Lesbók Morgunblaðsins - 19.03.2005, Side 13

Lesbók Morgunblaðsins ˜ 19. mars 2005 | 13
Aðdáendur ÍslandsvinarinsMarks E. Smiths, söngvara
The Fall, ættu að kætast yfir þeim
tíðindum að útgáfufyrirtækið Sanct-
uary Records
hyggst gefa út
sex diska safn
með BBC-
upptökum The
Fall. Upptök-
urnar voru gerð-
ar í þætti Johns
Peels, útvarps-
mannsins knáa
sem lést á síðasta
ári, og fóru fram
á árunum 1978-2004.
Kassinn ætti að verða góð viðbót í
safn Fall-aðdáenda, en sveitin hefur
sent frá sér 25 hljóðversplötur og
um 50 tónleikaplötur á
löngum ferli. Með mun
fylgja 30 síðna bækl-
ingur, þar sem upptökurnar verða
raktar og birtar verða myndir úr
BBC-hljóðverinu.
The Fall hélt sem kunnugt er
tvenna tónleika hér á landi í nóv-
ember; í Austurbæ og á Grandrokki.
Smith þótti uppátækjasamur á svið-
inu, sér í lagi í Austurbæ, þar sem
hann endurstillti gítarmagnara og
tók hljóðnema úr sambandi hjá með-
sveitarmönnum sínum.




Brian Wilson hefur tilkynnt áheimasíðu sinni að 24. maí komi
út tvöfaldur mynddiskur helgaður
Smile-plötunni. Diskurinn ber heitið
SMiLE: The DVD og á honum verð-
ur heimildamynd um sögu plöt-
unnar, tónleikar þar sem platan er
flutt í heild sinni og tveggja klukku-
stunda aukaefni sem ekki hefur áður
litið dagsins ljós.
Á fyrri disknum verður heim-
ildamyndin, Beautiful Dreamer:
Brian Wilson and the Story of
SMiLE, sem sýnd var í bandarísku
sjónvarpi í október og hlotið hefur
mikið lof gagnrýnenda. Leikstjóri
myndarinnar, sem er í fullri lengd,
er David Leaf, ötull skrásetjari
Beach Boys-sögunnar og aðdáandi
sveitarinnar. Í myndinni eru viðtöl
við Wilson og Van Dyke Parks, sem
samdi texta við lög plötunnar með
höfundinum og einnig er rætt við
Elvis Costello, George Martin, Burt
Bacharach og Roger Daltrey.
Seinni diskurinn inniheldur sem
fyrr segir tónleika með öllum lögum
plötunnar. Þeir fóru fram í Los Ang-
eles á síðasta ári og þykja með þeim
betri í Smile-tónleikaferðinni hingað
til, en hún hefst aftur í júní.




Hinn 24. maí kemur einnig útönnur plata Gorillaz og mun
hún heita Demon Days. Damon Al-
barn er að sjálfsögðu potturinn og
pannan hjá Górillunum, en vinnur
sem fyrr með DJ Danger Mouse og
þeir félagar eru enn í samstarfi við
Jaime Hewlett, höfund Tank Girl.
Að sögn Pitchfork kemur fram á
plötunni enginn annar en leikarinn
og fjöllistamaðurinn Dennis Hopp-
er, en aðrir gestir eru London
Community Gospel-kórinn, De La
Soul, Ike Turner, Shaun Ryder fyrr-
um söngvari Happy Mondays, Roots
Manuva og MF Doom.
Fimmtán lög verða á plötunni og
þykir þeim sem á hana hafa hlýtt
hún vera með dekkri hljóm en frum-
burðurinn frá 2001, Gorillaz.
Erlend
tónlist
Brian Wilson
Gorillaz
Mark E. Smith
Sumar plötur eru þannig, að þótt áratugirlíði, þá mun maður alltaf muna nákvæm-lega allar sínar kringumstæður á þvíaugnabliki sem maður heyrði þær fyrst.
Þannig plata er meistaraverk Queen, A Night at
the Opera, sem kom út fyrir réttum þrjátíu árum.
Ég var í heimsókn hjá kunningjafólki en var á
leið austur á Laugarvatn þeg-
ar húsbóndinn kvaðst verða að
leyfa gestkomandi að heyra
nýju Queenplötuna, áður en
þeir legðu í hann. Jú, það var
svosem í lagi að heyra eitt eða
tvö lög, þótt ferðalangarnir væru þegar orðnir með
seinni skipunum á áfangastað.
Það fór svo, að þótt ferðalangar hefðu verið orðn-
ir áfjáðir í að komast af stað, þá var það ekki hægt.
Ekki nokkur smuga. Þessa plötu varð að hlusta á
alla – alveg – ekki einu sinni, heldur tvisvar. Og enn
er það svo, þrjátíu árum síðar, að þegar ég kem á
Laugarvatn, tekur sig upp endurómur þessa dags
forðum, og Night at the Opera fer af stað í hug-
anum, í öllum sínum fjölbreyttu og góðu lögum,
sem spanna allt litróf dægurtónlistarinnar, þunga-
rokk, popp, rokk, gamaldags enska show-tónlist og
svo bæheimsku rapsódíuna, sem manni þótti stór-
kostlegri en nokkuð annað sem heyrst hafði í rokk-
inu.
Maður vissi varla hvernig maður ætti að höndla
þessa plötu; – allan húmorinn innan um djúpa al-
vöru; allt léttmetið, innan um klassíska vigt – þetta
var allt þarna, tólf dásamlegar lagasmíðar sem
sýndu fullkomlega hvers konar músíkhæfileikum
þessi dáða hljómsveit var búin.
Eins og með allar góðar plötur, þá fór maður í
gegnum mörg tímabil með Night at the Opera. Í
fyrstu umferð voru það lögin sem gripu strax;
ensku gamansöngvarnir Seaside Rendezvous,
Good Company og Lazing On A Sunny Afternoon í
stíl enska skemmtileikhússins á fyrstu árum síð-
ustu aldar. Þá kom rokktímabilið, með bragðmikla
stuðlaginu I’m in Love With My Car, Sweet Lady,
og fútúríska þungarokkinu í Death on Two Legs og
Prophet’s Song. Margoft fór maður svo í gegnum
ástarlagafasann á Night at the Opera; og þvílíkir
gimsteinar þar: Love Of My Life, og You’re My
Best Friend. Bohemian Rhapsody var auðvitað ein-
stök lagasmíð og tilkomumikil, en þó er annað lag á
plötunni, sem mér finnst alltaf standa uppúr, og
það er ’39. Ég hef aldrei almennilega áttað mig á
því hvort texti þeirra um hetjurnar sem sigldu frá
ströndu þetta ár voru sjálfboðaliðar í átökum seinni
heimsstyrjaldarinnar – eða bara einhverjar aðrar
hetjur – og í raun hætti það fyrir löngu að skipta
mig máli. Lagið, eftir gítarleikarann Brian May, er
eitt besta dægurlag allra tíma, feiknarvel upp-
byggt, með stígandi og grípandi viðlagi. Síðasta lag
plötunnar var enski þjóðsöngurinn, God Save The
Queen – afar viðeigandi í ljósi þess að engu var lík-
ara en að hún hefði verið sköpuð til dýrðar enskri
dægurtónlist allt frá upphafi aldarinnar.
Það er ekki hægt að skjalla lagasmíðar Queen á
Night At The Opera án þess að minnast á frábæran
hljóðfæraleik, og sönginn, sem á engan sinn líkan í
rokkinu. Freddie Mercury er auðvitað goðsögn, en
raddanir hljómsveitarinnar og raddútsetningar
hafa ekki enn, í þau þrjátíu ár sem liðin eru frá út-
gáfu þessa meistaraverks verið jafnaðar.
Enn ratar Night At The Opera á fóninn. Þar er
að finna stemningar af öllu tagi, leita í tilfinningar
af öllum gerðum, sækja einstaka dægurmúsík, sem
fyrir löngu er orðin klassísk.
Dýrðaróður Drottningar
Poppklassík
Efir Bergþóru
Jónsdóttir
begga@mbl.is.
Þ
egar maður hugsar
til brimbretta-
tónlistar þá dettur
manni fyrst í hug
taumlaus hressleiki.
Upp í hugann koma
þá óumflýjanlega hinir einu sönnu
sólstrandargæjar – Beach Boys –
sem kyrjuðu stuð-stuð-stuðsöngva
í kór með öldum Kaliforníustrand-
arinnar. Líf brim-
brettakappans í
söngvum þeirra
var fullkomnun
næst, einfalt og áhyggjulaust;
sandur og sól, stelpur og stuð;
stærsta glíma lífsins var við nátt-
úrunnar öfl, öldutröll dagsins.
Red Hot Chili Peppers drógu upp
á grimmari tímum dekkri mynd
af lífi sólstrandargæjans; sem þá
var orðinn ábyrðarlaus ónytj-
ungur, sníkjudýr og vímufíkill.
Sólstrandargæjar nýrrar aldar
eru þeir sömu – jafnafslappaðir
og rómantískir og þeir á tímum
Beach Boys og jafnrótlausir og
utangarðs og Red Hot Chili
Peppers.
Brimbretti og
kvikmyndagerð
Jack Johnson heitir verðugur
fulltrúi hinna nýju sólstrand-
argæja, sannur brimbrettakappi
sem stóð meira að segja frammi fyrir því að
þurfa að velja milli tónlistarinnar og frama sem
atvinnumaður í brimbrettaíþróttinni. Nýverið
kom út þriðja plata þessa flinka söngvaskálds;
gítarleikara, söngvara og lagasmiðs, sem hefur
fram að færa hreint einstaklega áheyrilegt ak-
ústískt gítarpopp, upplífgandi, yfirvegað og
dægilegt, eitthvað sem skríbentar hér áður fyrr
hefðu kosið að kalla gæðapopp.
Hinn 29 ára Johnson var meira að segja bú-
inn að landa atvinnumannasamningi við Quiksil-
ver brimbrettaframleiðandann þegar hann
ákvað fremur að helga sig tónlistinni. Fyrsta
ástin hans var nefnilega eltingaleikurinn við
öldurnar stóru, heima á æskuslóðunum á eyj-
unni Oahu við Havaii, þar sem reglulega fer
fram Pipeline-keppnin, sem er liður í stórri
brimbrettakeppni atvinnumanna. Þegar hann
fluttist til vesturstrandar Bandaríkjanna var
það ekki einasta til að halda áfram brim-
brettaiðkuninni heldur líka til að nema kvik-
myndagerð við Kaliforníuháskóla í Santa Bar-
bara. Á háskólaárunum greip hann svo í fyrsta
sinn í kassagítarinn og fór að gutla á hann við
varðeldinn niðri á strönd eftir að hafa háð langa
og stranga baráttu við brimið og þegar kom að
því að setja þurfti tónlist við myndirnar sem
hann gerði í skólanum – vitanlega brim-
brettamyndir – tók hann til við tónsmíðar.
Eftirlæti stúdenta
Eitt metnaðarfyllsta verkið sem hann gerði var
heimildarmyndin Thicker Than Water sem
vann til nokkurra verðlauna árið 2000, líkt og
sú næsta The September Sessions sem fékk
verðlaun á verðlaunahátíð ESPN-íþróttastöðv-
arinnar. Lögin sem Johnson hafði samið og
söng í myndum vöktu sérstaka eftirtekt manna,
þeirra á meðal brimbrettablúsaranna í G. Love
& Special Sauce, sem kunnu að meta þennan
léttblúsaða, afslappaða þjóðlaga- og hipp-
hoppskotna stíl Johnsons. Þeir fengu hann því
til að syngja með sér í laginu Rodeo Clowns
sem kom út á plötunni Philadelphonic árið 1999.
Annar sem féll fyrir þessum fjölhæfa náunga
var J. P. Plunier, hægri hönd póst-módernblús-
arans Bens Harpers. Það var enginn smáræðis
heiður fyrir Johnson því svo vildi til að Harper
var einn af hans eftirlætis tónlistarmönnum og
helstu áhrifavöldum, ásamt Nick Drake, Bítl-
unum, Hendrix, Dylan, Marley o.fl. – að hans
eigin sögn. Plunier tók að sér að stýra upp-
tökum á fyrstu plötu Johnsons Brushfire Fai-
rytales sem kom út á vegum
Enjoy Records í janúar 2001 en
þar lék Harper einmitt á stálgít-
ar. Salan fór hægt af stað enda
kynningin á plötunni svo gott sem
engin hjá litlu og máttvana út-
gáfufyrirtækinu. Platan fékk þó
fínustu dóma og eftir ár hafði hún
selst í um 100 þúsund eintökum.
Tónleikaferð með Ben Harper,
framkoma hjá Leno og Letterman
og hægt vaxandi jákvætt orðspor
gerði þó að verkum að platan náði
inn á Billboard-sölulistann, fór
hæst í 34. sætið og hékk á lista í
meira en ár. Um það bil sem önn-
ur plata Johnsons On and On kom
út í maí 2003 hafði salan á Brush-
fire því margfaldast og var komin
yfir eina milljón eintaka. Þá var
Johnson líka búinn að gera dreif-
ingarsamning við Universalrisann
sem þurfti aðeins að sjá til þess
að plöturnar fengjust, tónlistin
seldi sig sjálf. Jack Johnson var
þá orðinn að eftirlætis sólstrand-
argæja bandarískra háskólastúd-
enta sem kom vel í ljós þegar On
and On fór beint í 3. sæti Billbo-
ard-listans, en hún hefur nú selst
í 1,2 milljónum eintaka.
Þekkir ekki 5 þúsund manns
Johnson sjálfur var síðastur til að
kveikja á því að hann var orðinn
vinsæll tónlistarmaður, þessi
brimbrettagaur og baslandi kvik-
myndagerðarmaður, sem í upphafi
sá fyrir sér að geta kannski selt
vandamönnum og vinum úr brim-
brettageiranum nokkur eintök af
fyrstu plötunni.
„Kim konan mín vildi láta framleiða 5 þúsund
eintök og ég hváði bara og sagði henni að við
þekktum enga 5 þúsund manns.“
Jack og Kim kynntust í Kaliforníuháskóla ár-
ið 1994, þar sem hún var í kennaranámi. Þau
giftu sig árið 2000 og hún starfar núna sem um-
boðsmaður hans, hægri hönd og sálufélagi eins
og nýja platan In Between Dreams gefur til
kynna, sem er jafnvel ennþá sólríkari og inni-
legri plata en forverarnir tveir. In Between
Dreams kom út í síðustu viku og virðist ætla að
festa Johnson rækilega í sessi því platan fór
beint í 3. sæti Billboard-listans, næst á eftir ný-
útkomnum plötum með 50 cent og Jennifer Lo-
pez og seldist betur en nýja platan með Mars
Volta sem fór beint í 4. sætið.
Plötur hans þrjár eru vissulega svolítið keim-
líkar. Johnson heldur sig við það sem honum
fer best að gera, að semja og syngja upplífg-
andi söngva sem fylla mann hlýjum sælu-
straumum, rétt eins og maður sitji við varðeld-
inn við hlið hans og njóti hlýrrar
Kyrrahafsgolunnar. Með lagasmíðunum kafar
hann kannski ekkert sérlega djúpt heldur kýs
fremur að fleyta yfirborðið, klappar briminu
undurblítt og létt.
Brimsins blíðustu söngvar
Fyrst voru það Beach Boys, svo
Red Hot Chili Peppers og nú Jack
Johnson sem sýnt hefur og sannað
að það er enn í góðu lagi að vera
sólstrandargæi.
Eftir Skarphéðin
Guðmundsson
skarpi@mbl.is
Gítarinn hefur á síðari árum komið í staðinn fyrir brimbrettin sem helsta tjáningartæki
Hawaii-búans Jack Johnson sem nú um mundir er sá heitasti í Bandaríkjunum.