Sunnudagsblaðið - 17.04.1966, Blaðsíða 9

AFSRAM TERTZ er annar sovéthöfundanna tveggja
í>ern i vetur voru dæmdir til langrar fangelsisvistar
Jl'rir róg um fööurland sitt; þeir höfðu sent skáldrit
^in úr landi til birtingar erlendis.. Tertz sem réttu
nafni heitir Andrei Sinajevskí er bókmenntafræð-
ingur heima fyrir og hefur getið sér orö sem gagn-
rýnandi og fræðimaður um seinni tíma bókmenntir
Sovétríkjanna; hann hefur m a. annazt ýtarlegustu
útgáfu sem enn hefur komið af Ijóðum Boris Past-
ernaks í Sovétríkjunum og ritar þar inngang um
skáldiö'og verk hans. Sinajevski er tiltölulega ungur
maður, hann.mun vera á fertugsaldri, og hefur hann
vakið athygli héima fyrir í seinni tið sem einn odd-
viti ungra bókmenntamanna i Sovétrikjunum í bar-
úitu þeirra gegn ríkjandi bókmenntakreddu þar Í
kindi, sósíalrealismanum svokallaöa, og páfum þeim
zem halda henni uppi.
Fyrsta ritið undir nafni Abram Tertz birtist í
Vcstur-Evrópu 1959, Frakklandi fyrst, síðan Bret•
hindi og Bandaríkjunum og víöar um lönd. Þaö er
*i:gerö sem nefnist Um sósialrealisma og gerir Tertz
þai hróplegt gys aö þeirri bókmenntastefnu og i
teikni hennar eingyöistrú kommúnisrhans og alls
sooétskipulagsins. Sýnilega hefur hann, eins og aörir
mcnntamenn af hans kynslóð, orðið fyrir miklum og
afdrifaríkum áhrifum af falli Stalíns. Þvi lýsir hann
i skáldsögunni Réttur er settwr sem kom út 1960;
hún hefur veriö þýdd á íslenzku og kom út 1952.
Réttur er settur er pólitskt deilurit, nístandi háð
um sovézkt þjóðskipulag. En Tertz hefur einnig
skrifaö „ópólitiskar” sögur þar sem hann leitast við
aö jramfylgja þeirri listarstefnu sem hann lýsti
i ritinu Um sósíalrealismann að korna skyldi i stað
hans, semja skáldskap þar sem hiö fjarstæöufulla og
fóránlega kemur í staö venjulegs raunsæis. Ein
þeirra er sagan Grýlukertið sem mun birtast í fimm
hlutum hér í blaðinu; hún kom fyrst út 1962.
Abram Tertz var dæmdur í sjö ár'a fangelsi og
fimm ára útlegö aö auki í janúar siöastliðnum —
ug geta nú lesendur sjálfir dæmt um sök hans.
V
ÉG segi þessa sögu eins og skip-
reika maður hermir frá hörmung-
run sínum, kominn upp á eyðieyju
eða á reki fyrir veðri og vind-
Um- Hann fleygir bréfi sínu í
flösku út á hafið.í þeirri von, að
óldurnar skili henni einhvern
tíma til fólks sem lesi bréfið,
komist að sannleikanum löngu
eftir að bréfritarinn sjálfur er
dauður.
En kemst flaskan nokkurn tíma
W skila? Verður hún hrifin upp
af öldunum sterkum sjómanns-
höndum, grátið af aumkun yfir
^enni uppi á skipsþiljum? Eða
mun sjávarseltan smátt og smátt
tæra lakkið á stútnum, leysa upp
Þappírinn, flaskan sjálf steyta á
skeri full af söltum sjó eða stað-
hæmast grafkyrr á mararbotni?
Mitt hlutskipti er enn örðugra.
Ég vil að verk mitt verði prentað
og hljóti viðurkenning, þó svo ég
hafi enga reynslu af fræðum né
skáldskap. Einungis eftir þeirri
krókaleið get ég gert mér von
um að ná til þín, Vasili. Ó, Vasili!
Trúðu mér til: ég hirði hvorki
um fé né frama, bara að þú skilj-
ir mig! Ég þarf ekki annarra les-
enda við en þin. Samt mun saga
min fara um ótaldar hendur fyrr
en hún kann að slysast í veg fyr-
ir þig.
Hverra kosta á ég völ? Lífshafið
er viðáttumikið, flaskari ofursmá,
og hún hlýtur að rekast um óra-
vegu áður en hún nái áfangastað.
Fyrirgefðu mér, Vasili. Ég veit
ekki hvar þú býrð. Ég veit ekki
hvað þú heitir fullu nafni. Mér
vannst enginn tími til að spyrja
þess fyrr en það var orðið um
seinan. En ég veit að þú lifir, eins
og ég, á reki fyrir öldum rúms
og tima. Og ég vona að einhvern
dag kunni þig að bera inn í forn-
bókaverzlun og reka augun í bók-
ina mína snjóða og velkta uppi á
hillu. Manstu þá eftir mér? Tekur
hjarta þitt viðbragð við tilhugs-
unina, vekjast skuggamyndir for-
tíðarinnar upp fyrir þér að nýju?
Réttirðu mér þá hjálparhönd?
Vasili, ég bið þig einnar ein-
ustu bónar: hafðu upp á Natösju!
Sérðu til, hún hlýtur að búa í
námunda við þig. LáttU það ekki
Fyrsti hluti
ALÞ ÍDUBLAOH) - SUNNUDAGSBIAÐ 249
1