Vikublaðið - 20.08.1993, Qupperneq 2

2
VIKUBLAÐIÐ 20. AGUST 1993
Útgefandi: Alþýðubandalagið
Ritstjóri og ábm.: Hildur Jónsdóttir
Blaðamenn: Páll Vilhjálmsson og Ólafur Pórðarson
Auglýsingar: Ólafur Þórðarson
Ritstjórn og afgreiðsla:
Laugavegur 3 (4. hæð) 101 Reykjavík
Sími á ritstjórn: (91)-17500
Útlit og umbrot: Leturval
Prentvinna: Prentsmiðjan Oddi hf.
Glötuð æra Ísraelsríkis
Ísraelsríki hefur glatað virðingu heimsins. Það er ríki
Gyðinga miklu hættulegra en fjandsamlegir grannar sem
sumir vilja ríkið feigt. Langvarandi hernám og útþenslu-
stefha hafa grafið undan virðingu Israelsmanna í samfélagi
þjóðanna.
Síonistarnir sem stofiiuðu ísrael höfðu þrjú höfuðmark-
mið: Gyðingaríki, lýðræðisríki og föðurland. Þeir töldu sig
eiga sögulegan rétt til landsvæðis frá Miðjarðarhafi að ánni
Jórdan. Landakröfur þeirra náðu meðal annars yfir alla
Palestínu og hluta núverandi Jórdaníu.
I nóvember 1947 buðu Sameinuðu þjóðimar Gyðingum
helming þessa lands en lofuðu Palestínuaröbum hinum
helmingnum. Davíð Ben-Gurion, sem þá var leiðtogi Sí-
onistahreyfingarinnar í Palestínu, reis þá upp sem framtíð-
arleiðtogi Ísraelsríkis og þvingaði Gyðinga til þess að laga
vilja sinn að staðreyndum með einarðri röksemdafærslu.
Hann sannfærði þá um að betra væri að fá tvö og hálft
markmið uppfylllt - ríki, lýðræði og hálft “föðurland -
heldur en að taka þá áhættu að fá allt eða ekkert.
Að mörgu leyti uppskáru Israelsmenn virðingu heimsins
á ámnum 1948 til 1967. Hugsjónakraftur leiðtoga, fádæma
dugnaður þjóðar í mótun, tilraunir í skipulagi og þ jóðfé-
lagsuppbyggingu, vöktu heimsathygli. Þjóðum heims
fannst að þær hefðu gert yfirbót fyrir Gyðingaofsóknir
fyrri alda og ijöldamorð nasista á Gyðingum í síðari
heimsstyrjöld. Viss tengsl sköpuðust milli Islands og Isra-
els, milli tveggja smárra lýðvelda sem tóku sín fyrstu skref
á svipuðum tíma.
Sex daga stríðið í júní 1967, með hernámi Vinstribakk-
ans og Gaza-svæðisins, breyttti myndinni. Israel var nú
sterki aðilinn í átökunum fyrir botni Miðjarðarhafsins.
Leiðtogar þess stóðu frammi fyrir þeirri spurningu hvort
þeir ættu að inrdima hernumda landið en veita um leið
einni milljón Palestínuaaraba og fimrn hundruð þúsund
“ísraelskum“ aröbum full lýðréttindi með kosningarétti í
Israelsríki. Þannig hefðu þeir haldið lýðræði og landi, en
tekið þá áhættu að þegnarnar af arabískum kynstofni yrðu
fjölmennari en þegnar ríkisins að Gyðingaættum í byrjun
næstu aldar.
Eftir 1967 hafa leiðtogar Israelsríkisins vikið sér undan
að svara spurningunni um eðli ríkisins. Þjóðarsátt hefur
myndast um að viðhalda hernáminu og landnámi Gyðinga
á hernumdu svæðunum. Þar með hefur lýðræðinu verið
fórnað fyrir land og gyðinlegt eðli ríkisins. Hernámi og út-
þenslu verður aðeins framhaldið með blóði drifinni kúgun
og valdbeitingu.
Símon Peres utanríkisráðherra Israels, sem sækir Island
heim,er margreyndur leikfléttumaður í pólitík. Hann hef-
ur tekið þátt í mótun Israelsríkis en frekar látið stjórnast af
óskhyggju almennings heldur en að hann hafi leitt þjóðina
til farsælla lausna sem hún og heimurinn gætu unað við líkt
og Ben-Gurion gerði í árdaga.
Leiðtogar Verkamannaflokksins ffá 1967, forsætisráð-
herrar eins og Levi Eshkol, Golda Meir, Yitsak Rabin, og
áhifamiklir ráðherrar eins og Símon Peres og Yigal Allon,
lögðu grunninn að landnámi Gyðinga á hernumdu svæð-
um. í reynd hefur harla lítill munur verið á stefnu þeirra og
Likudbandalags hægri manna.
Israelsríki hefur í skjóli Bandaríkjastjórnar komist upp
með að þverbrjóta samþykktir Sameinuðu þjóðanna og
ganga í berhögg við alþjóðlegar samþykktir og sáttmála.
Þetta er óþolandi. Sömu reglur hljóta að gilda um Israels-
ríki og hvert annað ríki heimsins. Það er kominn tími til
þess að íraelsmenn hætti að líta á sjálfa sig sem fórnar-
lömb.
Það hlýtur að vera verkefni stjórnmálamanna á borð við
Símon Peres að leiða þjóð sína aftur inn á braut lýðræðis-
ins og fá hana til þess að hverfa frá hernaðarofbeldi til rétt-
arríkis að nýju. Það er forsenda þess að hugsýnir hans um
friðarsáttmala milli Israels og Arabaríkja, efnahagsbanda-
lag í Miðausturlöndum og mikla efnahagslegu uppsveiflu í
þeim heimshluta verði teknar alvarlega og Ísraelsríki öðlist
á ný virðingu í samfélagi þjóðanna.
Sjóuarhorn
/
Uthafsveiðar
/
Arum saman hefúr farið fram
umræða hér á landi um að
beina þurfi hluta af flotan-
um til veiða á fjarlægum hafsvæð-
um. Ekki hefur þó gerst neitt stór-
vægilegt í þeim effium fyrr en nú.
Allt í einu er eins og íslenskum út-
gerðarmönnum hafi verið gefið
rásmerki. Þegar þetta er ritað
stefnir öflugur floti íslenskra skipa
til veiða á alþjóðlegu hafsvæði.
Þarna eru á ferðinni ntörg af okkar
bestu ffystiskipum útbúin til langra
veiðiferða en líka gömul ísfiskskip á
leið í 12 til 14 daga veiðiferð. Afli
þeirra verður að hluta orðin léleg
vara þegar þeir landa honum.
Þetta hafsvæði, Smugan, er
u.þ.b. 80 þúsund ferkílómetrar eða
sem svarar 80% af Islandi og er
hluti af Barentshafi. Það má líkja
Smugunni við Reykjaneshrygginn
sem er hluti af okkar landgrunni og
við höfum talið að ætti að vera inn-
an okkar lögsögu. Það er því mikil-
vægt að Islendingar haldi ró sinni
og gæti þess að samræmi sé í
stefhumótun og málflutningi.
Samkvæmt alþjóðalögum eru veið-
ar á svæðum utan fiskveiðilögsögu
strandríkja öllum frjálsar. Ekki
virðist líklegt að alþjóðlegt sam-
komulag verði til á næstu árum um
stærri fiskveiðilögsögu strandríkja
eða rétt þeirra til að stjórna nýt-
ingu fiskistofha á alþjóðlegum haf-
svæðum.
Norðmenn hafa mótmælt kröff-
uglega og krafist að íslensk stjórn-
völd stöðvi skipin. Engu er líkara
en að þeir séu þarna að verja sína
eigin landhelgi. Viðbrögð þeirra
eru þó skiljanleg í ljósi þess að þeir
vilja stjórna nýtingu fiskistofna í
Barentshafi og óheffar veiðar í
Smugunni munu dragast frá þeim
afla sem verður til skiptanna. En
þeir hafa í raun og veru engan laga-
legan grundvöll til að standa á, öll-
um er heimilt að veiða þarna og
Norðmenn hafa ekki einu sinni
staðfest Hafféttarsáttmála Samein-
uðu þjóðanna sem þcir byggja þó
lögsögu sína í Barentshafi á.
Ósamstœð ogjalm-
kennd viðbrogð hér á
landi
Viðbrögð við þessurn atburðum
hér á landi hafa verið með ýmsu
móti. Sumir hafa kallað veiðarnar
sjóræningjaveiðar en aðrir telja
veiðarnar sjálfsagðar. Menn velta
fyrir sér hvort þorskurinn á þessum
slóðum geti að einhverju leyti ver-
ið íslenskur. Jakob Jakobsson fiski-
ffæðingur hefur sagt að það sé ólík-
legt og segir að merkingar hafi ekki
gefið það til kynna. Það er þó ekki
nýtt að fiskamerki skili sér illa. í
byrjun leit út fyrir að stjórnvöld
hygðust einhliða banna þessar
veiðar. Sjávarútvegsráðherra lýsti
því skýrt yfir að hann rnyndi setja
reglugerð sem bannaði þær. Á-
greiningur hefur verið milli ráð-
herra í ríkisstjórninni um málið og
sjávarútvegsráðherra varð að lúta í
lægra haldi.
Nú virðist stefna í einhverskonar
samningaviðræður við Norðmenn
um sjávarútvegsmál. Það er auðvit-
að ekki björgulegt fyrir okkur Is-
lendinga að fara til viðræðna við
Norðmenn þegar hver höndin
virðist upp á rnóti annarri í ríkis-
stjórninni. Ráðherrar koma til við-
tals í fjöhniðlum með misvísandi
yfirlýsingar um hvernig eigi að
standa að málinu.
Fullyrt er að ágreiningur sé milli
utanríkisráðherra og sjávarútvegs-
ráðherra uin hvort eitthvað sé um
að semja. Ríkisstjórnin hefur ekki
heldur haft fyrir því að reyna að
mynda pólitíska samstöðu urn mál-
ið. Hvorki sjávarútvegs- eða utan-
ríkismálanefnd Alþingis hafa verið
kallaðar til sainráðs sem er þó hvað
varðar utanríkisnefnd ótvíræð laga-
skylda. Þetta ber að harma en er þó
í samræmi við fyrri gerðir þessarar
ríkisstjórnar sem virðist telja að
santráð við nefhdir Alþingis séu
einungis til málamynda eftir að rík-
isstjórnin hefur tekið þær ákvarð-
anir sem máli skipta.
A að banna íslenskum
skipum veiðar á alþjóð-
legum hafsvæðum i
Krafa Norðmanna hefur verið
að íslensk stjórnvöld stöðvi skipin
þegar í stað og skilyrðislaust. Það
vekur upp þá spurningu hvort
banna eigi íslenskum útgerðar-
mönnum einhliða að stunda veiðar
á alþjóðlegum hafsvæðum. Svarið
við þeirri spurningu er nei. Að
óbreyttum alþjóðalögum þar sem
veiðar á úthöfum eru öllum ff jálsar
virðist slíkt fráleitt. Einhliða á-
kvörðun um sh'kt væri heldur ekki
skynsamleg því þó að með slíkri á-
kvörðun væri sýnd ábyrgð þá yrðu
öðrum gefhar frjálsari hendur um
nýtingu viðkoinandi svæða. Þá
kennir reynslan að þeir sem ekki
hafa nýtt sér veiðisvæði eru í erfiðri
aðstöðu til að krefjast aðgangs að
þeim þegar til samninga kemur.
En er þá um eitthvað að semja
við Norðmenn? Svarið er já.
Norðmenn hafa þó engan rétt til
að úthluta kvótum í Smugunni og
allt tal um skipti á veiðiheimildum í
þessu sambandi er því út í hött.
Samningarnir hljóta því að snúast
um mótun sameiginlegrar steffiu
um hvernig stjórna beri nýtingu
stofna á alþjóðlegu hafsvæði. Það
hlýtur að vera verulegur akkur að
því fyrir báðar þjóðirnar að sam-
ræma sjónarmiðin og ef þær síðan
sameiginlega beita sér fyrir samn-
ingaviðræðum við þær fiskveiði-
þjóðir sem stunda veiðar á nær-
liggjandi hafsvæðum gæti það leitt
til árangurs.
Hverjar væru æskilegustu lyktir
málsins? Niðurstaðan er að affæra-
sælast væri að Islendingar og
Norðmenn reyndu að ná sam-
komulagi um reglur sem takmörk-
uðu veiði úr fiskistofnum og mið-
uðust við sanngjarna hlutdeild rfkja
við viðkomandi alþjóðahafsvæði í
fiskistofhum þar. Slíkar reglur eru
gagnslausar nema um þær sé víð-
tækt samkomulag sem fiskveiði-
þjóðirnar sem hafa hagsmuna að
gæta á viðkomandi svæði taki á-
byrgð á. Islendingar og Norðmenn
ætm því að beita sér sameiginlega
fyrir samkomulagi helstu fiskveiði-
þjóða á norðurslóðum um nýtingu
alþjóðlegra hafsvæða iniðað við
fyrrnefhdar forsendur.
Samkomulag sem þetta yrði þó
aldrei öruggt því nýir aðilar gætu í
skjóli alþjóðalaga hafið veiðar líkt
og við Islendingar nú. Tækist slíkt
víðtækt samkomulag um mikil haf-
svæði skapaðist möguleiki á að ná
fram breytingum á alþjóðalögum
sem gæfu slíkum hópi þjóða nauð-
synlegan rétt til stjórnunar. Ef það
yrði niðurstaða samningaviðræðna
milli íslendinga og Norðinanna að
löndin sameinðu kraftana í slíku
augnamiði þá gæti deilan um
Smuguna orðið til góðs.