NT - 06.07.1985, Síða 10

Laugardagur 6. júlí 1985 10
Uganda:
Fjöldamorð og
pyntingar eru
enn við lýði
■ Á stjórnarárum Idi Amins
varð Uganda þekkt um allan
heim fyrir grimmilega stjórnar-
hætti, pyntingar og mannshvörf
í stórum stíl. Þegar Idi Amin
var loks steypt af sfóli árið 1979
af skæruliðum frá Uganda, og
■ Milton Obote tók við er
Amin var steypt af stóli, en
ástandið í Uganda hefur lítið
skánað í stjórnartíð hans.
Tanzaniuher, vöknuðu vonir
um að nú hæfist betri tíð í
landinu. Viðstjórnartaumunum
tók Milton Obote, en sam-
kvæmt upplýsingum frá Amn-
esty International í London
virðist lítil breyting hafa orðið
til batnaðar. 1 skýrslunni segir
að „mörg þúsund" Ugandabúar
hafi verið handteknir og pyntað-
irfrá 1981.
Skýrslan byggir á vitnisburði
16 Úgandabúa, sem hafðir voru
í haldi í fangelsum í Uganda á
árunum 1981 til 1984 en hafa nú
komist úr landi. Breskir læknar
staðfestu að 15 þeirra hefðu
verið pyntaðir við yfirheyrslur,
en þessir menn voru grunaðir
um að starfa með hreyfingum,
sem berjast gegn núverandi
stjórnvöldum landsins. Þeirra á
meðal má nefna NRA-hreyfing-
una, sem stjórnað er af Yowei
Museveni, fyrrum varnarmála-
ráðherra Uganda. I skýrslunni
kom fram að fangar hefðu verið
sveltir eða neyddir til þess að
drekka eigið þvag þar sem þeir
voru skildir eftir vatnslausir.
Hóta að hætta stuðningi
Bretar, sem verja 7 milljón-
um punda á ári til þjálfunar á
úgandiskum hermönnum, telja
ástandið vissulega hörmulegt,
en vonast þó til þess að ástandið
sé hægt og sígandi að færast til
betri vegar. Allavega sé ástand-
ið nú mun skárra en á valdatíma
villimannsins Idi Amins.
I júní síðastliðnum var sendi-
herra Uganda í London hins-
vegar tilkynnt að öll aðstoð
Breta við Uganda kynni að
verða stöðvuð ef stjórn Uganda
leyfði ekki að gerð yrði „hlut-
laus rannsókn“ á því hvað hæft
væri í ásökunum um pyntingar
og að ef slíkt reyndist á rökum
reist þá að gerðar yrðu viðeig-
andi ráðstafanir til þess að hafa
hendur í hári þeirra, sem bæru
ábyrgðina, og þeim yrði refsað.
Obote forseti tók vel í þessa
málaleitan, að minnsta kosti á
yfirborðinu, og bauð Amnesty
International að koma til Ug-
anda til þess að ræða innihald
skýrslunnar. Amnesty hefur
sagst ætla að fara, en með því
skilyröi að samtökunum verði
leyft að ræða við alla þá aðila,
sem þeir telja nauðsynlegt.
Meginmarkmið Amnesty er að
fá leyfi yfirvalda til þess að
heimsækja fangelsi í fylgd
starfsmanna Rauða krossins,
eða fulltrúa sambærilegra sam-
taka.
Lítil hrifning af Obote
Stjórn Obotes styðst ekki við
meirihluta þjóðarinnar og
komst til valda eftir kosningar
þar sem svik voru í tafli. Obote
og stór hluti hersins er af Langi
ættbálki, en þeir fyrirlíta og eru
fyrirlitnir af ýmsum stærri ætt-
bálkum, svo sem Baganda-
mönnum, semerufjölmennastir
og best menntaðir.
Þetta er í annað skipti á tæpu
ári, sem Amnesty International
gefur út skýrslu.þar sem stjórn-
arhættir Ugandastjórnar eru
gagnrýndir. í ágúst síðastliðn-
um sagði Elliot Abrams, að-
stoðarutanríkisráðherra Banda-
ríkjanna, að yfir 100.000 manns
hefðu verið myrtir af stjórnar-
hermönnum Uganda eða soltið
í hel. Stóran hluta dauðsfall-
anna hefði mátt rekja til þess að
fólki var neitað um matvæli eða
aðrar lífsnauðsynjar eða
hreinna fjöldamorða á óbreytt-
um borgurum.
Úr The Economist.
■ Idi Amin í góðu yfirlæti hjá
trúbræðrum sínum í Arabíu.
Frönsk
stjórn-
málasaga
20. aldar
■ Jamcs F. McMillan: Dreyf-
us to De Gaulle. Politics and
Society in France 1898-1969.
Edward Arnold 1985.
198 bls.
Fáar þjóðir hafa á þessari öld
upplifað jafnmikil átök og
breytingar ogFrakkar. Þeirhafa
unnið sæta sigra, beðið niður-
lægjandi ósigra, og að kunnugra
sögn hefur franskt þjóðfélag
tekið meiri breytingum á undan-
förnum áratugum en þjóðfélög
flestra annarra vestrænna ríkja.
Þessar miklu breytingar og um-
brotin, sem þeim hafa fylgt eru
meginviðfangsefni þessarar
bókar, sem nær frá því Dreyfus-
málið var mál málanna í Frakk-
landi undirlok 19. aldarogfram
til þess er De Gaulle lét endan-
lega af völdum.
En hvers vegna að byrja á
Dreyfusmálinu? í inngangi
skýrir höfundur þá ákvörðun
með því, að Dreyfusmálið hafi
skekið svo stoðir fransks samfé-
lags 19. aldar, að það hafi aldrei
orðið samt á ný og jafnframt
verði afstaða Frakka í fyrri
heimsstyrjöldinni ekki skoðuð
í réttu Ijósi nema tillit sé tekið
til Dreyfusmálsins.
Hér verða ekki bornar brigð-
ur á þessa skoðun og víst skýrir
frásögnin af Dreyfusmálinu
margt af því sem á eftir kemur.
Annars er þessi bók öðru frem-
ur ætluð sem handhægt yfirlitsrit
yfir franska stjórnmálasögu 20.
aldar. Höfundur lætur þó ekki
þar við sitja að greina frá stjórn-
málalífinu einu saman með því
að skýra frá ríkisstjórnum og
ráðamönnum, heldur fjallar
hann einnig ítarlega um samfélag-.
ið sem slíkt og gerir nána grein
fyrir þeim átökum, sem áttu sér
stað úti í þjóðfélaginu og þeim
áhrifum, sem þau höfðu á
stjómmálalífið. Frásögnin er
hins vegar byggð upp krónólóg-
ískt og myndar þannig samfellu,
sem gerir lesandanum auðvelt
fyrir um að átta sig á straumi
tímans hverju sinni og þeim
áhrifum, sem breyttar aðstæður
í heimsmálunum höfðu á Frakk-
land og franskt samfélag. Til
þess nýtir hann sér vel nýjustu
rannsóknir á franskri sögu 20.
aldar. Að auki tekur hann svo
einstök mál út úr og gerir þeim
sérstök skil og ber þar einkum
að nefna ágæta úttekt á stöðu
kvenna í Frakklandi, á því hvers
vegna and-semítismi hefur orð-
ið svo lífsseigur í landinu sem
raun ber vitni og hvers vegna
ýmsar nýjar stjórnmálalegar
hugmyndir virðast oft hafa átt
greiðari aðgang að Frökkum
en ýmsum öðrum þjóðum.
Bókarhöfundur, James F.
McMillan er lektor í, sagnfræði
við háskólann í York. Hann
hefur sérhæft sig í franskri 20.
aldar sögu og hefur m.a. ritað
bók um stöðu franskra kvenna
á tímabilinu 1870-1940.
Jón Þ. Þór