NT - 14.03.1985, Qupperneq 6

Vettvangur
Fimmtudagur 14. mars 1985 6
Nnrðutk

■ ..llrimajlini-jr
vlurmuAu þtumrr
i farlrtlinu: ..tuni
.hiulpM'nn" hir
(H|.Mr 1'knJint.i
Olafur Birgisson:
Menntun: Mannréttindi eða forréttindi?
í NT fimmtudaginn 7. febrúar
sl. gerir HEI sér mat úr tveim
bréfstubbum sem birtust í Sæ-
mundi, málgagni SINE, nú fyr-
ir skömmu. f>ar sem ég skrifaði
annað bréfið og mér virðist
greinarhöfundur hafa misskilið
eða viljandi mistúlkað innihald
þess, vil ég gjarnan koma eftir-
farandi athugasemdum á fram-
færi.
Öllum sem fást við blaða-
mennsku eða ritstörf af ein-
hverju tagi má vera Ijóst að af
samhengi orðanna ræðst merk-
ing þeirra. Það hafa löngum
verið vinnubrögð miður vand-
aðra blekiðnaðarmanna að rífa
tilvitnanir úr samhengi og
skeyta þær saman á ný, þannig
að merking þeirra verði allt
önnur. Ekki er laust við að
mér finnist HEI hafa spreytt
sig á þessari list í gein sinni
„Sviðsett samnorrænt þjáning-
arklám“. Þar gerir hún aðför
að íslenskum námsmönnum
erlendis og glímu þeirra við
ríkisvaldið. Viðhorf HEIs til
þeirrar kjarabaráttu fer ekki
leynt, en þar sem hún stendur
utan við deiluna og hefur þar-
afleiðandi ekki niðurskurðar-
hnífinn við hálsinn finnst mér
ekki úr vegi að koma með
viðhorf námsmanns til þessara
mála.
Hvað mig varðar er ágiskun
HEIs rétt, að tilveran hér í
útlandinu er ekki eins aum og
ég átti von á áður en ég hélt
utan og ég er bærilega ánægður
með námslánin. Vert er þó að
taka fram að hugmyndir mínar
um lífskjör námsmanns á erl-
endri grund voru ekki ýkja
háar fyrir og að ég bý við mjög
góða félagslega aðstöðu, þ.e.
engir sjúkdómar með tilheyr-
andi lyfjakaupum eða þess
háttar.
Deilan snýst heldur ekki um
upphæð þessara lána. Kjarni
málsins er að þessi lán fáist og
að þau standi öllum til boða
sem á þeim þurfa að halda. Á
því hefur verið mikill brestur
etta skólaárið.
kjölfar þess að Alþingi brýtur
samkomulag við námsmenn,
þess eðlis að lánshlutfall
námslána verði 100% af reikn-
aðri fjárþörf 1. jan. 1984, á-
kveður menntamálaráðherra
að LÍN skuli ekki veita náms-
mönnum á fyrsta námsári víx-
illán svo sem verið hefur
undanfarin ár. Með þeirri á-
kvörðun er heimildarákvæði í
lögum varðandi víxillánveit-
ingar fyrsta árs nemum til
handa gert óvirkt. Heimildará-
kvæði sem nær stóð að gera að
skyldu en afnema.
Námsmönnum var bent á að
fjármagna fyrsta árið með
bankalánum sem þeir fengju
síðan lán fyrir (hjá LIN) að
afstöðnum prófum. Það gerðu
og þeir sem gátu og þorðu.
Bankarnir reyndust nefnilega
heldur tregir til „að taka veð í
sálum námsmanna" og kröfð-
ust áþreifanlegri trygginga
áður en þeir veittu „námslán".
Eftir fyrrnefnt samkomulags-
brot Alþingis og gerræðislega
ákvörðun menntamálaráð-
herra var traust margra
námsmanna á landsfeðrunum
farið að dvína. Lái þeim hver
sem vill. Nokkurn kjark þurfti
því til að taka bankalán í
trausti þess að námslán fengist
þegar bankavíxlarnir féllu.
Það er Ijóst að á síðástliðnu
hausti hefur ákveðinn fjöldi
fólks horfið frá fyrirhuguðu
námi sem bein afleiðing af
þessari bankalánastefnu. Töl-
ur þekki ég ekki í því sam-
bandi. Alvarlegustu afleiðing-
ar þessarar stefnu yrðu vænt-
anlega að eingöngu þeir sem
meira mega sín, efnahagslega,
ættu möguleika á að komast í
gegnum fyrsta námsárið og þar
með í lánshæft nám. Þetta
þýðir einfaldlega, að þeir sem
síst þyrftu á námslánum að
halda yrðu þeir einu sem ættu
möguleika á að fá þau. Aðrir
gætu hreinlega gleymt áform-
um sínum um frekara nám.
Ég er ekki að segja að staðan
sé svona svört en fyrsta skrefið
í þessa óheillaátt er stigið og
þessa öfugþróun þarf að
stöðva. Þess vegna hefur það
verið aðalbaráttumál og krafa
námsmannahreyfinganna í
vetur, að nemar á fyrsta náms-
ári fái full námslán og að lög
nr. 72 frá 1982 um 100%
lánshlutfall námslána 1. jan.
1984 taki gildi. Þar fyrir utan
hefur SINE barist fyrir að
íslenskum námsmönnum erl-
endis sé skyld aðild að sam-
töknnnm.
Mörgum kann að þykja
undarlegt að SINE, eitl sér,
komi með slíka kröfu. Skýring-
in er einföld. Á liðnu ári afnám
Ragnhildur Helga dóttir, í krafti
embættis síns sem mennta-
málaráðherra og í nafni lýð-
ræðis, skylduaðild að SÍNE.
Ekki sá menntamálaráð-
herra ástæðu til að veita öðrum
námsmannahreyfingum, svo
sem stúdentaráði Háskóla ís-
lands o.fl., samskonar lýðræði.
í ljósi þess að óánægja með
þessa skylduaðild var alls ekki
ríkjandi meðal námsmanna
hefur það hvarflað að mörgum
okkar að það hafi ekki endi-
lega verið lýðræðislegar hug-
sjónir menntamálaráðherra
sem réði gerðum hennar þegar
hún afnám skylduaðildina að
SÍNE. Nema síður sé.
Hlutverk SINE sem hags-
munasambands námsmanna er
meðal annars að setja sig á
móti og berjast gegn sérhverri
þeirri stefnu í menntamálum
sem vegur að jafnrétti til náms
og stuðlar að því að menntun
verði forréttindi en ekki al-
menn mannréttindi. Slík er
stefna núverandi menntamála-
ráðherra. SINE hefur verið
vandanum vaxið og barist fyrir
hagsmunum meðlima sinna,
sem því miður hafa stangast á
við hagsmundi menntamála-
ráðherra. Hún hefur því haft
góða ástæðu til að vera virki-
lega óánægð með SINE og
látið verkin tala.
Hvað baráttuaðferðir
námsmanna varðar, þá hafa
námsmenn síðustu ára verið
seinþreytttir til vandræða ef
miðað er við það sem tíðkaðist
fyrir 10-15 árum. Ástæðan er
sjálfsagt að einhverju leyti sú
að námsmenn hafa það mun
betra nú en þá gerðist. Því
hefur þó óneitanlega verið
hreyft meðal námsmanna að ef
gera á kjör okkar jafn kröpp
og þau voru í byrjun sjöunda
áratugsins, þá sé rétt að taka
upp sömu baráttuaðferðir og
þá dugðu.
„Þjáningarklám“ og sænsk-
ur „sósíall" fá mikið pláss í
grein HEIs. Mér er gjörsam-
lega fyrirmunað að skilja orðið
„þjáningarklám“ og fer sjálf-
sagt ekki mikils á mis. Ég get
þó ekki annað en verið HEI
fyllilega sammála um, að það
væri virkilega neikvætt og mið-
ur ef íslenskir námsmenn færu
að segja sig á sænska sveit í
þeim tilgangi einum að niður-
lægja og lítilsvirða Alþingi og
ríkisstjórn Islands á erlendum
vettvangi. Slíkt þjónar ekki
hagsmunum námsmanna frek-
ar en annarra íslendinga og má
aldrei verða. Reyndin er líka
sú að allflestum námsmönnum
er það mikið kappsmál að
auka hróður lands síns og þykir
mörgum ekki af veita þar sem
íslensk stjómvöld virðast ekki í
hávegum höfð hér ytra þessa
dagana. Hér í Danmörku t.d.
er nú málum þannig háttað að
reyni maður að ræða íslensk
stjórnmál við innfædda, setja
þeir upp samúðarfullt hæðnis-
glott og minnast á hundahald
fjármálaráðherra, ólöglegar
útvarpsstöðvar o.s.frv. Það er
leitt að segja það um þá góðu
drengi sem standa við stjórn-
völ þjóðarskútunnar, en þeir
hafa skammtað sér skömmina
sjálfir og þarf ekkert að bæta
um betur í þeim efnum.
LÍN er í öllum aðalatriðum
virkilega góður lánasjóður og
hefur tekið stórkostlegum
framförum á liðlega tuttugu
ára ævi. Nú blasir hins vegar
við honum, á framfaravegin-
um, stórt stöðvunarskyldu-
merki þröngsýnna stjórnmála-
manna. Það sem verra er, útlit
er fyrir að framfarirnar verði
ekki eingöngu stöðvaðar held-
ur snúið við og uppbyggingar-
starf síðustu áratuga að engu
gert. Námsmenn, heima og
erlendis, það er verið að vega
að lánasjóðnum okkar og það
er á okkar ábyrgð að standa
vörð unt hann.
Ólafur Birgisson
námsmaður, Álaborg
Tilgangurinn helgar (Síne) meðulin:
Sviðsett samnor-
rænt þjáningaklám
Anægður namsmaður
vekur undrun
Setjast ad i óllum sendi*
ráðunum á Norðurlóndunum
S*n*k aðatoð við .þjarv
ingaklamið-
- á sænska *
sósíalnum
lynr noaamni urrv Undrandi lonnaður
Pólibakt omæki og ntska
I n nullkornin xoru llcin i
Sxmumli - llrel (la At.iUiiji
■ Mörgumeinsogt.d. undir-
rituðum hefur alltaf þótt Davíð
Oddsson, borgarstjóri í
Reykjavík og formanns-
kandídat í Sjálfstæðisflokkn-
um, vera besti ræðu- og fjöl-
miðlamaður flokks síns - og
jafnvel þótt víðar væri leitað
þegar honum tekst vel upp.
Þessi meining okkar varð fyrir
alvarlegu áfalli við að horfa á
umræðuþáttinn í sjónvarpinu í
fyrrakvöld, þegar hinn sami
Davíð sat fyrir svörum fulltrúa
minnihlutans í Reykjavík
varðandi málefni borgarinnar.
Það skyldi þó ekki vera, að
málstaðinn hafi verið svo erfitt
að verja? Lítum aðeins nánar
á málið.
Einveldið
Óneitanlega virðist okkur
Davíðsaðdáendum sem átrún-
aðargoð okkar hafi átt í veru-
legum erfiðleikum með bein-
skeyttar spurningar líflegra
spyrla í þættinum á þriðjudag-
inn. Þaðere.t.v. heldurekkert
óeðlilegt, þegar málstaðurinn
er skoðaður, því einhvern veg-
inn hefur þetta allt saman farið
í hundana í borginni eftir að
hann Davíð okkar tók við. Það
þykir okkur stuðningsmönnum
Davíðs í formannskjörinu
verulega illt, því það skaðar
Verður sameinast
gegn einveldinu?
orðstír okkar manns.
Verstir þykja þó okkur þess-
ir einveldiskomplexar í Davíð,
sem komu best fram í stjórn-
kerfisbreytingunni frægu. Með
henni var bæði fækkað.í nefnd-
um og ráðum borgarinnar,
þannig að fulltrúar minnihlut-
ans eiga ekki lengur mögu-
leika á að koma sjónarmiðum
sínum fram á þeim vettvangi.
Þetta er slæmt fyrir lýðræðið
og hornsteinn okkar litla þjóð-
félags er einmitt lýðræði. Þetta
er líka slæmt fyrir flokkinn,
því þessi flokkur allra lands-
manna og stétta, verður nauð-
synlega að byggjast á lýðræði.
Skattpíningin
Önnur slæm afleiðing ein-
veldis er að þannig komast
menn í aðstöðu til að skattpína
þegna sína. Veraldarsagan býr
yfir óteljandi dæmum og
Davíðstilfellið er auðvitað
ekkert annað en framhald
þeirrar þróunar.
Við íbúar Reykjavíkurborg-
ar vitum manna best hvernig æ
stærra hlutfall tekna okkar
rennur í ríkiskassa Davíðs,
hvort sem það er á beinan hátt
eðaóbeinan gegnum þjónustu-
gjöldin, sem hafa hækkað ótrú-
lega í valdatíð einvaldsins. Það
■ Davíð Oddsson, borgar-
stjóri og formannskandídat í
sal Alþingis.
væri svo sem allt í lagi, ef þessi
skattpíning myndi skila sér í
félagslegum úrbótum. Hvergi
bólar á þeim, en hins vegar
hefur aksturskostnaður borg-
arinnar rokið upp úr öllu valdi.
Maður hlýtur að spyrja sig
hvert Davíð sé eiginlega að
fara?
Þetta leggst illa í okkur
stuðningsmenn Davíðs í for-
mannskjörinu. því háskatta-
stefna hefur eiginlega aldrei ver-
ið á dagskrá hjá Sjálfstæðis-
tlokknum eða svo hélt maður.
En það hafa heldur ekki félags-
legar úrbætur verið, svo rneðan
Davíð heldur að sér höndum á
því sviðinu er ef til vill ntögu-
leiki á að hann finni náð fyrir
augum flokksmanna sinna.