NT - 27.10.1985, Blaðsíða 8

8 Sunnudagur 27. september NT
Þorgeir Kjartansson:
Hver er Kibbi?
Hugleiðingar um íslenska menningu IV
Kibbi er pósitífur. Kibbi er sá sem
er til í tuskið, þangað til á reynir, -
þá þarf hann að gera „eitthvað
annað“. Þá fer Kibbi heim og kúldr-
ast inní sjálfan sig, vorkennir sér og
finnst að hann hafi á réttu að
standa. Kibbi er aðalmaðurinn.
Kibbi er hress.
Kibbi þroskast ekki.
Kibbi er stikk frí.
Kibbi er íslendingur. Hann byggir
öll sín samskipti við annað fólk á
yfirborðslegu samkomulagi, þar
sem hugtök á borð við „fórn“ og
„ákall“ eru framandi. Kibbi ertöffari.
Það er bara tímaspursmál hvenaer
hjónabandið hans Kibba splundrast
og þarf að senda hann í meðferð.
Ollum sem vilja vita er Ijóst að
íslensk menning er komin á slysa-
varðstofuna. fyieginástæðan er sú,
að menn hafi snúið baki við einföld-
urri frumsannindum sem um aldir
hafa haldið lífinu í þjóðinni, og
falskar hugljómanir háværra manna
komið þeirra í stað. Fyndnu kallarnir
og „kosmópólítanarnir." Útblásin
egóismi hefur drottnað og ýtt af
sviðinu þeirri háleitu andlegu leit
sem er í rauninn kjarninn í íslenskri
menningu.
íslendingar kunna ekki að vera
þeir sjálfir. Vita í rauninni ekki
hvernig þeir eigi að vera ef þeir vilja
vera þeir sjálfir. Hvernig er íslend-
ingur? Hvað er það? Þessi þjóð er
búin að eiga í hatrammri ídentítets-
krísu í bráðum hálfa öld, og þess-
vegna eiga nú nýjar dellur og tísku-
fyrirbæri svpna greiðan aðgang að
hjörtunum. íslendingar stæra sig af
þessu við útlendinga, óafvitandi um
meinlegan aðhlátur.
Á þessum síðustu og hlægileg-
ustu tímum, þegar allir eru að
rembast við að vera heimsborgarar,
flykkjast til útlanda, „skoða sig um í
heiminum“ eða „nema erlendis",
gerir fólk unnvörpum sama axar-
skaftið. Það áttar sig ekki á sjálfu
sér, uppruna sínum og þetta áttleysi
kemur m.a. fram í snobbi fyrir
„heimslistinni", sem er misskilning-
ur á heimslistinni, af því list er
sköpuð til að vekja dýpri hughrif og
önnur viðbrögð en snobb.
í minnimáttarkennd gagnvart út-
löndum hefur fólk gengist rótleysinu
á hönd, og nú hefur islendingum
tekist aö flytja inn stórborgarfirringu
í eitthundraöþúsund manna krumma-
skuð, sem er áreiðanlega heims-
met. Hér er sök listamanna og
menningarvita hvað stærst, því það
eru þeir sem hafa í hendi sér að
skapa andrúmsloftið; þeir slá þann
hljóm sem mótar allt andlegt líf
þjóðarinnar. Hér er alltaf beðið eftir
„línunni að utan", og síðan reynt að
dansa á henni í von um heims-
frægð. Allt raunverulegt originalítet
á erfitt uppdráttar, því helvítis
vanmetakenndin skelfist sannan
frumleika.
Menn þurfa að gera sér Ijóst, að
það er reginmunur á þjóðrembu og
hljóðlátrí virðingu fyrir því lífi sem
hér hefur verið dregið fram öld eftir
öld, - og ávöxtum þess. Ef einhver
skyldi ekki hafa tekið eftir því, þá
búum við hér, þjóð ein smá í skratti
stórbrotnu umhverfi og höfum í
höndunum ansi magnað sprengi-
efni sem kallast „menningararfur".
Þetta eru rætur okkar og sú stað-
reynd verður ekki umflúin, hvað
sem líöur öllu þessu gaspri. Þetta
efni á ekki að umgangast með
þurshætti eða bægslagangi: Þá
vöknar í púðrinu.
Ekki heldur með þessari andsk.
djöf. krónísku vanmetakennd.
„Djassgeggjararnir" hafa t.d. aldrei
Endurfæðingin sem hófst á Ítalíu á 15. öld, táknaði gagngera umbyltingu á
öllum viðhorfum manna og upplifun þeirra á siálfum sér og stöðu sinni í
sköpunarverkinu; þá varð til það sem kallað er húmanismi; lífsgleði og
tilfinningar fengu stóraukið svigrúm frá þvi sem áður var. Kibba finnst Fæðing
Venusar eftir Botticelli sæt mynd. Bráðum fær hann að upplifa önnur eins
menningarleg hamskipti, og reyndar enn djúptækari.
Þessa hressilegu mynd málaði Þorvaldur Skúlason á þeim árum þegar
Islendingar voru að stökkva inní nútímann. Hvort ætli eigi meira erindi við aörar
þjóðir, verk á borð við þetta, eða smekklega stofugrafíkin hans Kibba?
komist lengra en að hræra saman
einhverjum væmnum og skaplaus-
um skandinavískum útþynningum
á íslenskum þjóðlögum.
Hvað eru þessir menn að hugsa?
Mér sýnist þetta vera það sem
ágætur maður kallaði „hin sérís-
lensku vettlingatök".
Það er eins og þjóðin hafi ofsoðn-
að við að fá hitaveitu. Og þetta er
neyðarlegt. Á meðan Evrópa er
smám saman að kafna í mengun og
vonleysi, hefur „framsækni geirinn"
í rokkinu og málverkinu svo til eins
og hann leggur sig hamast við að
apa eftir desperasjón kollega sinna
ytra, - í von um frægð. Sem ekki
kemur, því þarna ytra er fólk ekki
desperat að gamni sínu. Þarna er
fólk desperat af því það fæðist inní
vonlausar aðstæður; Þetta er upp til
hópa lágstéttarfólk sem fæðist inní
möguleikasnauðan heim, hafandi
ekkert annað en atvinnuleysi og
auðmýkingu fyrir höndum. Hér er
aíturmámóti ekki flóafriður fyrir upp-
vöðslusömum millistéttarkrökkum í
hermikrákuleik.
Þetta fólk þarna úti gapir yfir
svona feiki og vildi gjarnan býtta um
hlutskipti.
En hér hefur um árabil ríkt sú
stemmning að það þykir „hallæris-
legt" að tala um íslenska menningu.
„Gamla ísland" er horfið og kemur
ekki aftur, tautar Kibbi og hengir
Matisse uppá vegg hjá sér: gamla
Frakkland.
Aldrei tekst Kibba að feisa sjálfan
sig, og að hláturinn er vopn litla
mannsins þegar hann er minntur á
uppruna sinn. Einna algengust ein-
kenni á íslenskum menntamönnum
er frasadýrkun og hugsanaleti;
þessvegna verður aldrei nein um-
ræða hér af viti, og þar af leiðandi
enginn jarðvegur fyrir framsækinni
hreyfingu í menningunni. Menn
verða að geta horfst í augu við þá
frumstaðreynd að list er sköpuð
allsstaðar í heiminum þar sem eru
lifandi og leitandi manneskjur, og
byggir jafnan á þeirri hefð, sækir í
þá rót sem fyrir er, á íslandi jafnt
sem annarsstaðar. Hið eina sem
kemur til að lifa er sú list sem ekki
er smituð af vanmetavírusnum.
En það smit er því miður óhemju
útbreitt, og alltaf er jafn pínlegt að
horfa uppá menn herma eftir fasi,
stíl og almennri atmósferu megin-
landsins eða Ameríku; búraskapur-
inn og sveitamennskan skína svo
átakanlega í gegn; nefni sem dæmi
kvikmyndagengin með sólgleraug-
un. Liðið.
Þetta er misheppnuð leiksýning;
gagnsæ gervi.
Vegir liggja til annarra átta.
Dr. Helgi Pjeturss fékk margar
brilljant hugmyndir, sem flestar hafa
reynst of brilljant fyrir þröngskorð-
aöa fordómahausa íslenskra
menntamanna. Ein þeirra var sú,
að gera island að einskonar alþjóð-
legri menningarstöð, þar sem allir
væru velkomnir hvaðanæva úr
heiminum, til andlegrar endurnýjun-
ar. Ýmsum þykir það nú vænlegri
kostur en sú framtíðarsýn sem viss
öfl vilja berja í gegn: ófrjáls og
menningarsnauð þjóð, hrærandi í
súráli í risafabrikkum meðan eitur-
gufur leggjast yfir landið.
Þessi hugmynd er sáraeinföld í
framkvæmd. Svo framarlega sem
íslendingar líta uppúr prósentuþrefi
og fjölmiðlaþvargi og setja í sig
svolítinn manndóm til tilbreytingar,
komast til smá þroska.
Hvort sem mönnum líkar betur
eða verr, stefnir allt í stóraukna
ásókn útlendinga hingað til lands;
nú hefur ísland verið tvö ár í röð það
land í heiminum þar sem mest
fjölgun ferðamanna hefur orðið.
Samtakamáttur er margs megnug-
ur.
En þetta tekur tíma. Kibbi er latur
að hugsa og flæktur inní sér. Við
lifum hér í samfélagi Kibbanna sem
allir eru að keppa hver við annan og
gera í því að flækja lífið hver fyrir
öðrum.
Vanþakklát óþjóð í efnahags-
vanda og sálarkreppu, sagði ein-
hver. Þetta endar með ósköpum.
Kibbi trúir á mátt auglýsinganna,
en ekki mátt sinn og megin. Máttur
listarinnar er honum náttúrlega
framandi hugtak.
Við kynnum ERICSSON PC
Aðrar komast ekki
með tærnar.......
i ansnoiaflaaaaöfiwal
t aiaaMannnnMaainra aa
Ericsson PC er einstak-
lega vönduð einkatölva.
Hún er IBM-samrœmd
(compatible), sem þýðir
að sami hugbúnaður
gengur á þessum tölvu-
gerðum. Skjárinn er mjög
skýr, með gulu letri á
brúnum grunni, - heppi-
legasta samsetningin fyrir
augun. Laustengt lykla-
borðið er létt og lipurt,
og stjórnlyklum betur
fýrir komið, en maður á
að venjast. Tölvan sjálf
ernœrþví hljóðlaus, sem
skiptir ótrúlega miklu
mali.
Tölvusamskipti eru sérgrein Ericsson, þó að tölvukerfin séu
að ólíkum gerðum, svo sem Digital eða IBM.
Hér er fátt eitt upp talið, og því bjóðum við þér að koma
og kynnast Ericsson einkatölvunni, og ráðfœra þig við sér-
frœöinsa okkar. rTIKRISTJÁN Ó
[Lj sk agfjörð hf
ERICSSON
Hólmaslóð4,101 Reykjavík, s. 24120