Frjáls þjóð - 19.11.1960, Blaðsíða 3

segir: Nei, strákar! Nú veit
ég. Við skulum gera bragð.
Við skulum láta svoleiðis í
helvítis stroffuna, að allt
dúndri úr henni, þegar hún
er komin upp í loftið. Já, það
skulum við gera, segja hinir.
Og svo fara þeir og láta í
stroffuna eins mikið og þeir
geta. Og hvað skeður ekki?
Kassarnir dúndra úr stroff- |
unni niður á planið og allt
í mask. En strákarnir horfðu |
á eftir minkahópnum á I
harðahlaupum upp í fjall, — I
upp undir jökul, og hlógu |
mikið.
Eftir þetta moraði allt í
mink á Snæfellsnesi, alla
leið suður í Mýrasýslu. Nú
heyrir maður varla talað um
að veiðist minkur, það er
rétt hending. Ég held jafn-
vel að við séum að mestu
leyti lausir við pláguna hérna
á Snæféllsnesi. En nú ætla
Þegar allt dúndraði úr stroffunni!
ar endur. En svo segja þeir
í Náttúrufræðingnum: þeg-
ar minkurinn var búinn með
allar endur og yfirleitt
allt'ket, sem hann gat náð í,
þá fór hann í árnar og sótti
sér laxaseiði. Það reyndist
þá bara vera uppáhaldsmat-
Tíu ár til að útrýma
minknum.
Beiskt og napurt
- viötal við Guðmund á Grund um minkafrumvarp
Guðmundur Benjamínsson frá Grund.
Þegar GuSmundur á
Grund kemur til Reykjavik-
ur er hann yfirleitt vanur að
lita inn til okkar hér á blað-
inu stundarkorn. Það er ó-
þarfi að kynna manninn í
löngu máli, hann er bóndi í
Kolbeinsstaðahreppi á Snæ-
fellsnesi, orðinn 83 ára gam-
all og hefur bæði skrifað
margar greinar í blaðið og
átt við okkur viðtöl.
I þetta sinn lá honum eitt
mál þyngra á hjarta en flest
önnur. Eins og margir aðr-
ir bændur er hann sáróá-
nægður með minkafrumvarp-
ið, sem lagt hefur verið fyrir
alþingi. Og nú bað hann
okkur að skrifa nokkrar
hressilegar greinar á móti
þessu tiltæki spekinganna
við Austurvöll. Við sem
störfum hér á FRJÁLSRI
ÞJOÐ erum ekki sérlega vel
að okkur í minkauppeldis-
málum, en eitt vitum við þó,
að röksemdir Guðmundar á
Grund voru býsna sannfær-
andi og örugglega gott inn-
legg í málið. Og hér heyrið
þið rödd bóndans:
Danir og Norð-
menn hlógu.
— Þeir vilja flytja fleiri
minka inn í landið. Og hvers
vegna vilja þeir það? Jú,
þeir segja við fólkið: Við
flytjum inn þetta mörg kven-
dýr. Þau eignast auðvitað
þetta mörg afkvæmi — og
við fáum þetta margar millj-
ónir! Ósköp einfalt!
En við íslendingar erum
búnir að hafa minkaeldi.
Og alveg nákvæmlega svona
var það, þegar gamla
minkafrumvarpið var á
ferðinni. Rökin alveg þau
sömu. Þeir samþykktu
þetta þá og hverju svarar
svo reynslan? Eftir því sem
fróðustu menn haí'a sagt mér
um þessi mál, þá slepptu þeir
einum þriðja, drápu einn
þriðija á vitlausu fóðri (þeir
kunnu ekki að fóðra þá), og
arð af einum þriðja fengu
þeir í sinn vasa. Þá var það
búið. Svo hlógu Danir og
Norðmenn að okkur í heilt
ár!
Menn í
stað minka.
— Hvernig stóð á því,
spyrjum við, að þeir misstu
minkinn úr haldi?
— Ja, það fer nú mörgum
sögum af því, segir Guð-
mundur. Það var auðvitáð
brot á lögum og brot á reglu-
gerðum að missa nokkra
skepnu út. Lá meira að segja
við stórsektum. Blessaður
vertu, það vantaði ekki lög-
in. Það var allt j lagi. En þið
verðið að gá að því, að þetta
blessaða fólk, sem byggir
landið okkar, það hlýðir
engum lögum eða reglum.
Það hefur ekki þurft þess
núna í hálfa öld. — Ég skal
segja ykkur tvær sögur af
hundrað sögum, sem komust
á kreik um það bil sem þeir
voru að missa minkana út
úr höndunum á-sér.'
Það var einn hérna, sem
hafði minkabú við Elliða-
árnar. Dálítið bú. Nú svo bil—
aði hjá honum lásinn fyrir
búrinu eins og kemur nú
fyrir, þegar lásarnir standa
alltaf úti. Og maðurinn setti
þá bara spýtukubb í staðinn
svona til bráðabirgða. — Síð-
an leið æðilangur tími og
enginn lás var settur fyrir
dyrnar. Og einn morguninn
þegar hann vaknar og kemur
út, þá sér hann bara að hurð-
in stendur í hálfa gátt — og
enginn minkur í girðingunni.
I staðinn lágu tveir menn
þar inni og sváfu. Þeir
höfðu skriðið þarna inn 1
vondu veðri og leitað sér
skjóls. Þeir voru auðvitað
sakleysið sjálft og ætluðu
ekki að gera neitt illt af sér,
— héldu þetta væri beitarhús
eða eitthvað því um likt. En
hann sá ekkert af minkun-
um sínum meira, aumingja
maðurinn.
Þegar a!!t
dúndraði!
Hin sagan er af Snæfells-
nesi. Þeir fluttu ógurlegan
fjölda af minkum þangað
vestur og fóru með þá í
kössum, ógurlegan fjölda.
Nú svo þegar skipið kemur
og á að fara að losa þetta, þá
eru þar á bryggjunni nokkr-
ir gárungar, strákar; svona
unglingsgrey, sem eiga að
skipa upp úr bátnum. Og
þeir eru að tala um, að þá
langi svo mikið til að sjá
dýrin, heyra hvað er í köss-
unum og verða aldeilis vit-
lausir af forvitni, en þora
ekki að rífa gat á neinn
þeirra. Þangað til einn þeirra
þeir að byrja aftur. — Eins
og við séum ekki búnir að
fá nóg af því!
Mlnkur og
fiskiönd.
— Hefur ekki minkurinn
skaðað fuglalífið? spyrjum
við.
— Minnstu ekki á það, seg-
ir Guðmundur. Og þá dettur
mér í hug einn þingmaðurinn
hér í gamla daga (ég segi
ekki hvað hann heitir), þegar
þeir voru að tala um mink-
inn. Minkurinn er auk þess
slíkt nytsemdardýr, sagði
þingmaðurinnn, því að hann
drepur fiskiöndina, — hún
lifir nefnilega fyrst og fremst
á laxaseiðurn. Nú þetta var
alveg rétt. Minkurinn drap
fiskiendurnar og vfirleitt all-
urinn hans! Og Árni Frið-
riksson segir, að minkurinn
þurfi sjö sinnum meira til að
fylla magann á sér heldur en
ein fiskiönd. Ja, þarna sjá-
iði! Svona eru rökin.
Fullorðinn minkur þarf
80 kg af kjöti og fiski á
hverju ári. I útlöndum getur
hann étið alls konar villidýr,
en hér er ekkert nema haga-
mýs handa honum fyrir ut-
an nytjadýr. Og nú er svo
komið, að fuglalífið er úr
sögunni. Blessuð öndin, sem
var helzta augnayndið á
lækjunum og tjörnunum hjá
okkur með ungana sína
seinni part sumars. Hún er
horfin.
Og svo vilja þeir koma
með minkinn aftur. En ég get
sagt ykkur, að bændur hata
þetta allir. Þeir vita, hvað
þeir eru að tala um. Þeir
hafa séð hann éta öndina og
koma með fallega birtinga og
smálaxa upp úr ánum sín-
um.
Friðun í 10 ár.
— En, Guðmundur, segj-
um við. Er til nokkurs að
berjast á móti minknum héð-
an af? Ef dýrið hefur náð
fótfestu hér á landi, þá skipt-
ir varla miklu, þótt fáeinir
bætist í hópinn.
— Já, þannig hugsa sumir,
svarar Guðmundur á Grund.
En ég segi, að fyrst verði að
þrautrannsaka, hvort ekki
sé hægt að útrýma minkun-
um. Það er aldeilis lágmark,
að ekkert dýr sé flutt inn í
landið næstu tíu árin til þess
að vita, hvort okkar ágæta
manni, Carlsen minkabana,
tekst ekki að útrýma honum
fyrir fullt og allt. Ríkið hef-
ur eytt tugmilljónum króna
í minkadráp, og við bænd-
Frjáls þjóð- Laugardaginn 19.nóvember 1960
urnir greiðum skattana eins
og aðrir — fyrir utan allt
tjónið, sem við höfum orðið
fyrir. Nú viljum við bænd-
urnir fá frið í tíu ár og reyna
að losna við pláguna. Því að
þetta er okkar plága en ekki
þeirra, sem flytja minkinn
inn og sleppa honum svo
lausum á bændurna í land-
inu.
Hvað wm
frostavetur?
— Heldurðu ekki að verði
erfitt að elta uppi hvern ein-
asta mink í landinu til þess
að útrýma honum?
— Ja, það er nú mín skoð-
un, að ef við fengjum mjög
harðan vetur, reglulegan
gaddavetur, þá væri kannski
hægt að losna við hann. Ég
hef séð nokkur dýr drepin að
vori til, ungdýr, og það virt-
ist ekki vera nokkurt hold
nokkurs staðar á kroppun-
um. Bara þunnt skinnið ut-
an á beinunum. Það var
ósköp að sjá það. Og ég hef
látið mér detta í hug, að ef
þriggja mánaða gaddur og
harðindi koma á íslandi, þá
falli ungdýrin öll, þoli ekki
hungríð. Refurinn kvað þola
ofboðslegt hungur, en ég ef-
ast um að minkurinn þoli
það. Hann er ekki eins kraft-
mikill og auk þess verður
hann að sækja alit sitt niður
í vötnin. En hvað verður, ef
allt leggur í marga mánuði?
— Að lokum vil ég segja
ykkur þetta, og Guðmundur
brosir glettnislega, að ég er
þannig gerður, að ég þoli
ekki að íslenzkur maður eða
kona sé hafður að háði og
spotti úti í öðrum löndum,
þó að þeim verði á að gera
hér axarsköft. En það er
víst; að ef þingmennirnir
samþykkja nýtt minkafrum-
varp, þá verður hle*gið að
þeim um öll Norðurlönd.
Ó!i og Hermann.
— Það er alltaf sama blíð-
an, segir einhver til að vera
gáfulegur.
— Já, þetta er nú meira
blessaða landið, segir Guð-
mundur. Þegar maður hugs-
ar um það, þetta matarland
— matinn, sem má framleiða
hér í moldinni og fá úr sjón-
um allt í kringum landið.
Allt, sem íslendingar fram-
leiða, það er til að klæða
fólkið og fæða það, klæða það
og fæða.
Guðmundur fer að búa sig
til brottferðár. Hann er á
förum í heimabyggð sína á
Snæfellsnesi. Hann áminnti
okkur um það á ný að skrifa
nú hressilega á móti minka-
frumvarpinu.
Eins og þið vitið, segir
hann, þá rifast þeir um hvert
atkvæði í sveitunum, hann
Óli Thors og Hermann. Deil-
an er um það, hvor elski
sveitafólkið heitar. Látið þá
nú bara heyra, hvað að þeim
snýr. Og munið að hafa það
nógu beiskt og napurt.
RA.
S