Sunnudagsblaðið - 01.02.1959, Blaðsíða 6

54
SUNNUDAGS'BLAÐIÐ
Um bókasöfnun
BóIŒNEIGÐ íslendinga er
þeim í blóð borin. Bókahillan í
gömlu baðstofunni var eins konar
undraljós í öllu myrkrinu. Bæk-
urnar voru töfragripir. Það þurfti
ekki annað en taka Heimskringlu
ofan af hillunni, þá kom sjálfur
Snórri Sturluson og sagði fólkinu
sögur frá löngu liðnum öldum.
Bókunum fylgir alltaf einhver
töfrakraftur.
Þegar talað er um bókasöfnun
þá má skipta henni í flokka eins
og ég hef gert f bókaskrá minni.
Flestir bókasafnarar safna ein-
hverjum hinna 7 flokka, sem þar
eru taldir, en fæstir öllum flokk-
unum. Þess vegna samdi ég skrána
á sinni tíð með það fyrir augum,
að hún geti verið mönnum að-
gengileg og hjálpleg í hverjum
flokki, sem þeir safna.
Allur þorri manna safnar helzt
ljóðmælum og ýmiss konar sög-
um, aðrir safna leikritum, rímum,
riddara- og fornaldarsögum eða
þjóðsögum og æviminningum.
Hvað er það helzt, sem gerir bæk-
ur fágætar og eftirsóttar. Til þess
eru margvíslegar orsakir. Á tíma-
bilinu 1584—1756 var mestmegn-
is aðeins um útgáfur guðsorða-
rita að ræða. Árið 1756 kom út
fyrsta skáldsagan þýdd úr dönsku.
Heitir hún „Þess svenzka Gustav
Landkrons og þess engelska Bert-
holds eður lífs og ævisögur úr
dönsku útlagðar af séra Þorsteini
Ketilssyni prófasti í Vaðlaþingi“.
Árið 1771 hófst útgáfa fyrstu rím-
unnar. Viðbrigði fólksins að fá
þessi rit í hendur eftir allan guðs-
orðalesturinn í nærri tvær aldir,
leiddi til þess, að segja má að
þessi rit væru gleypt með húð og
hári. Skáldsagan hvarf svo með
'öllu, að hún er talin öllu fágætari
en sjálf Guðbrandarbiblía, sem þó
kom út árið 1584. Um rímur er
það að segja, að í þau rúm þrjátíu
ár, sem ég hef fengizt við söfnun
bóka, er það hreinasta tilviljun,
ef ríma berst upp í hendurnar á
mér. Enda er nú svo komið, að
tæplega finnst sá safnari, sem
leggur það fyrir sig að safna rím-
um. Meirihluti allra eldri rita ís-
lendinga er orðinn mjög fágætur
og í háu verði vegna mikillar eft-
irspurnar og má í því sambandi
vísa til bókauppboða Sigurðar
Benediktssonar, sem orðin eru
mjög vinsæl.
Tímaritin eru ávallt mjög eftir-
sótt. Skírnir mun elzta eða með
elztu tímaritum á Norðurlöndum,
sem enn koma út, og er enginn
barnaleikur að ná honum saman.
Þrátt fyrir það eru alltaf að koma
nýir og nýir menn í ljós, sem
keppast við að reyna það. Oft eru
það smávægilegustu atriði, sem
gera mönnum næstum óldeift að
ná tímaritum saman. Iðunn Björns
Jónssonar eins og hún venjulega
er kölluð í daglegu tali til að-
greiningar frá hinum ritunum
með sama nafni, kom út í 7 ár.
Þriðja ár hennar, sem út kom
1886 var orðið svo nauða fágætt
1898, að Bjöm lét endurprenta
það, til þess að gera mönnum
kleift að „complettera“ Iðunni.
Nú er svo komið, að þessi endur-
prenturi hefur í mörg ár verið svo
fágæt, að hún hefur torveldað
mörgum að geta komið ritinu
saman. Skýringin á þessu er sú,
að í þriðja árgangi Iðunnar birt-
ist smásaga eftir Mark Tjircain i
þýðingu Jóns Ólafssonar ritstjóra,
sem varð svo eftirsótt, að húri var
bóksiaflega lesin upp til agna.
Sama gildir um Almanökin 1890,
1891 og 1906. í þeim birtust mynd
ir af helztu keisurum, kónungum
og forsetum stórveldanna. Fólkið
tók þéssar myndir úr bókunum,
innrammaði þær og hengdi upp á
vegg, og fleygði síðan rifrildinu áf
almanökunum. Þetta ér nærtæk-
asta dæmið um erfiðleika á því
að geta „completterað“ Almanök-
in, sem ávallt hafá verið með vin-
sælustu og eftirsóttustu ritum, er
allir hafa viljað eignast, enda þótt
þeir væru ekki taldir neinir bóka-
safnarar!
Þjóðsögur, ævintýri og sagna-
þættír hafa lengi verið uppáhalds
söffnun margra bókasafnara, og
margt kverið í þeirri grein er eft-
irsótt og erfitt að komast yfir.
Auk fyrstu útgáfu af Þjóðsögum
Jóns Árnasonar hafa íslenzk Æv-
intýri Magnúsar Grímssonar og
Vestfirzkar þjóðsögur Árngríms
Fr. Bjamasonar orðið mörgum
erfitt viðfangsefni í söfnuninni.
Sama máli gildir einnig um
Ijóðabækur, sögur og önnur rit.
íslendingar eru mjög ljóðelskir
og Ijóðabækur, sérstáklega margra
eldri ljóðskáidanna, eru í • háu
verði. Fassíusálmar Hallgríms
Péturssonar hafa bókstaflega
fylgt íslendingum gegnum ald-
irnar frá vöggu til grafar, og eng-
in íslenzk bók verið jafn oft gefin
út sem þeir. Ljóð og sögur margra
vestur-íslenzku skáldanna hafa
einnig verið mjög eftirsótt
og erfitt að safna þeim,
og nú orðið vart mögulegt fyrir
vestan, og mörg þeirra því komin
í geypi verð. Mörg ljóðabókin og
sagan, sem höfundinum í byrjun
tókst ekki að ná eyrum samtíð-
armanna sinna með, er nú orðin
„perla“, sem slegizt er um að ná
í, og pft og tíðum greitt offjár
fýTjr. | þyí aairibandi feenjur mér
í hug sagap um gihtn &er£g?ta
rithöfund ísiendinga, sem var að
i