Vikublaðið - 06.05.1994, Blaðsíða 4

4
VIKUBLAÐIÐ 6. MAI 1994
Norrænir kvikmyndadagar í
Einar Már
Jónsson
keppnina vera í meðallagi og varla
svo, eins og menn væru að hinkra við
til að draga andann til mciri átaka síð-
ar. Reyndar sá ég ekki þá mynd sem
fékk aðalverðlaun dómnefndarinnar -
þar var norska myndin „Du pappa“
eftir René Bjerke - en sú mynd sem
fékk að því er virtist mestan hljóm-
grunn meðal áhorfenda og hlaut verð-
laun þeirra var fremur undarlegur
samsetningur. Mynd þessi sem bar
heitið „Det bli'r i familien11 og var eít-
ir dönsku konuna Susanne Bier sagði
frá ungum veitingamanni á Borgund-
arhólmi sem uppgötvar það skyndi-
lega, við lát þeirrar konu sem hann
hafði alltaf talið móður sína, að hann
var tökubarn. Þótt samband hans við
fósturfjölskylduna virðist í besta lagi,
verður hann viðþolslaus við þessi tíð-
indi og þeysist af stað út í hinn stóra
heim til að leita að sínum líkamlegu
foreldrum. Fyrst liggur leiðin til
Kaupmannahafnar þar sem söguhetj-
an finnur móður sína, fyrrverandi
prímadonnu, rúmlega hálfruglaða og
heldur vafasama í alla staði, og svo
fara þau mæðginin fyrirvaralaust í ein-
hverja furðulega gandreið í leigubíl
suður til Portúgals. Kemur þetta flan
jafii flatt upp á áhorfandann og leigu-
bílstjórann í fyrstu, en svo er hulunni
smám saman lyft af hinni myrku for-
Það er komið vor
„Það er komið vor...“
Lag Ronju ræningjadóttur glymur í
kollinum á mér þar sem ég geng um
götur borgarinnar. Kannski þoli ég
veturinn verr með aldrinum eða hann
var lengur að líða í þetta sinn því ég er
farin að þrá sumar og sól, bjartar næt-
ur, sundferðir, útilegur og grillveislur.
Eg velti m.a.s. fyrir mér óraunhæfum
möguleikum eins og ferð á Horn-
strandir eða gönguferð úr Land-
mannalaugum í Þórsmörk og auglýs-
ingar um utanlandsferðir hafa aldrei
verið jafn girnilegar. Dimmisjón-
krakkar sem boða okkur borgarhúum
vorið sem þekkjum vart lóuna nema af
lýsingum í útvarpi virðast horfin í
upplesmr og próf. Gangandi vegfar-
endur eru hættir að velta því fyrir sér
hvort búningarnir séu alltaf að verða
íburðarmeiri og hvað þessi dagur
kosti eiginlega í fyrirhöfn og fé - sag-
an segir að hönnuðir séu fengnir til að
sjá um búningana, svo er það búsið og
sumir hópar eru sagðir gista á Hótel
Örk!
Mér finnst ég alltaf fara einhvers á
mis á vorin að vera ekki í prófum. Að
þurfa ekki að vakna Idukkan sex og
vera að fram á kvöld. Sitja með góðum
hópi á bókasafninu og fara saman í
pásur og ræða málin um leið og kaffið
er drukkið. Mér fannst alltaf gaman í
Ragnhildur
Vigfúsdóttir
prófunum, sérstaklega meðan ég var í
háskólanum. Að geta einbeitt sér að
lestrinum - og einu fagi í einu - og
þurfa ekki að gera neitt annað, hvílík-
ur lúxus. I minningunni var alltaf gott
veður og sú tilfinning að vera að missa
af vorinu yfirþyrmandi. Það er fátt
betra en finnast maður vera að fórna
sér! Það var leggjandi á sig að vera í
prófum bara til að upplifa þá tilfinn-
ingu sem próflok eru. Vera búin með
einn áfanga og byrja á öðrum, t.d.
nýrri sumarvinnu.
Nú er ég löngu hætt í skóla en reyni
þó að ná þessari stemningu, t.d. með
því að taka að mér stór verkefni með
skiladegi 1. júní. Þá get ég tekið góða
rispu allan maí, unnið eins og skepna
og rétt leyft mér að fara í sund annað
slagið. Þar sem ég hef engin virkilega
stór verkefiú núna hellti ég mér út í
kosningabaráttuna, mæti á fundi helst
daglega og tek að mér verkefni sem ég
veit að ég hef engan tíma til að leysa
því nú get ég elcki leyft mér að ein-
beita mér að einhverju einu heldur
þarf jafnframt að sinna vinnunni
minni sem og öðrum skyldum.
Þessi tarnavinna er eitt þjóðarein-
kennið á okkur Islendingum. Þó nem-
endur viti vel að skóli er eins og hver
önnur vinna og best að stunda hann
sem slíkan og að prófin eru aðeins
upprifjun á því sem lesið var yfir vet-
urinn, þá lenda samt flestir í því að
þurfa að ffumlesa rnegnið af efninu.
Og þó að við vitum frá upphafi
hvenær við eigum að skila tilteknu
verki þá fer oftar en ekki svo að allt er
á síðustu stundu og natjðsynlegt að
leggja nótt við dag.
Við réttlætum gjarnan málið með
því að við vinnuin best undir áiagi og
hlustum ekki á þau rök hvað slík
vinnubrögð eru lýjandi og í raun
hættuleg. I hraðanum getur okkur yf-
irsést ýmislegt og meiri líkur eru á
mistökum. Líklega eru þetta leifar úr
veiðimannasamfélaginu sem sýna það
betur en flest annað hve skammt við
erum komin í því að aðlaga okkur að
nútíma lifnaðarháttum sem krefjast
öðruvísi hugsunarháttar og vinnu-
bragða.
tíð. í einhverju hrafnastéli í Portúgal
finnur söguhetjan nefnilega þarlenda
föðurfjölskyldu sína, sem sé ömrnu
sína sem er hrokafull greifynja í kast-
ala og síðan systur sína, og það kemur
í ljós hvernig móðir hans, prímadonn-
an, hafði forðuin verið hrakin burt úr
þessu gósenlandi frá barnungri dóttur
sinni og sjálf ólétt. En áður en sögu-
hetjan kemst að hinu sanna hafði hún
í algeru sakleysi, ef svo má segja,
byggt eina sæng ineð systur sinni, og
ofan á allt saman kemur fósturfaðirinn
á vettvang og virðist ætla að gera hos-
ur sínar grænar fyrir prímadonnunni
Fyrsta kvikmynd Susanne Bier hét
„Freud fer að heiinan", en hér er
Freud greinilega kominn ólmur til
baka. Geta menn talið myndinni það
til kosta eða lasta, allt eftir því hvernig
þeir eru stemmdir, hversu mjög þessi
litríka saga var troðfull af allskyns
táknum beint úr kokkabókum sál-
greiningarinnar en án nokkurrar frek-
ari matreiðslu. Hvað sem öðru líður
er það óneitanlega talsverð vinnuhag-
ræðing fyrir skýrendur og fræðimenn.
En að öðru leyti var þetta verk líka
tímanna tákn kannske: með því að etja
saman mönnum af fjarlægu þjóðerni
er nefnilega fundin prýðilega átylla til
að láta allan mannskapinn tala ensku
góðan part af myndinni. Þegar systir-
in er að gera upp málin við ömmu
sína, greifafrúna, og báðar portúgal-
skar, er vitanlega ekki nein ástæða til
að láta þær tala saman á tungu Shake-
speares, en leikstýran á ekki í neinum
erfiðleikum með að finna lausn á því:
„Talaðu ensku,“ segir amman, „þjón-
ustufólkið er að hlera“. En það sjást
aldrei neinir þjónar í þessum tómlega
kastala... Það hljómar reyndar dálítið
undarlega að heyra ensku talaða með
sterkum borgundarhólmskum og
portúgölskum hreim til skiptis en án
nokkurs hiks og með vönduðu orða-
vali og vel mótuðum setningum. En
kannski finnst sumum að hér séu Evr-
ópumenn loksins búnir að finna leið
til að gera kvikmyndir á heimsmæli-
kvarða.
Ástir við Eystrasalt
Fyrir þá sem fannst þessi mynd
þunnar trakteringar var ýmislegt ann-
að á boðstólum í samkeppnimri, sem
var á annan hátt tengt samtímanum.
Eistneska myndin „Baltneskar ástir“
eftir Peeter Urbla lét ekki mikið yfir
sér og hún var auk þess sett saman úr
þremur sjálfstæðum þáttum, en harla
vandasamt er að gera myndir af því
tagi þannig að þær nái til áhorfenda.
Samt komu þar fram á skýran hátt
ýmsar hliðar á ástandinu í Eystrasalts-
löndum nú. Þættir myndarinnar ger-
ast á þremur árstíðum í þremur lönd-
um, á þeim tímum sem umskiptin
voru að gerast. Fyrsta sagan segir frá
pólitfskum fanga, sem er síðastur lát-
Atriði úr Orðinu eftir Dreyer (1954), en aldrei þessu vant fengu íslenskir sjón-
varpsáhorfendur nýlega að sjá þetta klassíska konfekt kvikmyndasögunnar.
Rúðuborg
íslenski fáninn blakti yfir Rúðuborg innan um aðra Norður-
landafána fyrri hluta mars, þegar þar var haldin í sjöunda
skipti norræn kvikmyndahátíð. Samt var þátttaka íslendinga
að þessu sinni í lágmarki; þar var ekki sýnd nein íslensk
mynd í fullri lengd, hvorki í hinni opinberu samkeppni né í
neinni þeirri dagskrá sem þar var á boðstólum, og einungis
tvær stuttar myndir boðaðar - en af þeim mun önnur ekki
hafa skilað sér þannig að aðeins ein var sýnd. Nú eru vitan-
lega fáar myndir framleiddar á íslandi árlega og þess vegna
er kannski ekki við því að búast að þær séu alltaf áberandi á
kvikmyndahátíð sem þessari - mætti vera að svipuðu máli
gegndi um íslendinga og Eystrasaltsþjóðirnar þrjár sem
einnig er boðið að taka þátt í hátíðinni í Rúðuborg en láta
misjafnlega mikið að sér kveða eftir því hvernig árar á þeim
slóðum. En sá orðrómur gekk þó ljósum logum í Rúðuborg
meðan á hátíðinni stóð og hátíðargestir furðuðu sig mikið á þessari íjarveru, að íslendingar hefðu ekki verið sérlega sam-
vinnuþýðir að þessu sinni og svarað þurrlega þeim boðum sem gerð voru. „Við erum allír af vilja gerðir til að sýna íslenskar
myndir,“ sagði Jean-Michel Mongrédien, sem hefur verið drifijöður hátíðarinnar frá upphafi, „en þá verða íslendingar að
senda okkur myndir sínar.“
Úr finnsku myndinni Total Balalaika Show sem tekin var upp á kostulegum tón-
leikum í Helsinki í fyrra þar sem hljómsveitin Leningrad Cowboys spilaöi rokk
íblandað balalaika ásamt með einsöngvurum, kór, hljómsveit og ballett Rauða
hersins í fullum skrúða!
Illt er ef satt er, því íslenskri kvik-
myndagerð hefur frá upphafi ver-
ið sýndur mikill sómi á hátíðinni í
Rúðuborg og hún hefur engan veginn
verið hornreka, þótt aðrir Norður-
landabúar hafi þar að sjálfsögðu haft í
frammi ýmislegan bægslagang.
í fyrra var það íslensk kvikmynd,
„Ingaló" eftir Asdísi Thoroddsen,
sem fékk aðalverðlaunin og fyrir
tveimur árum hlaut myndin „Börn
náttúrunnar" eftir Friðrik Þór Frið-
riksson verðlaun áhorfenda, sem
inörgum kvikmyndagerðarmönnum
finnast reyndar sérlega eftirsóknar-
verð.
Um leið fékk „Ryð“ eftir Lárus Yini
verðlaun „ungra hátíðagesta" sem svo
eru kölluð og eru veitt af dómnefnd
menntaskólanema. Það sama ár var
sérstök dagskrá helguð íslenskri lcvik-
myndalist fyrr og nú og byrjað á þöglu
myndinni „Höddu Pöddu“ eftir Guð-
mund Kamban.
Undanfarin ár hefur yfirleitt verið
einhver dagskrá kvikmynda eftir verk-
um einhvers ákveðins rithöfundar, og
í fyrra var það Halldór Laxness sem
varð fyrir valinu: meðal þeirra mynda
sem hátíðargestir fengu að sjá voru
sænska útgáfan af „Sölku Völku“ og
„Atómstöðin" eftir Þorstein Jónsson,
en auk þess voru umræður og kynn-
ingar. Verður því engan veginn sagt
að Islendingar hafi borið skarðan hlut
frá borði fram til þessa.
Freud snýr aftur
Að þessu sinni virtust mér þær
myndir sem valdar höfðu verið í
Sérstök dagskrá var helguð danska kvikmyndahöfundinum Carl Theodor
Dreyer. Hann gerði mörg snilldarverk á ferli sínum sem spannaði frá 1918 til
1964. Þessi mynd er úr kvikmyndinni Jóhanna af Örk (1928).