NT - 10.03.1985, Qupperneq 16

cc
Sunnudagur 10. mars 1985 16
Kæra „þú"
Þú sendir mér langt og ýtar-
legt bréf um þína líðan í dag en
þú setur mig í þó nokkra
klemmu þegar þú segir í lok
bréfsins að þú viljir helst ekki
að ég birti bréfið en bara
svarið. Finnst mér það miður
ef ekkert birtist af þínu bréfi,
því bæði er það ágætlega skrif-
að og einnig finnst mér margar
konur hafa sagt mér svipaða
sögu og þú gerir í bréfi þínu.
Leyfi ég mér að birta hluta af
bréfi þínu þótt stytt sé þar sem
þú bannar mér það ekki alveg.
Hér er stytt bréf þitt:
Ég er sjúklega afbrýðisöm
„Komdu sæll
Mig heíur lengi langad að
skiiía þéi, en veit ekki hvoit
■ mitt vandamál heyiii undii
geðlækni. Þannig ei að ég et
alveg sjúklega aíhiýðisöm
út íja ílest allt annað kvenfólk.
Því miðui læð ég alls ekki við
þessa tilfinningu og ei hún að
eitia allt mitt líf og mannsins
míns. Stundum hef ég veiið að
velta því fyiii méi að leita til
lýtalæknis og láta lappa upp á
sjálfa mig og athuga hvoit
þetta hveifi ekki því að ég ei
með minnimáttaikennd út af
maganum á méi og bijóstun-
um. Ég ei nefnilega eitt stóit
slit, naflinn á méi sést vaila
því hann hveifui í slit og
kiumpui (ég ei ekki feit). Svo
ei ég með lítil og slitin bijóst,
semí „þokkabót" þuifa aðlafa.
Ég hef aldiei talað um þetta
eða þessi vandamál við einn
né neinn því ég ei svo hiædd
um að veiða að athlægi. Ekki
einu sinni hef ég talað um
þetta við manninn minn. Þessi
afbtýðisemi kemui þannig
fiam að ef sést bei kvenmaðui
í sjónvaipi eða blaði fei allt af
stað inn í méi. Ég veið svo
hiyllilega leið og pinuð að ég
læt það bitna á einhveijum
öðium, aðallega manninum
mínum. Ég leyni að hafa hemil
á méiþegaiböinin ciu nálægt.
En þetta ei svo etfitt, allt i
hnút í bijóstmu á méi (það
hggui við að eg finni til) og
stundum (eiginlega alltaf) þeg-
ai við hoifum á bíómynd og
kvenmaðui ei að stiiplast þá
finn ég fyiii hatii sem beinist
að manninum mínum ogþetta
ei lengi að hveifa. Þegai við
föium upp í lúm á eftii þá vil
ég ekki sjá að veia meðhonum.
Stundum á það að veia lefsing
og stundum ei ég hiædd um
að hann sjái „píuna “ úi sjón-
vaipinu ennþá fyiiiséi. Stund-
um varíi þetta ástand í nokkia
daga. Méi finnst þetta mjög
leiðinlegt því ég elska hann.
Hann gerít séi ekki giein fyríi
hveisu alvaileg þessi afbiýði-
semi ei í méi. “
í fiamhaldi afþessu telui þú
upp ýmis dæmi um afbiýði-
semiþína oghveinighún hefui
biotist út þéi til ama og leið-
inda. Síðan lýkui biéfi þínu
með því að segjast geta talið
upp ótal svona dæmi. Heldui
áfiam, ef til væii dáleiðaii héi
á íslandi muni ég faia til hans
og biðja hann um að stioka
þessa vitleysu úi méi. Mikið
held ég að ég væii hamingju-
söm ef þessi della væii ekki til
staðai. Hvað á ég að geia? Ei
einhvei sem getui hjálpað méi
(án þess að maðuiinn minn
eða aðiiiþyiftu að vita). Stund-
um vildi ég helst veia dauð (og
þó ekki) þá gæti maðuiinn
minn gifst „kioppi" og þá yiði
ég leið aftuiganga (smá joke).
Biéfinu lýkutmeð spuining-
unni: Hvei ei munuiinn á geð-
lækni og sálfiæðingi?
Að því ei ég best get séð ei
biéfið undinitað „ég“.
Leitaðu aðstoðar
Kæra „þú“
Róm var ekki byggð á einum
degi og sama gildir um pers-
ónuleika einstaklinganna. Eru
þeir oft margslungnir, margir
þættir samofnir á hinn marg-
víslegasta hátt, sem oft er
erfitt að skilgreina. Hlutverk
foreldranna er alltaf erfitt og
aðstæður ekki alltaf jafn góðar
til þess að foreldrarnir geti
hjálpað barninu nægilega vel
af stað út á hlaupabraut lífsins.
Reyndar fæðumst við öll með
mikið að erfðum eiginleikum
en flestir, sem fást við uppeldi,
kennslu eða meðferð einstak-
linga eru farnir að gera sér
grein fyrir hinu mikla vægi sem
uppeldi og umhverfi fyrstu árin
hefur fyrir lokamótun persónu-
leikans. Það er okkur öllum
mikilvægt að okkur líði vel
fyrstu árin, að okkur finnist við
umvafin hlýju og skilningi og
að okkur finnist við ekki vera
utangarðs. Öryggi og ást í
upphafi gefur okkur góða
möguleika á að þroskast þann-
ig að við seinna getum nýtt
okkur hæfileika og liðið vel.
Einstök atvik skipta yfirleitt
litlu máli í persónuleikamótun
okkar. Yfirleitt skiptir það ekki
miklu máli hvort við höfum
einhverntímaverið rassskellt
eða fengið einn löðrung eða
skammir af foreldrum okkar.
Miklu hættulegra er kuldi,
höfnun eða tilfinningaleysi for-
eldra í okkar garð. Barn sem
finnst því vera hafnað, finnst
það ekki vera æskilegt í fjöl-
skyldunni eða finnst vera litið
niður á sig er ekki sælt barn.
Því miður eru foreldrar stund-
um óvarkárir og segja ýmislegt
í reiði sem þeir ekki hafa ætlað
sér. Barnið getur upplifað
þetta sem hótun um að verða
sent burtu í sveit eða á barna-
heimili hafi það verið óþægt.
Sumir foreldrar eiga einnig erf-
itt með að sýna hlýjar tilfinn-
ingar gagnvart börnum sínum
og aðrir eru svo uppteknir af
sjálfum sér að þeir vilja
gleyma þeim frjóöngum lífsins
sem þeir hafa sett inn í þennan
heim. Börn sem ekki hafa feng-
ið nægilega athygli, hlýju og
öryggi verða oft óörugg, árás-
argjörn, treysta engum og
gjarnan öfundsjúk. Oft er mikil
angist í þessum börnum og
sjálfsöryggi í lágmarki.
Af umhverfi okkar lærum við
hvernig við virkum á aðra og
barn sem yfirleitt hefur ekki
fengið nema skammir og ónot
verður gjarnan óöruggt um
sína eigin persónu. Líkamleg
snerting er okkur öllum nauð-
synleg. í byrjun lífs okkar erum
við öll gjörsamlega á valdi um-
hverfis okkar og þá skiptir
miklu máli hvernig umhverfi
okkar og þá sérstaklega for-
eldrar okkar sýna okkur um-
hyggju með snertingu og hlýju
viðmóti á meðan við skiljum
ekki mælt mál. Til þess að við
getum þróað okkar eigin mynd
af okkar eigin líkama er nauð-
synlegt að við fáum svaranir
frá foreldrum okkar og öðrum í
umhverfinu. Okkur er nauð-
synlegt öllum saman að finna
að öðrum þyki vænt um okkur
og finnist við aðlaðandi. Jafn-
vel þótt við höfum komist í
gegnum fyrstu árin eru ung-
lingsárin eftir og eigum við
flest öll í einhverjum erfiðleik-
um með allar þær tilfinningar
sem þá koma upp. Því miður er
í okkar nútímaþjóðfélagi oft
lagðar áherslur í fjölmiðlum á
útlit og allskonar tískufyrir-
brigði sem fæstir geta uppfyllt.
Margur unglingurinn situr eftir
í sárum eftir skólagöngu og
finnst hann vera ljótur, leiðin-
legur og #að engum líki við
hann.
Sumir eru einnig varla
sloppnir af unglingsskeiði með
öllum þeim vandamálum, sem
því skeiði fylgir, er þeir fara að
fjölga heiminum og þurfa að
taka á sig ábyrgð, sem þeir
voru kannski iíla búnir und-
ir. í okkar þjóðfélagi, sem
mjög mikið mótast af fjölmiðl-
um og tísku er kannski ekki
undarlegt að kvenfólki finnist
það verða afkáralegt þegar það
fer að þykkna undir belti. Ekki
veit ég hversu margar konur
hafa sagt mér að þeim finnist
þær vera ljótar og útbelgdar
þegar þær hafa verið ófrískar
en þær eru ófáar. Sjálfum finnst
mér konur hvað fallegastar
þegar þær eru með barni og
sumar þeirra springa svo vel
út eins og blóm að vori að mig
langar kannski til að segja að
þær ættu ekki að gera neitt
annað en að eiga börn. Þegar
ég hef sagt þetta við ófrískar
konur hafa þær yfirleitt sett
upp undrunarsvip og gefið í
skyn eða sagt beint út að ég
væri ekki að segja það sem ég
í raun og veru ætti við heldur
væri að segja eitthvað til þess
eins að gleðja þær. Fer því
víðs fjarri og veit ég um marga
karlmenn sem eru mér sam-
mála. Sé ég reyndar enga
ástæðu til að leyna þeirri sköð-
un minni að mér finnst konur
hafa forréttindi hvað það varð-
ar að þær fá að ganga með
börnin og fæða þau. Hlutverk
okkar feðranna í getnaði.-með-
göngu og fæðingu hefur hing-
að til ekki talist til stórátaka.
Sér því yfirleitt minna á okkur
líkamlega eftir að við karl-
mennirnir höfum orðið foreldr-
ar en á kvenfólkinu. Allaveg-
ana hef ég ekki ennþá hitt
þann mann sem hefur leitað til
rriín vegna vandræða af útlits-
breytingu sem hann hefur orð'
ið fyrir vegna þess að hann
varð faðir. Konur nútímans eru
kannski meira uppteknir af út-
liti sínu yfirleitt en áður tíðkað-
ist og það er eins og þær gangi
út frá því að börn, eða barn-
eignir hafi engin áhrif á vöxt
þeirra. Mannskepnan hefur því
miður æ meir og meir orðið
óvirkari líkamlega og gildir það
ekki hvað síst um kvenfólkið.
Á ég þá við að líkamleg hreyf-
ing til þess að viðhalda hreyfi-
hæfni líkamans hefur orðið æ
minni síðustu aldirnar. Þó virð-
ist nokkur endurvakning hafa
átt sér stað síðustu árin.
„Þér“ finnst ég kannski fara
langt út fyrir efnið en ég veit
svo lítið um þína fortíð að ég
leyfi mér að tala almennt um
þessi vandamál þín. Ef við
erum óörugg með okkur sjálf,
andlega sem líkamlega er ekk-
ert óeðlilegt við það að við
verðum afbrýðisöm og sýnum
það á ýmsan hátt. Þú hefur
hugmyndir um að dáleiðari
geti strokað þessa vitleysu úr
þér en ég er ansi hræddur um
að meira þurfi til en dáleiðslu.
Afbrýðisemi þín virðist hafa
mikil áhrif, bæði á þig og um-
hverfi þitt og slíku verður ekki
breytt með einni dáleiðslu.
Meira þarf til og mundi ég
ráðleggja þér af því sem ég hef
lesið út úr bréfi þínu að leita til
geðlæknis eða sálfræðings sem
fást við geðmeðferð. Á ég þá
ekki við lyjameðferð sem ég tel
að litlu gagni komi í þínu tilviki.
Þú getur alltaf talað við slika
aðila án þess að eiginmaðurinn
þinn þurfi að koma inn í með-
ferðina en svo segir mér hugur
um að hann mundi geta orðið
þér góður hjálparaðili þegar
frá dregur og nauðsynlegur til
þess að ykkar samband geti
orðið ykkur báðum uppbyggj-
andi og gott.
í lokin spyrð þú hver sé mun-
ur á geðlækni og sálfræðingi.
Allir geðlæknar hafa lokið 6-7
ára læknisfræðinámi og hafa
þar að auki bætt við sig 6-7 ára
námi í geðlækningum. Mennt-
un geðlækna hér á landi er
aftur á móti mjög mismunandi.
Fer það allt eftir því í hvaða
landi þeir hafa stundað sína
menntun. Sumir geðlæknar
hafa einbeitt sér að því að læra
meðferð á einstaklingum með
geðlyfjum en aðrir hafa ein-
beitt sér að sérmennta sig í að
stunda fólk með viðtalsmeðferð
hvort sem það er einstaklings-
meðferð, fjölskyldumeðferð
eða hópmeðferð. Sálfræðingar
hafa ekki læknisfræðinám. Þeir
geta þvi ekki notað lyfjameð-
ferð nema með aðstoð geð-
læknis. Nákvæmlega sama er
að segja um menntun sál-
fræðinga. Ýmsar stefnur eru
uppi og menntun sálfræðinga
fer mikið eftir því frá hvaða
stöðum þeir koma. Ég hef bæði
talað við lækna og sálfræðinga
sem aldrei hafa talað við neinn
„sjúkling", en hingað til virð-
ast ekki hafa verið neinar regl-
ur um hvaða „sálfræðingar"
geta opnað stofu hér á landi. í
Noregi er það þannig að sál-
fræðingar þurfa að hafai lokið
sínu háskólanámi í sálarfræði
og síðan gegnumgengið 5 ára
nám í „meðferðarsálarfræði“,
þar sem þeir hafa lært undir
handleiðslu að hafa annað fólk
í meðferð og hafa sjálfir þurft
að undirgangast eigin
meðferð.
Ef þú eða aðrir ætla að fara í
meðferð, þ.e.a.s. geðmeðferð
til einhvers hvort sem það er
geðlæknir eða sálfræðingur
þarf maður helst að vita nokk-
uð um meðferðaraðilann en
það er ekki nóg því að oft er
það þannig að þrátt fyrir góða
menntun og langa sem með-
ferðaraðili hefur hlotið er ekki
þar með sagt að hann hæfi
þeim aðila sem vill fá meðferð-
ina. Verða menn því í hverju
tilviki að velja og hafna og það
er oft ekkert létt.
í þínu tilviki verð ég að segja
að mér finnst að þú þurfir á
aðstoð að halda og hvort þú
velur vel hæfan sálfræðing með
góða menntun eða vel hæfan
geðlækni í geðmeðferð skiptir
ekki öllu máli þar sem mikil-
vægast er að þið hjónin náið
góðu sambandi og sé ég ekki
aðra leið fyrir þig en eitthvað í
þá áttina þar sem þetta hefur
staðið svona lengi.
Með kveðju,
Páll Eiríksson.
Páll Eiríksson geðlæknir
svarar spurningum lesenda
■ Mikið hefur verið gruflað og
pælt. ritað og rtett í sambandi við
hugtakið kynþokka eða „sexapíl".
einsogþaðerkallaðá fagmáli. Nú
myndi kannski einhver staldra við
og mótmæla því að kynþokki sé
hugtak heldur miklu t'rcmur bólgin
brjóst og bústinn bossi. Þessu ætla
ég sjálfur að mótmæla á stundinni,
enda enganveginn einhlítt að slíkt
hafi eitt sérstakt með kynþokka að
gera. Því til sönnunarget égnefnt
dæmi. - Þegar ég var fjögra ára
kom gestur á heimili foreldra
minna. Var það ung stúlka,
sextán-sautján ára. óvenju grönn
og rengluleg - en hún hafði
„eitthvað" við sig. Tilaðmynda
var hún freknótt og bólugrafin og
með brenndar tennur, hún var
líka rangeygð - eða öllu heldur
tileygð - og gcrði það útslagið.
Þetta allt tilsamans var meira en
óharönaö barnið þoldi - svo ég
notaði tækifærið nteðan mamma
skrapp t’ram og við vorum tvö ein
í stofunni og sagði við stúlkuna:
„Kysstu mig." Stúlkan fór hjá sér
og sagði „láttekkisvona". Þá varð
ég reiður og endurtók „kysstu
mig" og hún endurtók
„láttekkisvona" og fór alveg í
kerfi. Þá réðist ég á hana og ætlaði
að taka hana nteð valdi (kyssa
hana auðvitað) og fór hún þá að
gráta í örvæntingu sinni og
blygðun - kom þá mamma inn og
var ég þá sjálfur farinn að grenja.
Stúlkan sat þarna kafrjóð og
grátandi og tönnlaðist á
„láttekkisvona" meðan ég reyndi
að beita hana ofbcldi til að ná fram
vílja mínuni. Það sem síðan
gerðist var tómur „antiklímax" og
ekki í frásögu færandi nemahvað
mamma sat með mig hágrátandi í
fanginu og sagði mér að bíða með
þetta frant yfir fermingu. En hvað
gerðist svo, þegar búið var að
fernta mig? Smekkur minn í
sambandi við kynþokka hafði
gjörbreyst! - (scm var auðvitað
sárgætilegt fyrir fyrrgreinda
kvenpersónu).
Kynþokki er afstæður, einsog
Einstein er búinn að sanna.
Beriö saman Twiggy meða hún
var og hét og Venus frá Willerdorf-
hugsið ykkur allan skalann þar á
milli! Ég veit um mann sem virðist
ónæmur fyrir kvenlegri fegurð,
sama hvernig hún er í laginu - að
því undanskildu að viðkomandi
kvenpersóna hafi mjög þykk
nærsýnisgleraugu, þá verðurhann
alveg óður. Alveg sama hvernig
hún er í laginu. Annan kannast ég
við sem stcnst ekki kottur nteð
visst göngulag, sem erfitt er að
lýsa í rituöu máli-en minnieinna
helst á fugl nokkrun af ætt spörva
sem gerir sér hreiður í
þakskeggjum og loftræsisgötum.
Æskilegt er að viðkomandi
kvenpersóna hafi sem grennsta
fótleggi og að öðruleyti sem mest
innfallin og efra byrðið sé allt að
því áhugalaust um tilvist þess
neðra. Það myndi æra óstöðugan
að eltast við hugmyndir manna um
„sexapíl" - og þá ekki síður
kvenmanna.
Leikmannshugleið-
ingar um kynþokka
l
Eina konu veit ég(hef grun um
þær séu fleiri) sem stenst ekki
krypplinga og klumbufættlinga.
Hinar eru þó fleiri sem vilja hafa
karlmenn upprétta og spengilega
meðfrísklegt göngulag. Fáar vilja
hafa þá litla og feita, þó eru
undantekningar (sbr. Soffíu
Lóren). Og enn færri hafa áhuga á
vaxtarræktarkjötfjöllum (nema
þá vaxtarræktarkonur og vísa
versa). Til eru þær konur sem líta
ekki við öðrum en gútemplurum
(sama hvernig þeir eru í laginu) -
hinar eru þó fleiri sem „sjá
eitthvað" við okkur hina og ekkert
síður þótt við séum bindindismenn
á vín eða notum það í hófi. Mjög
fáar konur hafa smekk fyrir
kófdrukkna og delerandi rudda.
Það eru þá einna helst þær sem eru
búnar að missa sjón heyrn og lykt
af einhverjum ástæðum, og er það
gagnkvæmt.
Sannleikurinn er sá að
sálartötrið spilar hér stóra rullu.
Þó eru til þeir karlmenn sem
finnast konur þeim mun
eftisóknarverðari sem sálarlífið er
fátækara, gildir það einnig um
sumar konur. Fyrir slíka er
draumadísin (eða prinsinn)
auðvitað brúða í „eðlilegri stærð".
og er þegar farið að framleiða þær
austur í Japan og vestur í
Bandaríkjunum. Við fengum þær
líka stundum á „skjáinn" hjá
okkur- meira að segja af holdi og
blóði og með blíðmjúk nöfn eins
og Pamela og Sue Ellen. Ryndust
jsær vinsælar mjög, þótt ekki sé
alveg ljóst hvort það hafi eitthvað
með kynþokka að gera.
íslenskar konur hafa haft það
orð á sér að þær séu fallegar (hvað
svosem átt er við með því).
Persónulega finnst mér þær svona
upp og ofan, og gildir þá svipuðu
máli um íslenska karlmenn (sem
stundum eru reyndar óþarflega
þreytulegirfyrir minn smekk). Að
öllu samanlögðu og með tilvísun
til þess sem á undan er komið hlýt
ég þó að komast að þeirri
niðurstöðu að við íslendingar
séum meira eða minna mjög
„sexý".
Og er það vel.
Oddur Björnsson
...... I