Sunnudagsblaðið - 01.02.1959, Blaðsíða 8

56

SUNNUDAGSBLAÐIÐ
Kálnareikningur á geimöld.
Í JANÚARMÁNUÐI snæddi ég
ágætan miðdegisverð með vinum
mínum nokkrum á nýtízku gilda-
skála í Kínahverfi New York-
borgar. Veitti ég því þá athygli
að þjónninn notaði kúlnagrind til
þess að reikna út kostnaðinn með.
Var okkur sagt að það væri
gömul, kínversk samlagningarvél
er nefndist abakus. Það kom harla
einkennilega við mig að siá þjón-
inn ganga frá útreikningum sín-
um á vél, er fundin hafði verið
upp fyrir 2500 árum siðan, og taka
síðan niðurstöðurnar upp á ný-
tízku rafmagns-greiðsluvél. Okk-
ur fannst Sem við sæjum uxakerru
og geimfar á sama sviði.
Hið athyglisverðasta við abak-
usinn er það, að hann virðist
vera að öðlast aukna þýðingu á
þeirri geimfaraöld sem nú gengur
yfir heiminn.
Það er ekkert flókið verk í þessu
gamla samlagningartæki. Það er
gjört af trégrind og tréplata
negld neðan á hana, þá eru marg-
ar trékúlur á snúrum, sem strengd
ar eru á grindina og fylgja loks
nokkrir tréprjónar. Listi liggur
þvért yfir kúlnaraðirnar og verða
tvær kúlur af hvei'ri snúru hægi'a
megin við hann, cn fimrn vinstra
xnegin. Var þjónninn svo hrað-
hentur við að í'eikna út það, sem
hann þurfti með kúlum þessum,
að undrum sætti. Kúlurnar þutu
aftur og fram um snúrurnar eöa
teinana við handtök hans og hann
hafði náð niðurstöðuupphæðinni
á abakusinn svo að segia um leið
og síðasta talan var nefnd.
Þjónninn útskýrði það góðfús-
léga fyrir ukkur hvernig umiið
væii iheð bessári reikmngsvél.
Þegar spjáldinu væri haldið þvers-
um með teinunum upp, þýddi hver
kúla fyrir neðan þvei'listann tol-
una einn ,en hver kúla fyrir ofan
hann töluna fimm. í stað þess að
ieggja saman frá hægri til vinstri,
eins og við gerum á Vesturlönd-
um, leggja Kínvei'jar saman á ab-
akusinn frá vinstri tif hægri.
Annars kvað hann þessar kúlu-
gx'indur vera til af ýmsum stærð-
um og gerðum. Japanar nota ab-
akus sem þeir nefna ,,soroban“ og
er minni en venjulegast er meðal
Kínverja. Hinir stærstu geta ver-
ið um 40 sentimetra bfeiðir eða
meir. Annars fer stærð þeirra oft-
ast eftir þöi'fum hvers íýrirtækis
er áhöld þessi nota. Sá er fyrr-
nefndur þjómx notaði, var um 15
sentimetra að bi'eidd.
Er við spurðum gistihússeig-
andann hví hann tæki abakusinn
fi'am yfir nýtízku rafmagnsreikni
vél, var svar hans stutt og lag-
gott: „Abakus ódýr“, sagði hann.
„Beztu abakusar ekki kosta meir
en tvo og hálfan dollar. Hvar ég
geta keypt. samlagningax’vél fyr-
ir það verð?“ Við hlutum að fall-
ast á, að það væri nokkuð til í því
sem hann sagði. Nýtízku reikni-
vél kostar möi'g hundruð dollara.
Hann bætti því við, að fær mað-
ur gæti reiknað út hvað sem vaöri
mcð kúlnagrindinni.
„Getið jxcr lcýst af hendi flók-
inn brotarciluiing með henni?“
spuröi ég. „Með abakus þér geta
Jagt saman, dregiö frá, margfald-
að, deilt, í'eiknað í brotum og dreg
ið kvaði'atrætur jafnt sem kúbík-
rætur af tölum“, svaraði hann.
..Stöku sinnum vet'a erfitt að nota
abakus, en þmalltaf hægt.i■SjáU’-
ur ég noiá, uær emgöngu abaLuu
vtð að leggja samatr\, •
Þcgar áhald þetta er notað, fer
reikningui'inn að mestu fram í
huganum. Jafnóðum og hverjum
hluta útreikningsins er lokið, fær
ir maður niðurstöðuna á grindina.
Þar stendur alltaf síðasta talan og
getur því hugurinn haldið ótrufl-
aður áfram við sjálfan reilming-
inn.
Það var líkt og eigandinn læsi
hugsanir okkar, því hann sagði:
„Þér halda abakus vera seinlegri
við reikning en ný rafmagns-
reiknivél — er ekki svo?“ Enginn
okkar vissi þó, hvoii; svo var eða
ekki. „Vélin ekki vera fljótari en
abakus“, mælti hann sannfær-
andi. Hann naut þess að segja okk-
ur frá tilraun er gerð hafði verið
milli kínversks bókara sém notaði
abakus og amerísks bókhaldara,
er notaði rafmagnsvél. Að því er
honum sagðist frá, hafði sá kín-
verski unriið með yfirburðum.
Það er staðreynd að árið 1946
vann japanskur hermaður með
soroban sínum frægan sigur yfir
ameríkumanni með rafmagns-
reiknivél. Til þess að finna orð-
um sírium stað, sýndi gistihúss-
eigandinn okkur hvernig hægt
var að leggja þriggja, fjögurra og
fimm stafa tölur saman 'á einu
augnabliki. Það var næstum óti'ú-
lcgt hve fljótur hann var að leggja
samaii úpphæðir, er námu huiidr-
uðum þúsúnda.
Síminri hrírigdi. „Bið yður áí-
saka“, sagöi liann og varð að fara.
Samtal okkar var á enda, ,eh f,ör-
vitni minni var ekki íullnægt.
Mig langaði til að vita méira um
abakusinn og .ákvað þvíiað toéim-
siékja verríuúa,vrekcndur. i Kiýa-
hverímúiog að heyra aht þeiírá
, úm kúluéeikhiagimi og s 'ógi háois.