt, Leifur
heppni frá Reykjavík og enskur
togari sem geröur var út frá
Hafnarfirði. Þennan dag
drukknuðu 74 menn, cn 5 fórust
á landi.
. , “ jícáldeáfa hans var eins
naftuneg og vísindi í duftinu á
fiðrildisvængjum. Þar kom að
hann skildi þetta ekki fremur en
fiðrildið og hann hafði e.kki
tekið eftir því hvenær gáfan
þoldi hnekk og varð brostin.
Þcgar frá leið varð hann þess vís
að vængjum hans hafði daprast
llug og hann fór að hugsa um
hvernig þeir hefðu vcriö settir
saman og lærði að hugsa vísvit-
andi en gat ekki lengur flogið af
því ást lians á flugi var horfin og
hann mundi það eitt að sú var
tíð að hann fló án átaks.“ Sagði
Hemingway um skáldbróður
sinn og landa F. Scott Fitzgcr-
ald, en mcistaraverk hans The
Great Gatsby kom út árið 1925.
Annað stórvirki leit einnig dags-
ins Ijós það ár, að höfundi
sínum látnum: Málafcrlin, um
hrakfarir Jóscfs K. í myrkum og
fjandsamlcgum hcimi. Höfund-
ur Franz Kafka, skrifstofublók
og Gyðingur frá Prag.
■ Það var stjórn hinna vinn-
andi stétta, Alþýðuflokks og
Framsóknarflokks, sem loks
hnekkti endanlega vínbanninu
frá 1915.
■ Ríkti einvaldur, djöfull í
mannsmynd, segja þeir; Rasp-
útín.
____jeðan Lúsitanía sökk og
æskúlyour Evrópu hímdi í belg-
ískri og franskri for við Ypres
og Neuve Chapelle, rúinn stór-
mennskudraumum og
stríðsfrægð, var öllu friðlegra
vestur í Ámeríku, nema hvað sá
eini sanni Douglas Fairbanks
fór hamförum í hreyfimynda-
húsum. Dýrlingur eða djöfull
- skemaðurinn Raspútín vafði
konum og keisaraynjum um
fingur sér og sat nánast einvald-
ur yfir Rússíá. Það fór margt
ungmennið, sem mikið hafði
verið í lagt, fyrir lítið árið 1915
- kannski hefur skaðinn aldrei
verið bættur?
j 'Llendingar eru aldrei nóg- ■ Jay Gatsby fékk ekki Daisy sína, en Scott fékk Zeldu
saínlega minntir á sín óblíöu ofanálag Scotty. En kynslóðin var týnd hvort eð var.