Lesbók Morgunblaðsins - 22.10.2005, Side 12

12 | Lesbók Morgunblaðsins ˜ 22. október 2005
Nýjasta kvikmyndin um æv-intýri Harrys Potters verður
skelfilegri en fyrri myndinar um
galdrastrákinn og því hefur verið
ákveðið að hækka aldurstakmark á
myndina í Bret-
landi og í Banda-
ríkjunum. Mynd-
in hefur hlotið
stimpilinn 12A,
sem táknar, að
börn yngri en 12
ára mega aðeins
horfa á hana með
fullorðna sér við
hlið. Nýja kvik-
myndin, sem
jafnframt er sú fjórða í röðinni um
ævintýri galdradrengsins, heitir
Harry Potter og eldbikarinn eftir
samnefndri bók. Breska ríkis-
útvarpið hefur eftir breska kvik-
myndaeftirlitinu í dag, að börn geti
orðið skelkuð vegna nokkurra at-
riða í myndinni og því hafi verið
brugðið á það ráð að hækka ald-
urstakmarkið. Í Bandaríkjunum
verður hún
bönnuð börn-
um undir 13
ára aldri.
Kvikmyndin verður frumsýnd í
Bretlandi 18. nóvember næstkom-
andi. Hún er 157 mínútur að lengd
og næstlengsta kvikmyndin í röð-
inni. Kvikmyndin Harry Potter og
leyniklefinn er sú lengsta, hún var
160 mínútur að lengd.
  
Ákveðið hefur verið að bæta viðeinum flokki verðlauna á
næstu BAFTA-verðlaunahátíð, en
verðlaunin eru veitt ár hvert af
Bresku kvikmyndaakademíunni.
Með verðlaun-
unum nýju á að
veita besta nýlið-
anum í kvik-
myndageiranum
viðurkenningu,
einhverjum eða
einhverri sem
þykir upprenn-
andi stjarna á
sínu sviði.
Leikarar frá
öllum þjóð-
löndum koma til greina en verða að
hafa komið fram í mynd sem kem-
ur til greina í einhverjum flokk-
anna á BAFTA-verðlaununum.
Tilnefningar til verðlaunanna
verða tilkynntar hinn 19. febrúar
næstkomandi en það er í höndum
almennings að velja sigurvegara í
hinum nýja verðlaunaflokki.
Ungliðaverðlaun verða sett á fót
í minningu Mary Selway, sem fór
með yfirumsjón með leikaravali í
fjöldamörgum myndum, en hún
lést í apríl á síðasta ári.
  
Leikkonan Kirsten Dunst hefurtekið að sér hlutverk banda-
rísku hjálparsveitarkonunnar
Mörlu Ruzicka, sem lést í sjálfs-
morðssprengjuárás í Bagdad í
fyrra. Ruzicka,
sem var 28 ára
þegar hún lést,
vann með fórn-
arlömbum
bandarískra her-
sveita í Afganist-
an og Írak til að
reyna að varpa
ljósi á afleið-
ingar innrásar
Bandaríkja-
manna á daglegt líf borgara. Að
hennar frumkvæði náðist að safna
tæpum 700 milljónum íslenskra
króna fyrir fórnarlömbin í nafni
samtaka sem kalla sig Campaign
for Innocent Victims in Conflict.
Fleiri mynda er að vænta á
næstunni sem fjalla á einn eða ann-
an hátt um Íraksstríðið. Má meðal
annars nefna No True Glory: The
Battle for Fallujah með Harrison
Ford í aðalhlutverki og Jarhead
með þeim Jamie Foxx og Jake
Gyllenhaal.
Kirsten Dunst lauk nýverið
vinnu við nýjustu mynd Sophiu
Coppola þar sem hún fer með hlut-
verk Marie Antoinette auk þess
sem hún mun á næstunni snúa aft-
ur í hlutverki sínu í þriðju mynd-
inni um ævintýri Kóngulóarmanns-
ins (Spiderman).
Erlendar
kvikmyndir
Peter Jackson með
BAFTA-verðlaunin.
Harry Potter
Kirsten Dunst
Ákvikmyndahátíð sem stóð yfir fyrr áárinu kom óháði kvikmyndagerðarmað-urinn Lloyd Kaufman til landsins ogsýndi nokkrar myndir frá kvikmynda-
verinu Troma. Þeirra á meðal var Terror Firmer,
harkaleg og kaldhæðnisleg árás á ritskoðun í list-
um og vaxandi áhrif Hollywood kvikmyndarinnar á
framleiðendur um allan
heim. En líkt og gjarnt er
með kvikmyndir Troma er
ádeilan falin á bak við
subbulegan b-mynda hryll-
ing og dónaskap og því eiga
þær ekki upp á pallborðið hjá hvaða áhorfanda sem
er.
Kaufman sjálfur spjallaði við áhorfendur eftir
sýninguna og vísaði til greinasafns sem finna má á
heimasíðu Troma-versins. Þar má lesa skrif Kauf-
mans um þau vandræði sem listsköpun Troma hef-
ur gengið í gegnum síðustu ár þar sem stórkeðj-
urnar sem stýra nær öllu skemmtiefni vestanhafs
hafa sniðgengið og útilokað Troma-myndir frá
meginstraumnum. Þær komast ekki lengur í sjón-
varpið og sjaldnast inn á hvíta tjaldið. Kaufman
tekur sem dæmi að árið 1980 hafi slæm Troma
mynd (Waitress!) verið sýnd í 92 kvikmyndahúsum
í New York borg en nú á dögum hafi fyrirtækið
þurft að berjast fyrir því að fá Terror Firmer –
mun betri kvikmynd – sýnda í einu kvikmyndahúsi
í sömu borg. Nú lifir Troma á dreifingaraðilum ut-
an Bandaríkjanna og með sölu á DVD beint í æð til
aðdáenda á vefnum.
Kaufman hefur skrifað töluvert um einok-
unarveldi fjölmiðlarisanna vestanhafs og tekur
ákveðin fyrirtæki sem dæmi um kvikmynda-
húsakeðjur sem hafa farið á hausinn þar sem þær
hafa dælt peningum í að byggja glæsileg kvik-
myndahús en sýna ekkert nema sömu myndirnar
og allar hinar keðjurnar – jafnvel sömu stórmynd-
irnar á mörgum tjöldum. Kaufman þykist sjá
ástæðuna fyrir þessu og býður eftirfarandi lausn: í
stað þess að troða Tom Cruise á tíu tjöld á að gefa
honum eitt og sýna áhugaverðar, nýjar, óháðar eða
erlendar kvikmyndir á hinum níu. „Frábæru
myndirnar eru til staðar og bíða eftir að verða
sýndar. Það þarf aðeins eina hugrakka keðju til að
koma þeim í gang,“ ritar Kaufman í grein sinni
„Hreðjalausar keðjur“ (www.troma.com/lk/
chains).
Nú er kvikmyndahátíð búin að vera í gangi á Ís-
landi og mér verður alltaf hugsað til þessa orða
Kaufmans þegar slíkur leikur er settur á svið og
andstæðan við almenna bíósýningarskrá kemur í
ljós. Hver gaf kvikmyndahúsunum leyfi til að taka
þá ákvörðun fyrir okkur að við viljum aðeins horfa
á „öðruvísi“ myndir en meginstraumsprógrammið
býður upp á í nokkrar vikur á hverju ári? Það er
nóg til af kvikmyndum sem fá aldrei að líta ljós
sýningarvélanna í íslenskum kvikmyndahúsum
vegna þess að eigendur þeirra standa í þeirri trú að
enginn hafi áhuga. En ef þær stæðu til boða myndi
fólkið fara að sjá þær. Ég vil ekki meina að allt sem
komi frá Hollywood-maskínunni sé slæmt – nóg er
til af frábærum meginstraumsmyndum – né heldur
að allt sem komi að utan sé gott – nóg er til af rusli
um alla veröld. En ég vil fá tækifæri til að upplifa
meira en einhliða heim vestrænnar kvikmynda-
hefðar. Ég vil fjölbreytni í bíó. En öllu helst vil ég
frelsi til að velja og hafna sjálfur án þess að aðrir
taki fyrir mig ákvarðanir um hvað ég vil og hvað ég
vil ekki sjá – því það er hreinræktuð ritskoðun.
Ég er staddur erlendis þessa dagana og finn
greinilegan mun þegar ég fer í stóru kvikmynda-
húsin hér – meira úrval af öðruvísi myndum, alla
daga vikunnar, af ýmsum toga (myndir sem færu
aldrei í bíó heima nema á „kvikmyndahátíð“).
Kaldhæðnin er að ég er engu að síður fastur í sama
farinu þar sem ég les ekki hollenskan texta og get
því ekkert séð nema engilsaxneskt efni. Lifi DVD
byltingin.
Listræn ritskoðun kvikmyndahúsanna
’En ég vil fá tækifæri til að upplifa meira en einhliða heimvestrænnar kvikmyndahefðar.‘
Sjónarhorn
Eftir Gunnar Theodór
Eggertsson
gthe@hotmail.com
Höfundur er bókmenntafræðingur.
Í
dag lýkur kvikmyndahátíð í Háskólabíói
sem tileinkuð er myndum sem til-
nefndar hafa verið til Kvikmyndaverð-
launa Norðurlandaráðs. Tíu myndir eru
á dagskrá, þar á meðal tvær íslenskar,
Dís eftir Silju Hauksdóttur og Garg-
andi snilld eftir Ara Alexander Ergils Magn-
ússon, en það er heimildarmynd um íslenska tón-
listarmenn, byggð á upptökum á tónleikum og
viðtölum við tónlistarmenn.
Það er hins vegar danska kvikmyndin Drabet
(Morðið) í leikstjórn Per Fly sem hlýtur Kvik-
myndaverðlaun Norðurlandaráðs í ár eins og sagt
var frá í blaðinu fyrr í vikunni. Tilkynnt var um
vinningshafann á blaðamannafundi Dönsku kvik-
myndastofnunarinnar í Kaupmannahöfn á mið-
vikudaginn. Verðlaunin
verða afhent í tengslum við
þing Norðurlandaráðs á Ís-
landi á miðvikudaginn kemur og nema þau
350.000 dönskum krónum (um 3,5 milljónum ís-
lenskra króna). Skiptist verðlaunaféð jafnt á milli
leikstjórans Per Fly, handritshöfundanna Kim
Leona, Per Fly, Dorte Høgh og Mogens Rukow
og framleiðandans Ib Tardini og Zentropa En-
tertainment. Drápið er þriðji og síðasti hlutinn í
þríleik Per Fly um stéttaskiptingu í dönsku sam-
félagi. Í myndinni er fylgst með 52 ára gömlum
menntaskólakennara. Carsten (Jesper Christen-
sen) er giftur, á son og á í ástarsambandi við fyrr-
verandi nemanda sinn, Pil, (leikin af Beate Bille),
sem er öfgafullur vinstri-aðgerðasinni. Eitt
kvöldið tekur Pil þátt í illa skipulagðri skyndi-
árás. Lögregluþjónn lætur lífið í árásinni og Pil
er tekin höndum. Carsten bregst við með því að
fara frá eiginkonu sinni til að standa með Pil í erf-
iðleikum hennar.
Hik Moodyssons
Fjórar myndir eru sýndar á hátíðinni í dag, Garg-
andi Snilld kl. 17, danska myndin Pusher II eftir
Nicolas Winding Refn kl. 19, finnska heimild-
armyndin Melancholian 3 eftir Pirjo Honkasalo
kl. 21 og sænska myndin Ett hål i mitt hjärta eftir
Lukas Moodysson kl. 23, en hún var sýnd á kvik-
myndahátíð hér á landi fyrr á þessu ári.
Ett hål i mitt hjärta er að mestu leyti tekin upp
á einum stað. Leikstjóri myndarinnar lýsir henni
sem sögu „um föður og son og stelpu og vin“. Þau
búa saman í lítilli íbúð í úthverfi og taka upp
harðar klámmyndir. Ofbeldisfullt kynlíf, auðmýk-
ing og ögrandi árásir eru meðal þess sem bíður
áhorfenda. Þrátt fyrir óvenjuerfitt viðfangsefni
hefur myndin hlotið góða umsögn margra gagn-
rýnenda sem lýsa Lukas Moodysson sem áhuga-
verðasta kvikmyndagerðarmanni á Norðurlönd-
unum um þessar mundir.
Ef eitthvað er mætti gagnrýna myndina fyrir
þematískt hik í lok hennar þegar sonurinn og
stelpan, sem fulltrúar æskunnar og þá sennilega
framtíðarinnar í myndinni, troða sér inn í þvotta-
vél og eru á táknrænan hátt hvítþvegin af ólifn-
aðinum sem myndin hefur fram að því lýst á svo
sterkan og beinskeyttan hátt. Engu er líkara en
að Moodysson hafi fengið bakþanka og ekki
treyst sér til að fylgja eftir harðsoðnu táknmáli
myndarinnar allt til enda.
Stríðið í Tétsníu
Það tók Pirjo Honkasalo fjögur ár að ljúka The 3
Rooms Of Melancholia en lengstan tíma tók að fá
leyfi til kvikmyndatöku. Myndin er tekin í Kron-
stadt, Rússlandi, Tsjetsjeníu og Ingusjetíu. „Þeg-
ar tsjetsjensk börn sögðu mér sögu sína fannst
mér að þau hefðu þegar lifað heila ævi. Þau voru
full af uppsafnaðri depurð og vanlíðan sem gat
fundið sér framrás hvenær sem var,“ segir
finnski leikstjórinn. Bakgrunnur myndarinnar er
stríðið í Tétsníu. Hún fylgir drengjum í Herskól-
anum í Kronstadt sem var stofnaður fyrir mun-
aðarlaus börn á aldrinum 9–15 ára. Einnig er
fylgst með Hadizhat Gataeva sem reynir að
bjarga börnum úr rústum Groznyog-flótta-
mannabúðanna í Ingusjetíu hinum megin við
landamærin. Fjölskylda hennar telur nú 63 börn
en foreldrar flestra þeirra létu lífið í stríðinu við
Rússa.
Danskir undirheimar
Pusher II – With Blood on My Hands er fram-
hald af mynd Nicolas Winding Refn, Pusher, frá
1996 um danska undirheima. „Pusher átti að
verða að þríleik en það tók mig átta ár og gjald-
þrot að átta mig á hvernig ég gæti haldið áfram
eftir fyrstu myndina,“ segir leikstjóri mynd-
arinnar en hann hefur nú lokið við gerð þriðju
myndarinnar, Pusher III – I’m the Angel of
Death, sem sýnd verður á Oktoberbíófest hér á
landi síðar í mánuðinum ásamt Pusher II.
Pusher II – With Blood on My Hands fylgir
eftir einni persónu Pusher I, Tonny, þegar hann
er látinn laus úr fangelsi – eina ferðina enn – í
þetta sinn eftir 13 mánaða fangelsisvist. Tonny
hefur þó ákveðið að breyta um stefnu: Hann ætl-
ar sér að taka lífið föstum tökum og öðlast virð-
ingu föður síns, sem er þekktur glæpamaður. En
því meira sem hann reynir, því meiri vandræðum
lendir hann í – sérstaklega gagnvart föður sínum.
Mads Mikkelsen fer á kostum í hlutverki Tonn-
ys og hefur hlotið bæði dönsku kvikmyndaverð-
launin, Róbertinn og Bodilinn, fyrir leik sinn í
Pusher II. Mads fer einnig með aðalhlutverkið í
Adams Æbler sem var opnunarmynd á Al-
þjóðlegri kvikmyndahátíð í Reykjavík en þar leik-
ur hann jesúgervinginn Ívan af dæmalausri
snilld. Tonny er gerólíkur maður með orðið Virð-
ing tattóverað í nauðrakaðan hnakkann og augna-
ráð sem hrekti jafnvel huguðustu menn til að
synda yfir beljandi stórfljót.
Pusher II hefur hlotið góða dóma en þríleik-
urinn var sýndur á Kvikmyndahátíðinni í Toronto
í síðasta mánuði við góðar undirtektir.
Vandamálagrýlan dauð
Það fer vart fram hjá neinum sem fylgist með
norrænni kvikmyndagerð að hún stendur í mikl-
um blóma um þessar mundir. Talað hefur verið
um danska undrið en það mætti heimfæra það
orð upp á Norðurlöndin flest. Finnska myndin
Paha Maa í leikstjórn Aku Louhimies sem sýnd
var á hátíðinni fyrr í vikunni er til dæmis sótsvört
en afar áhugaverð rannsókn á norræna velferð-
armódelinu. Það vekur reyndar athygli hversu
áhugasamir skandinavískir kvikmyndagerð-
armenn eru um undirheimalíf. Paha Maa, Pusher,
Ett hål i mitt hjärta og verðlaunaverkið Drabet
eru allt myndir með þungum samfélagslegum
undirtónum án þess þó að gamla vanda-
málagrýlan, sem þótti ásækja norrænar myndir í
fyrri tíð, láti á sér kræla.
Vandamálagrýlan dauð
Fjórar myndir verða sýndar á kvikmyndahátíð í
Háskólabíói í dag sem tileinkuð er myndum sem
tilnefndar voru til Kvikmyndaverðlauna Norð-
urlandaráðs.
Eftir Þröst Helgason
throstur@mbl.is
Frosið land „Finnska myndin Paha Maa í leikstjórn Aku Louhimies sem sýnd var á hátíðinni fyrr í vikunni er
til dæmis sótsvört en afar áhugaverð rannsókn á norræna velferðarmódelinu.“