Eintak - 21.04.1994, Blaðsíða 31

„Átt er við það, að listamaðurmn brýtur hefðir á
djarfan hátt með því að láta dreggjar af hvítu rauð-
víni vera í glösunum. Það minnir á fleyg orð frú
Kennedy sem mælti: „Það er djarft að þora að
drekka rauðvín með fiski. “ “
Myndlist
GUÐBÉRGUR BERGSSON
Mátuleg menning
ÓLAFUR GISLASON
Kjarvalsstöðum
Hvað er við hæfi að vera lengi á
sýningu sem sýnir ekkert?
Til að losna frá þessum vanda
gesta sem fara á sýningar að Kjar-
valsstöðum, hefur Menningar-
málanefnd Reykjavíkur ákveðið að
leysa þá frá skyldurækni við listir á
svipaðan hátt og málarar hafa leyst
augu áhorfenda undan þeirri þraut
að þurfa að skoða eitthvað. Þess
vegna stendur á boðskortunum frá
henni:
Boðskortið gildir aðeins á opn-
unardaginn.
Margir gætu haldið að þetta væri
til þess fallið að kalla á fólk í ókeyp-
is hvítvínsdrykk við opnun en reka
það til að skoða sýninguna fyrir
borgun síðar. Svo er ekki, sýning-
arnar sannfæra gestina um, að nóg
sé að vera innan um listaverk á
meðan rennt er úr tíu glösum. Ef
þeir fá móralska timburmenn dag-
inn eítir og langar að losna við þá,
með því að skoða, er nóg að hugsa:
„Ég tími ekki að eyða 300 krónum í
að renna augum um auða sali, það
nægir að kíkja á gluggana til að iðr-
ast það augnakast sem aldrei verður
tekið til baka. Tíu sekúndur fara í
að skoða sýningar á Kjarvalsstöð-
um. “
Halda mætti að þetta væri hót-
fyndni Kjarvals. Það er ekki. Hér
er listaheimspeki full af fróðlegum
mótsögnum, ef haft er í huga, að
þegar Menningarmálanefndin hef-
ur fælt áhugafólk frá safninu, með
svo velvöldum sýningum að þær
fara fram hjá öðrum en skyni
heimsborgarans sem getur ekki
lengur sagt: „Þetta er déja vu! Ég
hef séð þetta áður!“ auglýsir hún
staðinn sem íjölskylduvænan. Það
er engin furða að kona sagði:
Kannski finnst nýr flötur á fjöl-
skyldunni í frumspekilega auðum
sölum?“ Henni þótti vera út í Hróa
hött að sýna glös með dreggjum frá
opnuninni, fremur til að vekja öf-
und þeirra, sem fá ekki boðskort til
að súpa ókeypis, en gleðja hina sem
þyrstir í ferska upplifún fyrir borg-
un.
Málið er ekki svona einfalt, lista-
heimspekingur gengur beint að
efninu í fyrirhugaðri sýningar-
skrá:... „á sýningaropnun hittast
menn... og halda ævinlega á glasi af
sama hvítvíni, nema það sé rautt,
og hér er þessi hefð orðin að tilefni
sýningarinnar". Átt er við það, að
listamaðurinn brýtur hefðir á djarf-
an hátt með því að láta dreggjar af
hvítu rauðvíni vera í glösunum.
Það minnir á fleyg orð ffú Kenne-
dy sem mælti: „Það er djarft að
þora að drekka rauðvín með fiski.“
1 hinni óútkomnu skrá standa
þessi lærðu aulabárðarorð í lokin:
„Fróðlegt verður að sjá átök hug-
myndarinnar við viðbrögð gesta...;
þau eru áætluð en verða þó aldrei
séð nákvæmlega fýrir".
Lof sé listagyðjunni að Sighvat-
ur Björgvinsson sýnir hugarfar
sitt á Alþingi, ekki að Kjarvalsstöð-
um, annars væru viðbrögð gesta
leynd en fyrirsjáanleg á sama hátt
og stöðuveitingar við Seðlabank-
ann. 0
JÚLÍUS KEMP
Hetja?
Hetjan Toto
Regnboganum
**
Toto le heros er tveggja ára
gömul belgísk kvikmynd sem hefur
farið sigurför um kvikmyndahátíð-
ir og sópað að sér misjafnlega
merkilegum verðlaunum. Eftir að
hafa séð myndina er ég ekkert hissa
á öllum þessum viðurkenningum.
Handrit myndarinnar er eins ná-
lægt fullkomnun, samkvæmt fyrir-
fram ákveðnum stöðlum um það
hvernig listrænar, evrópskar kvik-
myndir eiga að vera, og hægt er að
vera. Það er þesi fullkomnun sem
gerir myndina líka ákaflega
óspennandi og næstum fráhrind-
andi. Þær kvikmyndir sem við höf-
um séð koma ffá Belgíu og Frakk-
landi síðustu misseri hafa borið
einhvern galla sem erfitt er að
benda á. Einhvern veginn finnst
mér þessar þjóðir ekki á réttri leið
þó svo að kvikmyndahátíðalið og
dómnefndir hér og þar haldi ekki
vatni. Ég hefði kannski misst vatn
fyrir tveimur árum? Þó er margt
gott í þessari mynd sem óþarfi er að
tína sértaklega til hér. Sjáið Toto le
heros og dæmi hver fýrir sig. ©
Bækur
HILMAR ÖRN HILMARSSON
Mismiklar heimsbók-
menntir
Knut Hamsun:
Pan
MAl og menning
★★★★
Thor VilhjAlmsson:
RaDDIR I GARÐINUM
★ ★★★
Isabel Allende:
Hús ANDANNA
★★★
Martin Cruz Smith:
POLSTJARNAN
Uglan, Íslenski kiljuklUbburinn
★★★
Meistaraverkið Pan eftir Knut
Hamsun á hundrað ára útgáfúaf-
mæli í október næstkomandi og
þessi þriðja íslenska útgáfa (sú
fyrsta kom út 1923, önnur 1968)
birtist því á sérhönnuðum tíma,
enda mál til komið að nýjar kyn-
slóðir fái að upplifa töffa þessa
norska skáldjöfúrs og þær eldri að
rifja upp fyrri kynni.
Þýðing Jóns Sigurðssonar frá
Kaldaðarnesi er að segja má jaíú-
fræg hinum upprunalega texta hér
á landi, enda átti sá valinkunni
meistari heiðurinn af mörgum
{ieim þýðingum sem færðu okkur
slendingum heimsbókmenntirnar
að því er virtist milliliðalaust, - slík
var snilldin að stílbrigði, sérkenni
og upprunalegur ásetningur hinna
erlendu höfunda fóru ólöskuð í
gegnum síu tungumálanna og ég
hef raunar einu sinni orðið fyrir
vonbrigðum með frumtexta eftir
að hafa upplifað ákveðna bók í
snörun maestro Jóns.
Pan er engu minni opinberun nú
en hún var fyrir eitthundrað árum,
því þetta er eitt af þessum tíma-
lausu snilldarverkum sem talar til
okkar handan við sveiflukennd
siðagildi: maður sogast inn í tilvist
þar sem sakleysi og syndafall eru
hluti af hringrás allra hluta og nátt-
úran sem birtist okkur er sá Pan
sem Grikkir kölluðu „Panfage,
pangenitor“, - sá sem étur allt og sá
sem getur allt.
Pan er bók sem allir ættu að lesa
og þegar unaðshrollinum sleppir er
vert að hugleiða hvaða áhrif þetta
meistaraverk hefúr haft á íslenskan
skáldskap á þessari öld því ég hygg
að þeirra gæti ansi víða.
Thor Vilhjálmsson er blanda af
því sem við íslendingar nefnum
sagnamann og því sem erlendis
kallast raconteur. Hann er jafnvíg-
ur á þjóðlegar sagnahefðir og al-
þjóðlega partýljónsku og væri jafn
heima í verbúð sem Versölum og á
jafn hægt með að kveða þjóðrækt-
arfélög í kútinn og að þagga niður í
alþjóðlegum Pen-þingum skipuð-
um heimsfrægum kjaftöskum.
En ólíkt sumum þeirra sem fjall-
að er um í bókinni Raddir í garðin-
um kann Thor ekki aðeins að segja
sögur, - hann getur líka skrifað
þær. Þessi dýrðlega upprifjun á
æsku, fjölskyldu og samferðar-
mönnum minnir mig stundum á
breska stórskáldið Henry Green í
því hvað Thor tekst að glæða end-
urminningarnar ljúfsárum unaði:
við upplifum veröld sem var, ver-
öld sem kemur aldrei til baka og á
sér aðeins óræða annarsheims til-
vist meðan einhver getur munað,
meðan einhverjum stendur ekki á
sama.
Hér segir af móðurættinni,
kraftaverkamanninum Thor Jensen
og afkomendum hans. Baráttu
Thor Jensen við fordóma og nesja-
mennsku sem síðar átti eftir að
hitta dóttursoninn og nafnann fyrir
með séríslenskum kaldhæðnisútúr-
dúrum þó, því hinni nýfæddu og
sjálfsvitundarveikluðu borgarastétt
fannst Thor hinn ungi ekki velja sér
beina og breiða veginn sem hún
ætlaði honum. Thor segir frá föður
sínum sem stýrði Eimskipafélaginu
hugsandi meira um manngildi en
peninga og föðurættinni sem barð-
ist gegn forlögum og náttúruöflum,
- baráttu sem oft gat ekki farið
nema á verri veg. Hér koma fýrir
„Lof sé listagyðjunni
að Sighvatur Björg-
vinsson sýnir hugarfar
sitt á Alþingi, ekki að
Kjarvalsstöðum, ann-
ars væru viðbrögð
gesta leynd en fyrirsjá-
anleg á sama hátt og
stöðuveitingar við
Seðlabankann.“
„Handrit myndarinnar
er eins nálægt full-
komnun, samkvæmt
fyrirfram ákveðnum
stöðlum um það
hvernig listrænar, evr-
ópskar kvikmyndir
eiga að vera, og hægt
er að vera.“
1 1 ? t 1 1 *
„Að hlusta á sveitina í
góðu stuði er eins og
að spítta á kádílják um
eyðimörkina. Gamla
Suðurríkjafánann
dregur fyrir sólu, mað-
ur sveiflar ósjálfrátt
skottinu og spangólar
til mánans.“
FIMMTUDAGUR 21. APRÍL 1994
31