24 stundir - 17.11.2007, Síða 64

hallur í hárið á mér og rykkti í svo
ég féll fram fyrir mig.
Hann spurði:
–Hvað á það að þýða að ráðast á
hana Mummu með hótunum og
barsmíðum?
Nú tók hann mig hálstaki og ég
varð frávita af hræðslu. Ég reyndi
stamandi að koma því út úr mér að
ég hefði ekki sagt orð við Mummu.
Ég var farinn að kjökra og bað Þór-
hall að sleppa hálstakinu.
– Slepptu, vældi ég. Ég skal vera
góður.
Ég þagði yfirleitt þegar Þórhallur
refsaði mér en nú var eins og ég
fyndi á mér að eitthvað hræðilegt
væri í uppsiglingu.
Ég var þarna einn í fjárhúsunum
með honum og komst ekki neitt.
Þórhallur sagði eitthvað en ég var
svo lamaður að ég greindi ekki
orðaskil. Þá hvæsti hann:
– Svaraðu þegar ég spyr þig, hel-
vískur.
Hann lyfti mér upp á hálsinum
og sagði:
Þú lærir aldrei neitt, drengdjöf-
ull.
Hann losaði takið á hálsinum en
tók í öxlina á mér og þeytti mér frá
sér svo ég datt í garðann fyrir fram-
an hann. Þar sem ég lá flatur fyrir
honum tók hann í skyrtuhálsmálið
og buxnarassinn, lyfti mér upp og
þeytti mér frá sér svo ég flaug beint
á kantinn á þrónni með höfuðið og
féll svo þaðan niður á botninn.
Mér leið undarlega í höfðinu og
fann fyrir verk í tönnunum, sér-
staklega í jöxlunum; svo dofnaði ég
allur.
Ég reyndi að standa á fætur. Það
gekk en ég var dálítið vankaður þar
sem ég horfði upp til Þórhalls á
garðanum starandi á mig.
– Upp með þig, Páll, sagði hann.
Það var kominn annar tónn í
röddina. Kannski var komið nóg af
barsmíðunum í þetta sinn. Ég brölti
upp og fann að ég var ekki eins og
ég átti að mér.
Þórhallur stóð yfir mér og skoð-
aði andlitið vandlega. Hann spurði
Við búreksturinn skipti öllu máli
að eiga góðan bíl. Bílana smíðuðum
við strákarnir sjálfir, renndum á þá
hjólin, skárum til undir þá fjaðr-
irnar úr gömlum bílslöngum og
kepptumst um að eiga bestu og
flottustu bílana. Þeir voru af ýmsum
stærðum og gerðum en hjólafjöld-
inn undir þeim var eins konar tákn
um hve voldugt farartækið væri.
Tíu hjóla trukkur var það hæsta
sem maður komst. Ég átti einn tíu
hjóla trukk, vel útbúinn. Nú vantaði
mig minni bíl til léttari viðvika,
helst sex hjóla. Ég ræddi við strák-
ana sem voru með búrekstur í
grenndinni en enginn þeirra var til í
bílakaup. Ég hélt því af stað heim-
leiðis með bílinn í eftirdragi.
Við höfðum nýlokið við að bera
ofan í veginn svo færðin var góð og
gúmmífjaðrirnar virkuðu vel. Þegar
heim var komið lagði ég bílnum þar
sem Gubbi sýslumaður hafði mælt
fyrir um að bílunum skyldi lagt en
það var við útvegginn á nýju bygg-
ingunni, rétt við innganginn á
smíðaverkstæðinu. Í anddyrinu sá
ég útundan mér að Gubbi var að
ræða við tvo stráka, þá Hauk og
Finn. Ég kastaði á þá kveðju og lagði
af stað upp stigann upp á herberg-
isganginn í nýju byggingunni.
Sparkað í liggjandi mann
Ég hljóp eftir ganginum og
renndi mér fótskriðu á sokkunum
að klósettinu. Að þeim erind-
isrekstri loknum var ég á leið inn á
herbergi þegar ég heyrði hávaða af
ganginum niðri og rödd Gubba
bróður, hann var æstur og hafði
hátt. Þegar ég kom niður sá ég
bróður minn liggja í gólfinu og
Finn sparkandi í hann. Gubbi
hljóðaði upp yfir sig af sársauka og
ég fraus. Ég hafði aldrei fyrr séð
bróður minn í þessum aðstæðum.
Finnur hætti spörkunum sem
snöggvast og leit á mig. Ég þreif þá
kúst sem var þarna við höndina og
réðst að honum í æðiskasti. Hann
var fjórum árum eldri en ég, stærri
og sterkari, en um það var mér al-
veg sama; svona gerði enginn við
bróður minn.
Finnur hörfaði undan og var
kominn að innganginum í matsal-
inn – þar fyrir innan var íbúð Þór-
halls og Mummu. Hann komst inn
í eldhúsið og lokaði dyrunum svo
ég náði ekki til hans. Ég fór því aftur
fram til að gá að Gubba. Hann virt-
ist hafa jafnað sig en ég var enn
mjög æstur og Gubbi reyndi að róa
mig niður.
Þá kom Mumma fram ásamt
Finni og spurði hvað gengi á. Ég
svaraði strax að Finnur, þetta helvít-
is fífl, hefði ráðist á bróður minn.
Gubbi greip fram í fyrir mér og
sagði mér að þegja, sagðist geta
svarað fyrir sig sjálfur. Gubbi og
Finnur tóku nú að þrátta uns
Mumma skarst í leikinn og bað þá
að stilla sig. Ég var alls ekki sáttur
við önnur málalok en að Finnur
fengi að finna til þess að hafa ráðist
á bróður minn. Hann stóð í skjóli
Mummu og glotti framan í okkur.
Ég sló þá með kústskaftinu sem ég
var enn með í höndunum í hurðina
og hrópaði upp að hann skyldi sko
fá að kenna á því. Mumma sagði
ekki orð en skellti hurðinni á okkur
og Finnur varð eftir fyrir innan.
Óglatt af kvíða
–Nú fáum við að kenna á því,
sagði Gubbi. Hvað heldurðu að
Þórhallur geri þegar hann kemur frá
Patró í kvöld?
Ég sá eftir að hafa hlaupið svona
á mig, ég hafði bara ætlað að hjálpa
Gubba. Hann leit á víxl á mig og
dyrnar og sagði svo:
– Við skulum bara vona að hún
segi ekkert við Þórhall.
Ég var nokkuð ánægður með
sjálfan mig fyrir að hafa komið
bróður mínum til varnar gegn Finni
sem var bæði eldri en við og sterk-
ari. Ég gekk frá kústinum á sinn
stað og fór í fjárhúsin. Við vorum
rétt að ljúka við gjöfina þegar Þór-
hallur birtist og spurði höstugur
hvort við værum ekki að verða bún-
ir. Það væri kominn matartími.
Hann skipaði okkur að flýta okk-
ur og sagði hinum að fara heim í
mat en ég skyldi vera eftir, hann
þyrfti aðeins að ræða við mig.
Þórhallur hafði skipt um föt, var
kominn í vinnufötin og ég þóttist
vita að nú yrði mér refsað fyrir að
hafa rifið kjaft við Mummu. Ég
kveið því sem í vændum var.
Strákarnir tíndust burt en horfðu
á mig alvarlegir á svip enda vissu
allir hversu harðhentur Þórhallur
gat verið. Ég stóð nú einn í garð-
anum andspænis Þórhalli og var
orðið óglatt af kvíða.
Frávita af hræðslu
Ærnar í kring héldu áfram að éta
heyið og ég rótaði því til þeirra með
fótunum til að gera eitthvað. Þór-
hallur gekk að mér og ég hörfaði.
Þegar ég var kominn að djúpri
steyptri þró sem notuð var til fjár-
baða við enda garðans greip Þór-
hvernig mér liði og mér fannst
áhyggjufullur tónn í röddinni.
Ég sagði að það væri allt í lagi
með mig.
– Svimar þig? spurði hann.
Ég neitaði því og hann hélt áfram
að skoða andlitið á mér með þess-
um hvössu, köldu og refslegu aug-
um.
– Nei, það er allt í lagi með mig.
Ég er bara aðeins dofinn.
Innra með mér gladdist ég yfir
athyglinni sem Þórhallur sýndi mér.
Ég þóttist vita að barsmíðunum
væri lokið í þetta skiptið.
Hann skipaði mér að fara upp á
herbergi og bíða þar þangað til
Mumma kæmi að líta á mig.
Og láttu þér þetta að kenningu
verða.
Bólginn og illa farinn í andliti
Þórhallur lyfti mér nú yfir rekk-
verkið við garðann og ég hökti heim
á leið. Þegar ég kom út undir bert
loftið fann ég undarlegan kulda í
andlitinu og sársaukinn var aðeins
meiri. Ég hélt þó að þetta yrði sjálf-
sagt allt í lagi.
Ég fór upp á herbergi, settist á
rúmið og strauk mér um kjálkann
og yfir andlitið. Það var sárt. Ég
þreifaði á tönnunum með tungunni
og fann að jaxlarnir voru ekki eins
og þeir áttu að vera. Ég fór fram á
klósettið á ganginum og leit í speg-
ilinn þar – ég þekkti ekki sjálfan
mig, önnur kinnin var stokkbólgin
og augað sokkið, blátt og marið. Ég
var með skurð á enninu og kjálkinn
var allur skakkur.
Ég fór aftur inn á herbergi og
lagðist í rúmið. Ég var þreyttur. Hiti
var kominn í andlitið, ég fann sárt
til í tönnunum og var með verk sem
leiddi upp í gagnaugað. Mig verkj-
aði líka í fingurna sem ég hafði ekki
tekið eftir fyrr. Nú sá ég að langa-
töng vinstri handar var öll skökk.
Ég vildi bara fara að sofa og
gleyma þessu. Kannski yrði allt
komið í lag þegar ég vaknaði. Nokk-
ur stund leið – kannski mókti ég –
en þá var bankað á dyrnar, Mumma
stóð í gættinni og horfði á mig. Ég
sá skelfingu í augum hennar.
– Guð minn almáttugur, hrópaði
hún upp yfir sig og spurði svo hvort
ég hefði dottið.
Hún settist á rúmið og spurði
mig hvar ég kenndi mest til. Meðan
hún talaði þreifaði hún á sárinu á
enninu áhyggjufull á svipinn eins og
hún fyndi til með mér.
Kannski þykir henni vænt um
mig núna?
Ég vissi ekki hvað ég átti að segja
svo það hraut út úr mér að Þórhall-
ur hefði hent mér í þróna í fjárhús-
unum.
Hún hváði eins og hún tryði því
ekki og varð mjög reið á svipinn. En
hún sagði ekki neitt. Hún stóð á
fætur og í dyrunum sneri hún sér
við og sagði:
–Vertu kyrr hér. Ég næ í umbúðir
og bý um þetta.
Sárkvalinn með lausar tennur
Meðan ég beið lét ég tunguna
leika um tennurnar og fann að
sumar þeirra voru laflausar og ég
sárfann til í andlitinu.
Eftir skamma stund kom
Mumma til baka með sáraumbúðir
og skál með vatni í.
–Jæja, Palli litli, við skulum reyna
að búa um þetta. Mikið er að sjá
hvað þú hefur dottið illa. Finnurðu
ekki til?
Mér fannst að hún vildi vera mér
góð og ég gleymdi næstum bar-
smíðinni. Ég vildi bara finna fyrir
þessari umhyggju. Ég var sárkvalinn
og þurfti á henni að halda.
Meðan hún þvoði sárin og setti
plástur á ennið tautaði hún við
sjálfa sig frekar en að hún væri að
ávarpa mig. Ég reyndi að segja
henni að tennurnar hefðu losnað
öðrum megin og hún tók næstum
andköf en sagði ekkert.
Þegar hún hafði lokið við að búa
um sárin stundi hún og sagði:
– Ég er hérna með töflur handa
þér við verkjunum. Við sjáum svo
til þess að þú komist sem fyrst til
tannlæknis.
Hún lét mig fá tvær töflur og
sótti vatn handa mér fram til að ég
gæti kyngt töflunum. Svo strauk
hún um höfuðið og bauð mér góða
nótt.
Ég lagðist sæll og glaður útaf. Nú
yrði kannski allt gott héðan í frá.
Þau yrðu góð við mig það sem eftir
væri vistarinnar í Breiðavík. Enginn
strákanna leit inn til mín þetta
kvöld. Ástæðan fyrir því var víst sú
að Þórhallur hafði endursýnt
Chaplinmynd í matsalnum.
Ekki leið á löngu áður en töfl-
urnar fóru að virka. Sársaukinn
hvarf og ég sofnaði örþreyttur.
Aldrei var farið með mig til tann-
læknis. Ég missti þrjár tennur hægra
megin í neðri kjálkanum og að því
kom að það þurfti að skera í kjálk-
ann til að ná úr honum brotunum.
Kjálkinn er enn skakkur og á það til
að fara úr liði þótt fjörutíu ár séu
liðin. Ég er með stórt ör á enninu
því sjálfsagt hefði þurft að sauma
skurðinn en það var ekki gert. Fing-
urinn sem fór í sundur við mis-
þyrmingarnar er enn skakkur og
stór kúla er við liðbandið.
Ég hef stundum leitt hugann að
því hvaða lyf ég hafi fengið frá
Mummu – varla hefur það verið
magnyl – en ég sofnaði laus við
verkina og fyrir það er ég enn þakk-
látur.
(Kaflinn er lítillega styttur
og millifyrirsagnir eru blaðsins)
Breiðavíkurdrengur - Brotasaga Páls Elísonar
Barsmíðar og flótti
Bókin Breiðavíkurdreng-
ur, Brotasaga Páls Elíson-
ar, er nýkomin út en hún
geymir örlagaríka sögu
sem gerðist á drengja-
heimilinu Breiðavík um
miðja síðustu öld. 24
stundir fékk leyfi útgef-
enda til að birta kafla úr
bókinni.
Fjósið og hlaðan - aðalvinnustaðir
okkar því við hirtum um skepnur heim-
ilisins.
Breiðavíkurstrákar í jólaskapi inni á
herbergi hjá Gubba.
Þarna er Páll með Páli afa sínum á annarri myndinni sem hann segir að hafi haft
mikil áhrif á sig. Á hinni myndinni er hann sjálfur á Breiðavík.
64 LAUGARDAGUR 17. NÓVEMBER 2007 24stundir
MENNINGBÆKUR
menning@24stundir.is a
Þar sem ég lá flatur fyrir honum tók hann í
skyrtuhálsmálið og buxnarassinn, lyfti mér upp
og þeytti mér frá sér svo ég flaug beint á kantinn á
þrónni með höfuðið og féll svo þaðan niður á botninn.