Morgunblaðið - 13.11.2004, Page 34

34 LAUGARDAGUR 13. NÓVEMBER 2004 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
Ég hef veitt því athygli oftar eneinu sinni og oftar en tvisvar,að orðin „eitt eilífðar smá-blóm“ í þjóðsöng Íslendinga
eru misskilin, slitin úr réttu samhengi
ljóðsins. Ýmsir virðast halda að þetta
„smáblóm“ með titrandi daggartár vísi
til íslenzku þjóðarinnar, tákni smæð
hennar, þjóðinni sé líkt við fagurt smá-
blóm í mó eða á mel.
Í forustugrein í Morgunblaðinu 12.
þessa mánaðar er fjallað um nýjan þjóð-
söng Íslendinga. Þar segir réttilega, að í
lofsöngnum Ó, Guð vors lands sé „vísað
langt út fyrir þann veraldlega veruleika
er dregur landi og þjóð mörk“. En bætt er við: „Sú
vísun verður þó til án þess að höfundi sjáist yfir eitt
einasta „smáblóm“, því hann skynjar vel að styrkur
þess stóra er fólginn í hinu smáa.“
Alkunnugt er að lofsöngur séra Matthíasar Joch-
umssonar, Ó, Guð vors lands, var frumfluttur árið
1874 í tilefni þess að þúsund ár voru liðin frá upphafi
byggðar í landinu. Þess vegna eru þar nefnd „Íslands
þúsund ár“ og sagt að fyrir guði
einn dagur ígildi þúsund ára og þ
ár ígildi eins dags; með öðrum or
tíminn er ómæli fyrir augliti guð
lífð. Af þessu leiðir að þúsund ár
landsbyggðar eru sem einn dagu
skáldið líkir þeim við „smáblóm“
eilífðarinnar. „Smáblóm“ lofsöng
táknar því tíma, allan þann tíma
þjóðin hafði lifað í landinu.
Langt er síðan bent var á, að lí
„eitt eilífðar smáblóm“ væri feng
sonnettu sem Jónas Hallgrímsso
í ársbyrjun 1845. Hún hefst á þes
línum:
Svo rís um aldir árið hvert um sig,
eilífðar lítið blóm í skini hreinu.
Þarna er einu ári líkt við „lítið blóm“ innan eil
arinnar. Í lofsöng séra Matthíasar eru þúsund á
„smáblóm“ innan þessarar eilífðar. Við mennirn
skorðum tímann, eilífðina, við daga, ár og aldir,
þess vísar „eilífðar lítið blóm“ í sonnettu Jónasa
„eitt eilífðar smáblóm“ í lofsöng séra Matthíasar
„Smáblóm“
þjóðsöngsins
Hannes Pétursson
Eftir Hannes Pétursson
Höfundur er skáld.
ÞJÓÐARLEIÐTOGI Palestínu,
Yasser Arafat, er fallinn frá.
Hvaða skoðanir sem
menn hafa haft á
honum og hvaða
áróðurssögum sem
dreift er af öflugum
fjölmiðlum, þá mun
minning hans lifa
sem eins af fremstu
leiðtogum síðustu
aldar. Hann skipar
sér við hlið Ho Chi
Minh sem leiddi
frelsisbaráttu Víet-
nama og vinar síns
Nelsons Mandela,
leiðtoga meirihlutans
í Suður-Afríku.
Barátta palest-
ínsku þjóðarinnar
sem Arafat hefur
leitt síðustu fjóra áratugi, hefur
sennilega verið enn erfiðari en fé-
laga hans í öðrum löndum. And-
stæðingar palestínsku þjóðarinnar
eru þeir sömu; nýlendustefna,
heimsvaldastefna og aðskilnaðar-
stefna sem kristallast í zíonisma,
en sérstaðan í Palestínu er sú að
ísraelska herveldið naut framan af
samúðar og kannski sektarkennd-
ar vestrænna velda vegna hlut-
skiptis gyðinga í heimsstyrjöldinni
síðari og þjóðarmorðs nasismans.
Ísraelsríki hefur frá upphafi haft
hernaðarlega yfirburði yfir ná-
granna sína, er eina ríkið sem býr
yfir kjarnorkuvopnum á þessum
slóðum og nýtur jafnframt nánast
takmarkalauss stuðnings eina
risaveldisins, Bandaríkjanna, bæði
hernaðarlega og á alþjóðavett-
vangi.
Yasser hóf feril sinn á stúdents-
árunum í Egyptalandi og síðar í
Kúveit. Hann stofnaði með fé-
lögum sínum Fatah sem átti eftir
að verða meginaflið í Frelsissam-
tökum Palestínu (PLO) sem Ara-
fat hefur veitt forystu í nærri
fjóra áratugi. Framan af var hern-
aðarlegi þátturinn áberandi í bar-
áttunni, en það var í raun vart
meir en í áratug. Eftir Yom Kipp-
ur stríðið 1973 varð Arafat og fé-
lögum hans ljóst að Palestína yrði
ekki frelsuð með vopnum úr hönd-
um Ísraela.
Sameinuðu þjóðirnar höfðu ætl-
að gyðingum 55% landsins og
aröbum 45% í tillög-
unni sem samþykkt
var 1947. Á árunum
1948–49 lögðu Ísrael-
ar undir sig 23% til
viðbótar og réðu 78%
upphaflegrar Palest-
ínu þegar vopnahlé
var gert 1949 og
Græna línan varð til.
Það var svo í 6 daga
stríðinu 1967 sem Ísr-
aelar lögðu alla Pal-
estínu undir sig og
lönd frá öllum ná-
grönnum. Ályktanir
Öryggisráðs Samein-
uðu þjóðanna ganga
út á, að Ísraelar skili
herteknu löndunum
frá 1967, það er Gazaströnd og
Vesturbakkanum, að meðtalinni
Austur-Jerúsalem. Þetta fannst
aröbum og Palestínumönnum
lengi vel ekki nóg. Þeirra stefna
var að frelsa alla Palestínu og
stofna eitt lýðræðislegt ríki fyrir
jafnt gyðinga, múslíma sem
kristna.
Á þessu varð mikilsverð breyt-
ing sem staðfest var á þjóðþingi
Palestínu (PNC) sem á þessum
tíma var útlagaþing, 15. nóvember
1988. Þar var Arafat kjörinn for-
seti Palestínu og las hann þá upp
sjálfstæðisyfirlýsingu Palestínu. Í
henni fólst að tilvist Ísraelsríkis
var viðurkennd og ennfremur sú
sögulega eftirgjöf að sættast á að
sjálfstætt Palestínuríki yrði reist á
einungis 22% landsins og Ísr-
aelsríki héldi öllu sem Sameinuðu
þjóðirnar ætluðu þeim og einnig
landinu sem þeir hertóku 1948–49,
þar á meðal arabískum bæjum
eins og Nazaret.
Enginn annar en Yasser Arafat
hefði getað leitt palestínsku þjóð-
ina til þeirrar eftirgjafar sem fólst
í stefnubreytingunni 1988 og sem
síðar var staðfest með Óslóarsam-
komulaginu 1993. Fyrir það hlaut
Arafat friðarverðlaun Nóbels. Sá
sem þá var leiðtogi Ísraela var
þrautreyndur herforingi ú
mannaflokknum, Yitshak
Arafat var sannfærður
lægni Rabins og lýsti oft
hans. Friður hinna hugrö
orðtak sem Arafat var tam
Rabin átti eftir að gja
lífi sínu fyrir friðarviljann
rekkið. Morðingi hans v
anabróðir Sharons og
stjórnmálaforingja Ísrae
litu á Óslóarsamkomula
svik við Ísrael. Þeir eru
Palestínumegin sem líta á
samkomulagið sem svik
stað Palestínu og aðrir se
það sem stórgallaða yfirlý
leiða myndi Palestínu
ógöngur. Í hópi þeirra
virti læknir á Gaza, dr
Abdel Shafi sem var f
sendinefndar Palestínum
Madrid-viðræðunum. En
reyndin hafi orðið slæm
Óslóar-yfirlýsingin mikils
ir þá staðreynd að þar
aðilar og viðurkenndu me
vistarrétt hvors annars, o
til friðar var mörkuð á
ályktana Sameinuðu þjóða
Jafnvel nú er Arafat e
til grafar sjá fréttastofur
CNN sér sæma að halda
bera á borð staðleysur ú
Sharons, eins og þær a
hafi síðustu árin aftur gri
beldisverka. Staðreyndin
hann hefur af öllum mæ
að halda aftur af vopnuðu
um og einstaklingum og h
þeirra á þann hátt sem ho
lagið með frelsi Palestínu
arljósi. Í ræðum sínum sí
in mátti heita að hann
hnén gagnvart þjóð sinni
fólk til að svara undir
kringumstæðum árásum
aelshers. Réttið þeim hin
ann, var hans boðskap
ókunnur á þessum slóðum
Með Arafat er gengin
leiðtogi. Hann náði ekki fr
Ho Chi Minh að uppli
sinnar þjóðar. Um það e
blöðum að fletta að Yasse
hefur með hugrekki sínu,
og þrautseigju, leitt þjóð
langt á veg sjálfstæðis
veldis, að markmiðið m
fyrr en síðar. Minning
mun lifa með palestínsku
og heimsbyggðinni allri se
ill vonar, frelsis og friðar.
Arafat
Sveinn Rúnar
Hauksson
Höfundur er læknir og for
Félagsins Ísland-Palestína
Minning Arafats mun lifa með palestínsku
þjóðinni og heimsbyggðinni allri sem
kyndill vonar, frelsis og friðar.
Eftir Svein Rúnar
Hauksson
FJÁRMÁLAEFTIRLITIÐ
OG MARKAÐURINN
Páll Gunnar Pálsson, forstjóri Fjár-málaeftirlitsins (FME), hefur aðundanförnu vakið athygli á nauð-
syn þess að stofnunin fái rýmri heimildir
til að taka á misfellum á fjármálamark-
aðnum. Þar er annars vegar um það að
ræða að FME geti í ríkari mæli beitt
stjórnvaldssektum til að ljúka málum og
hins vegar að stofnuninni verði heimilt að
birta niðurstöður í málum, sem hún rann-
sakar. Eins og stendur fer það iðulega
leynt, þótt fyrirtæki hafi verið sektað eða
verið gert að breyta starfsemi sinni vegna
þess að reglum hafi ekki verið fylgt.
Varnaðaráhrif þess að FME birti nöfn
fyrirtækja, sem hafa gerzt brotleg við lög
og reglur á fjármálamarkaði, fara hins
vegar ekki á milli mála. Allir aðilar á
markaðnum eiga að sjálfsögðu að eiga
rétt á því að vita ef einhver spilar ekki eft-
ir leikreglunum. Það á ekki að vera einka-
mál milli Fjármálaeftirlitsins og þeirra,
sem sæta eftirliti.
Á ársfundi FME í síðustu viku ræddi
Páll Gunnar ennfremur um ýmsar hætt-
ur, sem gætu steðjað að fjármálamark-
aðnum. Þar á meðal væru gagnkvæm
eignatengsl fjármálafyrirtækja, sem
gætu leitt til víxlhækkana eða -lækkana
hlutabréfaverðs. Hann benti aukinheldur
á að einstakir lántakendur og viðskipta-
vinir fjármálafyrirtækja, eða samtengdir
fyrirtækjahópar, gætu myndað „stórar
áhættur í bókum fleiri en eins fjármála-
fyrirtækis“ og í einhverjum tilfellum
hefði þar verið farið yfir leyfileg mörk.
Páll Gunnar ræddi um útrás bankanna
og sagði sérstaka ástæðu til þess við
ríkjandi aðstæður á verðbréfamarkaði
„að hvetja viðskiptabankana til þess að
fara varlega í að ganga um of á eiginfjár-
stöðu sína með auknum vexti og útrás.
Frekari vöxtur þeirra er háður því að þeir
geti með ítarlegum álagsprófum fullviss-
að sjálfa sig, eftirlitið og aðra um að þeir
geti staðið af sér hugsanleg áföll, m.a.
vegna þeirrar markaðsáhættu sem fyrr
er getið,“ sagði Páll Gunnar.
Forstjóri FME nefndi jafnframt á árs-
fundinum stöðu eigenda virkra eignar-
hluta, þ.e. yfir 10%, í fjármálafyrirtækj-
um og hvort núverandi reglur fælu í sér
nægt aðhald eða hvata fyrir þá til að
stuðla að nauðsynlegum langtímahags-
munum fyrirtækjanna. „Gríðarlegur
vöxtur margra fjármálafyrirtækja bendir
kannski til hins gagnstæða,“ sagði Páll
Gunnar.
Hann benti á tvær leiðir til að styrkja
langtímahugsunarhátt hjá virkum eig-
endum fjármálafyrirtækja; annars vegar
að styrkja núverandi tryggingavernd við-
skiptavina þeirra og hins vegar að skil-
yrða útgöngu virks eiganda úr fjármála-
fyrirtæki. Páll Gunnar benti á að
samkvæmt núgildandi lögum gætu þeir
horfið á braut og selt eignarhlut sinn þeg-
ar þeir vildu, án nokkurra takmarkana.
Það hlýtur að vekja athygli, hversu
ákveðnum varnaðarorðum forstjóri Fjár-
málaeftirlitsins telur ástæðu til að beina
til banka og annarra fjármálafyrirtækja.
Telja forsvarsmenn einhverra þessara
fyrirtækja sig hafa efni á að taka ekki
mark á þeim?
Á fundi Verzlunarráðs Íslands í gær
ítrekaði forstjóri Fjármálaeftirlitsins öll
ofangreind sjónarmið. Hann benti þar
jafnframt á að eignatengsl á verðbréfa-
markaði væru ekki nægilega skýr. Allir,
sem reyna að ráða í hluthafalista fyrir-
tækja í Kauphöllinni, ekki sízt fjármála-
fyrirtækja, vita að þar er ekki allt sem
sýnist og Páll Gunnar nefndi ýmsar
ástæður; safnreikninga, framvirka samn-
inga, eignarhaldsfélög og kaup í nafni er-
lendra fjármálafyrirtækja. Þegar þessi
óskýrleiki er gagnrýndur er því gjarnan
svarað til að Fjármálaeftirlitið hafi auð-
vitað eftirlit með þessum málum eins og
öðrum. Um þetta sagði Páll Gunnar á
fundinum í gær: „Vilja aðilar á markaði
hafa umhverfi þar sem opinber stofnun er
ein bær til þess að gera sér grein fyrir því
hvernig eignarhaldi í einstökum skráðum
fyrirtækjum er háttað? Tæplega. Og
markaðurinn vill ekki heldur að þar starfi
aðilar sem leggja einungis upp úr því að
mæla hversu löng hálsólin á eftirlitshund-
inum er og haga sér í samræmi við það.“
Óhætt er að taka undir þessi orð Páls
Gunnars Pálssonar og aðrar þær ábend-
ingar um fjármálamarkaðinn, sem hann
hefur undanfarið látið frá sér fara.
DEILAN HARÐNAR
Ríkisstjórnin lagði í gær fram frum-varp um kjaramál kennara og skóla-
stjórnenda í grunnskólum. Þar segir að
hafi deiluaðilar ekki komist að samkomu-
lagi fyrir 15. desember skuli Hæstiréttur
tilnefna þrjá menn í gerðardóm, sem eigi
fyrir 31. mars 2005 að ákveða kaup og
kjör grunnskólakennara- og stjórnenda.
Semjist ekki kemur til kasta gerðar-
dóms. Athyglisvert er að lesa umboð hans
í frumvarpinu: „Gerðardómurinn skal, við
ákvörðun samkvæmt lögum þessum, hafa
hliðsjón af almennri þróun á vinnumark-
aði frá gerð síðasta kjarasamnings deilu-
aðila að því leyti sem við á. Við ákvarðanir
um laun félagsmanna skv. 1. gr. [frum-
varpsins] og önnur starfskjör þeirra skal
gerðardómurinn einnig hafa hliðsjón af
kjörum þeirra sem sambærilegir geta tal-
ist að menntun, störfum, vinnutíma og
ábyrgð en jafnframt gæta þess að stöð-
ugleika efnahagsmála og forsendum ann-
arra kjarasamninga sé ekki raskað.“
Af upphafinu mætti ætla að rétta ætti
hlut kennara hefðu þeir dregist aftur úr,
en niðurlagið gefur tilefni til annarrar
niðurstöðu. Morgunblaðið hefur þráfald-
lega ítrekað að nú sé ástæða til þess að
taka sérstakt tillit til grunnskólakennara
í samningum og bæta kjör þeirra. Ástæð-
an er einfaldlega sú að mikilvægi góðrar
undirstöðumenntunar hefur aldrei verið
meira. Um þetta er ekki deilt í samfélag-
inu og því hlýtur að vera hægt að ná um
það sátt að hækka laun kennara án þess
að allir aðrir þurfi að sigla í kjölfarið.
Meginástæðan fyrir því að í frumvarp-
inu er gert ráð fyrir því að samningamenn
kennara og sveitarfélaga fái mánuð í við-
bót til að semja mun vera sú að ábending
hafi borist til stjórnvalda frá Alþjóða-
vinnumálasambandinu (ILO) um að ekki
skuli setja lög á kjaradeilur án þess að
gefa deilendum kost á að finna lausn upp
á eigin spýtur fyrst. Spyrja má hvort það
sé í samræmi við kröfur ILO að kveða
engu að síður á um að annar aðilinn skuli
sviptur leið sinni til að beita þrýstingi
með því að taka af honum verkfallsvopnið
meðan á þessum fresti stendur. Að auki
kemur fram í athugasemdum fulltrúa
bæði kennara og sveitarfélaga að hvor-
ugur vill þennan frest. Það getur varla
verið ætlunin að gefa eigi frest þótt það sé
þvert á vilja viðsemjenda.
Mikil óánægja er meðal kennara, sem í
gær voru ýmist reiðir eða fullir vonleysis
vegna gangs mála. Á mánudag hefst
kennsla á ný. Öðru sinni koma kennarar
óánægðir til starfa eftir verkfall og nú sjá
þeir jafnvel ekki fram á neinar kjarabæt-
ur fyrr en í mars. Staðan í kennaradeil-
unni er mjög alvarleg og má segja að deil-
an hafi nú harðnað – ef það var þá hægt.
Það gæti haft afdrifaríkar afleiðingar ef
nú verður ekki haldið rétt á spilunum.