Vikublaðið - 18.11.1994, Blaðsíða 6

6
Viðtalið
VIKUBLAÐIÐ 18. NOVEMBER 1994
Szymon Kuran tónlistarmaður, kemur frá Mazowsze i
Póllandi, litlu sveitaþorpi. Hann fluttist hingað fyrir tíu
árum, ráðinn sem aðstoðarkonsertmeistari hjá Sinfón-
íuhljómsveit fslands, giftist og varð íslenskur ríkisborgari og í
vor fékk hlaut hann viðurkenningu sem borgarlistamaður.
Hann leikur á fiðlu, leikur sigilda tónlist hjá Sinfóníunniog jazz í
Kuran-Swing bandinu. Hann semur tónlist, hann á milljón
börn, hunda og ketti og býr í gömlu gulu húsi í Þingholtum á-
samt Guðrúnu konu sinni sem er sellóleikari. Mér hefði aldrei
dottið í hug að það væri hægt að taka viðtal meðan börn léku
listir sínar en á meðan ég tek viðtal við Símon, þá dansa
börnin hans fyrir mig ballett, þau leika leikhús og sýna mér
leyndardómsflulla dýrgripi og tveir stórir hundar reyna að
fanga athyglina og stundum birtist lítill köttur til að taka þátt í
samkvæmislífinu. Við drekkum te og reykjum og tölum sam-
an, um tónlist sem ég hef ekkert vit á en vil samt fá að vita
eitthvað um.
Ég upplifði stundir sem barn þegar ég losnaði úr líkaman-
um og rann saman við alheiminn, sameinaðist náttúrunni og
tónlist náttúrunnar. Upphafin augnablik þar sem staður og
stund skiptu ekki lengur máli. Á þessum stundum var heimur-
inn ein sinfónía. Fuglasöngur, þytur i laufblöðum trjánna og
lækjarniður, var einsog samspil við tónlist sem kom annar-
staðar frá. Ég held að þetta sé ekkert dularfullt, börn hafa svo
sterkar tilfinningar og næma skynjun. Þetta voru himnesk
augnablik og ég fann fyrir hamingju.
Svona upplifun fer svo djúpt inní mann að maður getur
aldrei losað sig við hana, ekki fyrren maður deyr. En faðir
minn hafði mikil áhrif á mig, hann bjó nálægt skóginum og
leiddi mig útí skóg og kenndi mér að hlusta og horfa. Hann
var náttúrubarn og þekkti skóginn einsog skógurinn væri vin-
ur hans. Faðir minn var af fátækri sveitafjölskyldu en hann
spilaði á fiðlu, hann spilaði daglega. Þegar hann átti ekki pen-
inga fyrir fiðlu, smíðaði hann
hljóðfærið sjálfur. Nú er hann
orðinn gamall maður og er fluttur
aftur inn í skóginn, býr þar
einsog heilagur maður, talar við
dýr og fugla. Hann hefur lokað
sig af í sinum heimi. Mamma
heimsækir hann stundum en
hún býr í Varsjá. Þegar ég horfi
til baka held ég að þessar ferðir
útí náttúruna með pabba hafi
haft mest áhrif á mig í æsku.
Hann ýtti aldrei á mig að læra á
fiðlu en þegar ég snerti fiðlu í
fyrsta skipti varð ég gagntekinn.
Þá var ég tíu ára. Það var músik
í fjölskyidunni. Ég var mikið hjá
afa mínum og ömmu, foreldrar
mínar voru önnum kafið verka-
fólk sem áttu í basli. Amma mín
söng og afi var músíkalskur. Ég
á þeim miklð að þakka. Ég fékk
munnhörpu í jólagjöf á hverjum
einustu jólum, alltaf stærri munn-
hörpu í hvert sinn. Og var alltaf í
sjöunda himni yfir gjöfinni. Svo
bjó ég til hljómsveitir þégar ég
var lítill krakki, með munnhörp-
una í munninum, setti baunir í
dós og hélt á þeim og lét hringla og svo festi ég eitthvað ann-
að í fæturnar og svo hristi ég hendur og fætur af miklum
móð. Ég gerði auðvitað nágrannana vitlausa en ég hafði ó-
skaplega gaman af þessu. Það spilaði alltaf eitthvað í mér. Og
ég varð að koma því frá mér.
- Hvað er svona merkilegt við fiðluna?
Fiðlan snertir sálina mest af öllum strengjahljóðfærum. Ég
vil taka fram að þetta auðvitað algerlega mín persónulega
skoðun. En fiðlan fer beinustu leið inní sálina. Fiðlan er svo
tær. Fiðlan snertir fínustu tilfinningar. í slavneskum löndum er
fiðlan alþýðuhljóðfæri og það er merkilegt að einsog fiðla og
víólín eru rómantísk orð á íslensku, þá er hræðilegt orð yfir
fiðlu á pólsku. Það getur verið einhver írónía fólgin í því. Fiðlan
getur sýnt allan tilfinningaskalann líkt og píanó en er auðvitað
allt annað hljóðfæri. Maður heldur tóninum, vibrar. Það býður
uppá allt aðra túlkun. Þíanóið er mekanískara, hver tónn
hverfur. En t.d. hörpuleikari býr til tóninn sjálfur en í píanóinu
eru allskonar milliliðir til að koma tóninum til skila.
- Viltu segja mér frá því hvað varð til þess að þú komst til
íslands?
Ég kom ekki beina leið til íslands. Á leiðinni fór ég fyrst í
eins árs hljómsveitarnám til London. Áður hafði ég verið
konsertmeistari í Fílharmóníuhljómsveitinni í Gdansk. Mín
fyrsta kennsla í tónlist fór fram í sveitaskóla, það var skraut-
legt nám. Ég lærði á fiðlu og píanó en píanó var skylda.
Einsog ég sagði tók ég strax ástfóstri við fiðluna en ég lenti í
erfiðleikum með hana seinna og ég og fiðlan áttum í ákveðnu
stríði. Á unglingsárunum lenti ég svo í allskonar rugli einsog
flestir en til allrar hamingju hætti ég þó aldrei að leika á fiðluna.
En það var fyrir atbeina vinar míns að ég fór til Englands,
hann benti mér að sækja um styrk sem stóð til boða og hjálp-
aði mér til að sækja um. Það varð til þess að ég fékk ársstyrk
frá Bretum, sem betur fer, annars hefði námið orðið erfitt. Því
sá mig ífgrsta skipti
hugsaði hún: Þessi maður
er skrítinn, best að passa
sig á honum. Hún ruglaði
mig líka alveg en ég tók
Jljótlega þá áhœttu að
bjóða henni út.
miður stendur þessi styrkur ekki lengur til boða, hefur verið
skorinn niður af efnahagsástæðum. En námið var fjölbreytt,
æfingar voru tvisvar á dag og allskonar tónleikar sem maður
sótti og tók þátt í, svo var ég hjá prívatkonsertmeistara sem
kom við og við frá Berlín. Og ég greip allt til að bæta við mig.
En það var einn maður sem gerði þetta mögulegt, hann hét
Nick Basil Tckaikov og hjálpaði ungu fólki mikið. Þetta var í
fyrsta skipti sem ég kom til vestræns lands og það kom mér
undarlega fyrir sjónir hvað margt var miklu verra en í Þóllandi.
Skrifræðið í Englandi var í rauninni miklu verra en þar. En það
er merkilegt að sami maður og hafði hjálpað mér að komast
til Englands, fann auglýsingu í blaði þar sem stóð að Sinfóníu-
hljómsveitin á íslandi væri að leita að aðstoðarkonsertmeist-
ara. Þannig varð þessi vinur minn mikill örlagavaldur í lífi mínu,
jafnvel þó við værum ekkert sérstaklega nánir. Þetta var
haustið 1984, ég sótti um, fór í prufu og var ráðinn. Mér leist
strax vel á mig á íslandi og fannst það þægilegra en England.
Hér var ekki þessi yfirborðskurteisi sem Englendingar hafa
tamið sér. Þeir fara í marga hringi í kringum
tilfinningar. ísland fannst mér meira einsog
heima í Þóllandi, en þýðir ekki lengur að
segja heima í Þóllandi, ég á heima hér. Mér
þótti spennandi að kynnast hljómsveitinni,
ég hafði áður heyrt að hún væri góð. Ég
reyndi að kynnast landinu og ég labbaði
mikið um Reykjavík og nágrenni og kom oft
rennandi blautur úr gönguferðum mínum en
alltaf glaður. Hér sá ég svo mikla náttúru. ís-
lenskan fannst mér hinsvegar hrikalega erfið
og ég þorði ekki að opna munninn i mörg ár
af ótta við hvað kæmi útúr mér. Þó var ég
löngu farinn að skilja allt sem sagt var.
- Og svo kynnistu konunni þinni hér?
Já, ég kynntist henni fljótlega eftir að ég
kom. Hún heitir Guðrún Theódóra Sigurðar-
dóttir, sellóisti. Við sáumst fyrst þegar við
vorum að spila saman á tónleikum í Lang-
holtskirkju. Hún horfði á mig og hún hefur
sagt mér að hún hugsaði: Þessi maður er
skrítinn, ég verð að vara mig á honum. Mér
var svipað innanbrjósts. Hún hafði mikil áhrif
á mig og ég gat varla haft augun af henni en
tilfinningarnar sem vöknuðu rugluðu mig í
ríminu. Svo stuttu seinna spiluðum við sam-
an í Óperunni og þá tók ég áhættuna og
bauð henni út. Fyrir tveimur árum rákumst
við svo á þetta ævintýralega hús, kolféllum
Szymon Kuran með þremur barna sinna, fv. Jakob, Szymon Héðinn og Anna. Myndir: ÓI.Þ.