Vikublaðið - 30.12.1992, Blaðsíða 7

Miðvikudagur 30. desember 1992
VIKUBLAÐIÐ
7
V alan y elspáa
Hjá sér hefur hún dálítinn silfurbergsmola sem kom til heitnar með dul-
arfullum hœtti. Sá steinn hefur einkennilega viðkomu og linar verki.
Hér í spilum Guðrúnar er ungur
maður sem hún bindur vonir við og
er sjálfsagt í fjölskyldunni. Þetta er
dökkhærður maður sem líklega á eft-
ir að ná langt. Hann er þrjóskur,
seintekinn en virðist komast það sem
hann ætlar sér. Henni þykir mjög
vænt um þennan unga mann.
Viltu spá fyrir landsfjórðung-
unum?
Austurland
- Það vil ég gjarnan gera. Við
skulum byrja á Austurlandi. Þar
verður reynt að byggja upp ferða-
mannaiðnað. Það gengur allvel en
skilar þó ekki miklum ágóða á þessu
ári. Þeir baka sér nokkra erfiðleika
fyrir mistök og fá á sig ásakanir
vegna þess. Þama virðist framtíð
fjórðungsins engu að síður liggja.
Kona kemst í áhrifastöðu við þetta á
árinu.
Norðurland
- Því miður verður líklega meiri
slysatíðni á Norðurlandi en í öðrum
landsfjórðungum. í spilum Norð-
lendinga er líka einhvers konar pólit-
ísk hreyfing sem vill byggja upp
fjölskylduna.
Vesturland
- Þeir mega taka á honum stóra
sínum! Þar verður hörð lífsbarátta.
Þar kemur mikill bjartsýnismaður
fram á sjónarsviðið og kona verður
einnig í sviðsljósinu.
Þeir gefast ekki upp. Þeir þrauka
en þetta verður erfitt!
Viltu spá sérstaklega fyrir Vest-
fjarðakjálkanum?
- Þar verður samstaða meiri en
menn eiga að venjast. Þeir ná þokka-
legum árangri og ungt fólk virðist
líta jákvæðum augum á Vestfirði.
Suðurland
- Atvinna eykst á Suðurlandi. Þar
verður líka uppgangur í heimilisiðn-
aði af ýmsu tagi.
Hér er í spilunum maður sem virð-
ist bera mikla umhyggju fyrir Suður-
landi. Það er varla þingmaður, -
frekar einhver athafnamaður. Þessi
maður á eftir að koma fram og ná
miklum almenningsvinsældum. Ég
vona að þetta sé ekki einhver útlend-
ingur en það gæti alveg hugsast.
Ég vil spá sérstaklega fyrir Vest-
mannaeyjum.
Vestmannaeyjar
- Fjárhagsstaða hjá þeim verður
óvenjulega veik. Þar að auki verða
deilur eða vandræði kringum ein-
hverja stóra stofnun, - það gæti verið
sjúkrahúsið. Þetta er þó ekki al-
slæmt. Þarna er ungur maður á leið
með að verða áhrifamaður. Hann
kemur einhverju áleiðis. Það kemur
aftur og aftur upp í þessum spilum
að fólk sem er lítið þekkt núna virð-
ist eiga eftir að láta til sín taka á
næsta ári. Það er skrýtið því nú virð-
ast ekki verða kosningar en þetta
fólk virðist engu að síður vera að
ryðja sér braut.
Hvernig skyldi nú ára hjá
verkalýðshreyfingunni á næst-
unni?
- Jæja! Þetta er ekkert svo slæmt!
Það verður mikið rökrætt á þeim
bænum næsta árið. Þar fara fram
miklar umræður og flóknar. Valda-
menn bjóða þeim hrossakaup en þeir
fá samt svolítinn ávinning eftir japl
og jaml og fuður. Þeir virðast taka
upp aðferðir andstæðinga sinna og
láta koma krók á móti bragði.
I verkalýðshreyfingunni er líka
kona í áhrifastöðu. Þær virðast vera
að sækja sig í þjóðfélaginu. Það má
merkilegt heita. Þetta er annars kona
sem hefur verið þekkt fyrir eitthvað
annað en störf að verkalýðsmálum.
Og hvernig gengur með at-
vinnuvegina?
Astand atvinnuveganna skánar
næsta haust. Þá eykst fjármagn í at-
vinnulífinu en áður en að því kemur
verða harðar deilur. Það verður m.a.
seilst enn dýpra í vasa heilbrigðis-
þjónustunnar. Atvinnutækifærum
kvenna fjölgar og margar konur fara
í störf sem þær hafa lítið verið í fram
að þessu.
Konan forvitra á Skipaskaga heitir
Ragna Steinunn Eyjólfsdóttir. Hún
er fædd í Barðastrandarsýslu árið
1936 og hefur búið víðs vegar á Suð-
ur- og Vesturlandi. Hún er uppalin í
sveit og hefur fengist við búskap, -
segir reyndar að sér fmnist hún alltaf
vera sveitakona. En hún hefur líka
verið verkakona og var og er stolt af
því. - Það er ágæt stétt, segir Ragna
Steinunn. Svo er ég auðvitað alltaf í
húsmóðurstarfinu, bætir hún við.
Hún hefur eignast átta börn en missti
tvo drengi.
- Ég hef alla mína ævi reynt að
gera miklu meira en ég mátti vera að,
segir Ragna Steinunn þegar ég
minnist á bækurnar sem hún hefur
skrifað. Það gekk betur eftir að ég
komst upp á lag með að skrifa ljóð.
Það tekur svo stuttan tíma. En það
getur vel verið að ég sé búin að týna
því niður núna. Ég fór í háskólann og
þá tók það allan minn tíma eins og
hann lagði sig. Það breytti líka bóka-
smekknum hjá mér. Nú vil ég helst
lesa eitthvað ævagamalt. Ég held að
við höfum margt að sækja til fortíð-
arinnar. Samband við hana er mikil-
vægt. Við eigum að læra af þeim
mistökum sem gerð hafa verið og
notfæra okkur þá reynslu sem tiltæk
er. Nýjungarnar koma af sjálfu sér.
Það þarf engar áhyggjur að hafa af
þeim.
Hvað spádómana varðar þá er ég
ekki viss um að mér líki það nafn. Ég
hef hugboð um eitt og annað og ég
held að maður geti orðið ansi klókur
af að rækta upp hugboð. Reyndar
held ég að allar manneskjur hafi
hæfileika til þess en það þarf að veita
honum athygli og skrúfa frá honum.
Það er rétt eins og hestar sem vita á
sig veður. Þegar hestarnir híma
bregst það aldrei að hann fer að rigna
og blæs úr þeirri átt sem þeir snúa
rassinum í.
Svona hæfileikar eru okkur öllum
gefnir en þeir verða undir í hraða og
erli dagsins. Það er eiginlega ekkert
dularfullt við þetta. Hins vegar er nú-
tímamaðurinn of hrokafullur til þess
að nota þessar góðu gjafir sínar. í
skólanum töluðum við um regluveldi
og það finnst mér gott orð. Við búum
við regluveldi og það er hráeðilegt
stjórnskipulag. Við eigum að hundsa
reglurnar, leita til fortíðarinnar og
sjálfra okkar í stað þess að vera
hrædd við þá hæfileika sem við höf-
um.
Ég sat um daginn og var að lesa og
það var kertaljós í stofunni hjá mér.
Þá tek ég allt í einu eftir því að ljós-
geislinn frá kertinu stefnir beint á
brjóstið á mér, - í hjartastað. Ég stóð
upp og gekk eftir geislanum að Ijós-
inu og mér fannst ég kæmist í sam-
band við það. Fannst ég væri stödd í
einhvers konar alheimsljósi. Ég sam-
einaðist ljósinu.
Ég veit ekki hvað var að gerast.
Þetta var mjög skrýtið. Hins vegar
býr maður að svona sterkum áhrifum
í marga daga. Slíti maður hins vegar
sambandið við það óskilgreinanlega
verður maður l'úll og þreyttur. Það er
mjög slæmt.
Áður en ég kveð velspáa völu, bið
ég hana um að spá fyrir mér og þegar
hún hefur rakið mér örlög mín kveð
ég léttur í lundu. Það er rokhvasst og
snjófjúkið bylur á skipinu sem lætur
eins og mús í hlandkeraldi. Ég velt
áhyggjulaus fram og til baka í sætinu
mínu. I minni spásögn var ekki
minnst á sjávarháska.
Sálfræðingurinn Jón Sigurður
Karlsson lýsti dæmigerðri líðan at-
vinnuleysingja í síðasta tölublaði
Vinnunnar: „Algengt er að sjálfs-
ásakanir vegna atvinnumissisins
séu hluti af dapurleikanum. Sjálfs-
virðing minnkar og margir finna
fyrir tilgangsleysi. |. . .] Algengt er
að atvinnuleysingjum finnist þeir
hafa lítil eða engin áhrif, þeir séu að
miklu leyti leiksoppar örlaganna og
geti ekki tekið málin í eigin hendur.
[. . .] Svo virðist sem atvinnurek-
endur forðist frekar að ráða fólk
sem hefur verið lengi atvinnulaust.
Telja að það sé almennt lélegur
vinnukraftur.“
Eins og málum er nú skipað er at-
vinnulaus Islendingur ekki einasta
án atvinnu og án möguleika til að
framlleyta sér og sínum heldur er
hann sviptur voninni um betri tíð.
Jafnvel í kreppunni á fjórða ára-
tugnum var hægt að telja sér trú um
að atvinnuleysið væri böl sem hefði
einhverja merkingu og ákveðin ögr-
un að fást við. Þegar Tryggvi Emils-
son lýsir eymdinni hjá verkalýðnum
á Akureyri þá er alltaf ljós í myrkr-
inu því alþýðan átti framtíðina.
„Gerum íhaldsmennina að sósíalist-
um, alla þjóðina, það er hin eina
mikla menningarsókn, það er að
útrýma fátækt og fáfræði. Það er
framtíðin. Island getur og á að vera
fyrirmyndin að menningarþjóðfé-
lagi eins fullkomnu og landkostir
og mannvit leyfa."
íslensk borgarmenning dró
meira dám af gildum sveitasam-
félagsins en útlendum siðum og
háttum. Flest bendir til þess að á
nœsta ári verði breyting á því.
Velferðarklúður
Atvinnuleysi næstu missera verð-
ur því sárara að menn horfa upp á
rflddæmi í næsta nágrenni við sig.
Það ereinkenni borgarsamfélags að
tekjuskipting er mjög ójöfn. Þjóðir
á Vesturlöndum hafa brugðist mis-
jafnlega við þessari staðreynd. Á
Norðurlöndum var sú stefna tekin
að skattleggja þá sem betur mega
sín, bæði fyrirtæki og einstaklinga,
til að setja í samneyslu sem aftur
dró úr því misrétti sem ójöfn tekj-
Sveitasamfélagið sneri baki við
þéttbýlinu og bólverk andófsins
gegn aukinni Evrópusamvinnu
Islands er í dreifbýlinu.
uskipting leiðir af sér. Þetta var
meðvituð stefna stóru verkalýðs-
flokkanna sem fóru með völdin á
Norðurlöndum áratugina eftir stríð.
Á íslandi varð vclferðarkerfi ekki
komið á með markvissu starfí og
stefnumótun stjórnvalda og verka-
lýðssamtaka. Þeir flokkar sem
kenna sig við alþýðuna höfðu á
stefnuskrá sinni að efla velferðar-
kerfið en hvorttveggja var að þeir
náðu aldrei kjörfylgi til að hrinda
fyrirætlunum í framkvæmd og
verkalýðshreyfíngin var aldrei nógu
sjálfstæð og einhuga til að fylkja
liði um einn flokk. Raunar hefur
það verið svo fram á allra síðustu ár
að verkalýðshreyfingunni var skipti
upp í einingar sem hver tilheyrði
sínum flokki.
Velferðarríkinu var tjaslað saman
smátt og smátt, gjarnan í tengslum
við kjarasamninga. Það þýðir meðal
annars að enginn vill bera fulla
ábyrgð á velferðarkerfinu, nema
kannski samtök opinberra starfs-
mann. Þess vegna stendur íslenska
velferðarkerfið ótryggum fótum
með þjóðinni og stjórnvöld komast
upp með það að skera það niður og
rugla til og frá með kerfið.
Velferðarmál voru sjaldan meira
en hliðarráðstafanir sem gripið var
til þegar í óefni var komið á vinnu-
markaðnum. Ef ekkert verður að
gert vofir sú hætta yfir að það haldi
ál'ram að molna undan velferðarrik-
inu, það verði óskilvirkara og óvin-
sælla með þeim afleiðingum að þeir
sem hafa efni á munu koma sér upp
eigin mennta- og heilbrigðiskerfí.
Þar yrði korninn vísir að stéttaskipt-
ingu, allur almenningur ætti minni
nröguleika á að mennta sig og við-
halda heilsunni en hinir fáu útvöldu.
Heimspckingurinn Vilhjálmur
Árnason hefur í opinberum fyrir-
lestrum kynnt hugmynd sína um
samfélagssáttmála þar sem þegn-
arnir koma sér saman um meginein-
kenni og viðmið opinberrar þjón-
ustu. Hugmynd Vilhjálms, sem á
sér erlenda fyrirmynd, er að sátt-
málinn sé gerður án tillits til hags-
munahópa og einstaklingsbundinna
óska. Þetta er þriðja leiðin í velferð-
armálum og hún gæti sætt sjónar-
mið sveitasamfélags og borgarþjóð-
félags.
Verður allt falt?
Einar í Landi og sonum er búinn
að gera upp hug sinn. Hann ætlar að
hætta baslinu, selja skjáturnar,
kýrnar, jörðina og annað sem hægt
er að koma í verð. Tómas nágranni
Einars gerir honum tilboð og Einar
slær samstundis til. Tómas vill að
hann hugsi málið, en Einar er stað-
fastur og segir hokrið til einskis,
það sé aðeins mælt í skuldum. Tóm-
as svarar:
„En jörðin, drengur minn. Hve-
nær hafa skuldir breytt nokkru um
þetta landi? Erum við ekki hér
vegna landsins. Höfum við ekki
alltaf verið hér vegna þess eins. Eig-
um við ekki fjöllin, heiðarnar og
vfðátturnar. Það er ekki hægt að tala
um þetta eins og einfalt dæmi um
tekjur og skuldir. Þrátt fyrir allt
verða fjöllin ekki færð í bækur."
Otti sveitamannsins er einmitt
þessi; að landið verði metið til fjár,
fært til bókar og veðsett eða selt, að
borgarbúinn falbjóði útlendingum
fjöllin, dalina, árnar, heiðarnar og
vötnin tii að kaupa sér meiri þæg-
indi. Ef sveitasamfélagið á einhvern
tfma að fallast á evrópska borgar-
menningu verður að sefa þennan
ótta með gildum rökum.