Morgunblaðið - 07.03.2005, Blaðsíða 18

18 MÁNUDAGUR 7. MARS 2005 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson. HARALDUR Benediktsson, for-
maður Bændasamtaka Íslands,
sagði við upphaf Búnaðarþings á
Hótel Sögu í gær að niðurstaða við-
ræðna vegna nýs samnings Al-
þjóðaviðskiptastofnunarinnar
(WTO) gæti bitnað þungt á íslensk-
um landbúnaði. Brýndi hann ís-
lensk stjórnvöld til að standa fast
við upphafleg samningsmarkmið,
þ.e. að standa vörð um fjölþætt
hlutverk landbúnaðarins.
Búnaðarþing kom saman í 91.
skipti í gær, og stendur það fram á
fimmtudag. Um 49 fulltrúar taka
þátt í þinginu. „Fátt bendir til ann-
ars nú en að nýr samningur Al-
þjóðaviðskiptastofnunarinnar,
WTO, taki gildi 1. janúar 2007,“
sagði hann m.a. í setningarræðu
sinni. „Verði um einhverja frestun
að ræða verður hún
ekki nema um eitt ár.
Þetta segir okkur að
umhverfi landbúnaðar-
ins tekur á árunum
2007 til 2012 veruleg-
um breytingum. Því
miður hefur okkur
hætt til að stinga höfð-
inu í sandinn og telja
slík tíðindi einungis
fallin til að skapa
óvissu og ótta. Óhægt
er mér um að segja
hvert verður endanlegt
útlit þeirrar samninga-
lotu sem nú stendur.
Niðurstaða hennar
gæti bitnað þungt á íslenskum land-
búnaði. Við brýnum enn stjórnvöld í
að standa í ístaðinu og verja eftir
mætti þau sa
markmið er s
fram í árda
arar viðræðu
standa vörð
þætt hlutve
búnaðarins.“
Haraldur
m.a. að bænd
að verjast
krefjast þ
njóta sann
meðferðar o
unar. „Við k
þess að tilsl
innflutningsh
sambærilegr
og hér er fr
verði ekki til að hleypa hér
að vöru sem ekki er fram
öruggar aðstæður og í sátt
Haraldur Benediktsson setur Búnaðarþing
Haraldur Benediktsson
Niðurstaða WTO-vi
gæti bitnað þungt á
GUÐNI Ágústsson landbún-
aðarráðherra sagði í ávarpi við
upphaf Búnaðarþings í gær að
hann teldi mikilvægt að þingið
fjallaði um framtíð og tilgang
Lánasjóðs landbúnaðarins, en í
upphafi ársins skipaði ráðherra
verkefnisstjórn til að fara yfir
framtíðarhlutverk sjóðsins. „Verk-
efnisstjórnin hefur ekki lokið störf-
um en ég tel samt sem áður mik-
ilvægt að Búnaðarþing fjalli
efnislega um málið og þá fé-
lagslegu þætti sem sjóðurinn hefur
staðið vörð um. Ég tel afar þýðing-
armikið að bændur komist að sam-
eiginlegri niðurstöðu um framtíð-
arskipan þeirra mála er varða
lánveitingar til landbúnaðarins og
stöðu Lánasjóðsins í því sam-
bandi.“
Ráðherra kom víða við í ræðu
sinni. Hann gerði nýjan samning
við mjólkurframleiðendur m.a. að
umtalsefni. „Umtalsverð hagræð-
ing hefur átt sér stað í mjólk-
urframleiðslunni á undanförnum
árum og heldur hún áfram. Hátt
kvótaverð er vissulega áhyggjuefni
og sú mikla skuldsetning sem þeir
bændur undirgangast sem stækka
við sig og endurnýja sína fram-
leiðsluaðstöðu. Ljóst er að starfs-
umhverfi mjólkurframleiðslunnar
mun þurfa endurskoðunar á samn-
ingstímabilinu, ekki síst með tilliti
til þróunar alþjóðlegra samninga
sem setja okkur vaxandi skorður í
opinberum stuðningi og markaðs-
vernd. Um niðurstöður slíkrar end-
urskoðunar vil ég ekki spá en hlýt
að hvetja bændur til að fara að öllu
með gát og reisa sér ekki hurðarás
um öxl.“
Ráðherra fjallaði einnig
Fiskræktarsjóð og sagði a
vildi treysta stoðir hans. „H
landi er orkufyrirtækjum s
vinna orku úr vatnsafli sky
Bændur ræði framtíð Lán
Ólafur Ragnar Grímsson, forseti Íslands, Margrét Hauksdóttir o
fylgjast með upphafi Búnaðarþings á Hótel Sögu í gær.
ÞRENN landbúnaðarverðlaun voru veitt við setningu Búnaðarþi
Hótel Sögu í gær. Guðni Ágústsson landbúnaðarráðherra afhent
launin.
Verðlaun hlutu eftirtalin: Sigríður Helga Karlsdóttir og Guðjó
isson garðyrkjubændur á Melum, m.a. fyrir frumkvöðlastörf á sv
ingar í gróðurhúsum.
Kristín Hildur Árnadóttir og Gunnar Guðmundsson, frá Svein
Þistilfirði, m.a. fyrir áræði og dugnað við að endurbyggja þessa f
vildarjörð.
Karitas Hreinsdóttir, Pétur Diðriksson, Ágústa Gunnarsdóttir
hjálmur Diðriksson, á Helgavatni, m.a. fyrir myndarlegan félags
Landbúnaðarverðlaun ve
Vill treysta
stoðir Fisk-
ræktarsjóðs
FÁIR aðrir valkostir eru til aðrir en
að sameinað raforkufyrirtæki
Landsvirkjunar, RARIK og Orku-
bús Vestfjarða verði hlutafélag, að
mati Valgerðar Sverrisdóttur iðnað-
arráðherra. Þetta kom fram í máli
ráðherra á fundi Reykjavíkuraka-
demíunnar þar sem fjallað var um
hugsanlega einkavæðingu Lands-
virkjunar.
„Hlutafélagavæðing sameinaðs
fyrirtækis er að mínu mati óumflýj-
anleg á næstu þremur til fimm ár-
um,“ sagði Valgerður. Hún benti á
að fáir aðrir valkostir væru í stöð-
unni. Ekki gæti félagið verið sam-
eignarfélag þegar það væri í eigu
eins aðila, og að það yrði ríkisstofn-
un væri ekki fýsilegur kostur.
„Hlutafélagaformið er langalgeng-
asta og best skil-
greinda rekstr-
arformið á
Íslandi, og því
eðlilegast að
stefnt sé að því
að félag í sam-
keppnisrekstri
sé rekið með því
formi.“
Valgerður
sagði að hluta-
félagaformið gæfi möguleika á að-
komu nýrra fjárfesta að félaginu, en
í því að gera sameinað orkufyrir-
tæki að hlutafélagi fælist ekki
ákvörðun um einkavæðingu. „Þó má
ímynda sér að nýir aðilar, svo sem
lífeyrissjóðir, legðu fyrirtækinu til
nýtt eigið fé í framtíðinni án þess að
til sölu á hlutafé ríkisins kom
Valgerður sagði þó einka
ekki í spilunum á næst
„Einkavæðing Landsvirkj
ekki uppi á borðinu á næs
og það á mikið vatn eftir að
sjávar áður en fyrirtækið
selt, ef til þess mun á ann
koma.“
Auðlindagjald á or
Helgi Hjörvar, alþing
Samfylkingar, varaði í erin
fundi akademíunar við því
setti pressu á lífeyrissjóð
kaupa hlut í fyrirtæki sem e
með sérstaklega góða ávöx
væri skylda lífeyrissjóða
festa í því sem gæfi be
hverju sinni, og hættulegt
Valgerður
Sverrisdóttir
Hlutafélag á næstu 3
SAMFÉLAGSLEG ÁBYRGÐ OG
SAMEIGINLEGIR HAGSMUNIR
Athyglisverð ályktun var sam-þykkt í sveitarstjórn Austur-byggðar í síðustu viku vegna
þeirra áforma Samherja hf. að af-
leggja fiskvinnslu sína þar 1. október
næstkomandi. Við svipaðar kringum-
stæður, þar sem fyrirtæki telja að for-
sendur fyrir tilteknum rekstri á til-
teknum stað séu brostnar, hafa
viðbrögð heimamanna oft verið þau að
reyna að þrýsta á viðkomandi fyrir-
tæki að halda rekstrinum áfram –
stundum með stuðningi úr sjóðum
sveitarfélagsins. Þetta hefur verið
gert þrátt fyrir að það lægi fyrir að
viðkomandi rekstur væri í raun ekki
arðbær.
Sveitarstjórn Austurbyggðar fellur
ekki í þessa gryfju. Hún harmar að
forsendur fyrir rekstri fiskvinnslunn-
ar kunni að vera brostnar, en virðist
hins vegar sætta sig við þá staðreynd.
Aftur á móti fer sveitarstjórnin fram á
það að Samherji hf. „axli eðlilega
ábyrgð á því ástandi sem við það skap-
ast,“ eins og segir í frétt Morgun-
blaðsins í gær. Meginrökin fyrir þess-
ari afstöðu sveitarstjórnarinnar eru
sögð þau að „Samherji er stórfyrir-
tæki sem eðlilegt er að samfélagið geri
miklar kröfur til varðandi þau sam-
félagsáhrif sem af aðgerðum þess
leiða. Fyrirtækið hefur í langan tíma
nýtt aðstæður, kvóta og mannauð á
Stöðvarfirði. Íbúarnir hafa lagt sig
fram um að skapa fyrirtækinu gott
starfsumhverfi og vinnuafl í þeirri trú
að samfélagið mætti njóta ávinnings af
starfsemi Samherja til lengri tíma.“
Steinþór Pétursson, bæjarstjóri
Austurbyggðar, segir í Morgun-
blaðinu í gær að sveitarstjórnin telji
eðlilegt að Samherji taki þátt í að finna
ný atvinnutækifæri fyrir byggðarlag-
ið.
Vaxandi umræður eru nú um sam-
félagslega ábyrgð fyrirtækja, bæði að
frumkvæði fyrirtækjanna sjálfra og
almannasamtaka á borð við Alþýðu-
samband Íslands. Morgunblaðið hefur
tekið þátt í þeim umræðum og hvatt
fyrirtæki til að átta sig á þeirri
ábyrgð, sem þau bera gagnvart sam-
félaginu sem þau starfa í. Blaðið hefur
þannig t.d. bent á að þótt ekki sé hægt
að ætlast til þess af fyrirtækjum að
þau viðhaldi óhagkvæmum rekstri í
þágu byggðasjónarmiða, sé hægt að
gera þá kröfu til þeirra, að þau láti
gott af sér leiða til að skapa ný og
verðmætari störf í heimabyggð. Enn-
fremur sé hægt að ætlast til þess af
fyrirtækjum að þau taki þátt í kostn-
aði samfélagsins við að endurmennta
ófaglært verkafólk, sem missir vinnu
sína vegna hagræðingaraðgerða þann-
ig að það eigi kost á nýjum og verð-
mætari störfum.
Sem betur fer bendir flest til þess að
mörg fyrirtæki, ekki sízt hin stærri,
átti sig á þeirri ábyrgð sem þau bera í
þessum efnum. Stjórnendur Samherja
hafa þannig farið rétt að í samskiptum
sínum við heimamenn á Stöðvarfirði
vegna hugsanlegrar lokunar fisk-
vinnslunnar. Þeir hafa velt upp ýms-
um kostum sem gætu komið í stað nú-
verandi rekstrar í Hraðfrystihúsi
Stöðvarfjarðar og jafnframt boðið upp
á frekari viðræður við heimamenn um
hvaða leiðir séu færar í stöðunni.
Það eru gagnkvæmir hagsmunir
fyrirtækisins og byggðarlagsins að
finna í sameiningu lausn á þeim vanda,
sem skapast með lokun Hraðfrysti-
hússins.
FJÁRHAGSLEGT SJÁLFSTÆÐI ALDRAÐRA
Margt í málefnum aldraðra er íólestri og greinilegt er að end-
urskoðunar er þörf. Á aðalfundi Fé-
lags eldri borgara í Reykjavík og ná-
grenni í febrúar voru samþykktar
margar ályktanir, sem lúta að því að
bæta stöðu aldraðra, þar á meðal að
„breyta fyrirkomulagi greiðslna íbúa
á dvalar- og hjúkrunarheimilum
þannig að þeir haldi fjárræði sínu“.
Í nýlegri bók eftir Ástríði Stefáns-
dóttur, lækni og dósent við Kenn-
araháskóla Íslands, og Vilhjálm
Árnason, prófessor í heimspeki við
Háskóla Íslands, kemur fram að aldr-
aðir íbúar vistheimila búi á margan
hátt við skert sjálfræði og að þeir hafi
oft lítil áhrif á umhverfi sitt. Fjárræði
aldraðra er ekki síður mikilvægt.
Samkvæmt núgildandi lögum um
málefni aldraðra fellur lífeyrir vist-
manna á dvalarheimilum aldraðra
niður og greiðir Tryggingastofnun
þess í stað dvalarheimilinu svokallað
„vistunarframlag“. Lögin kveða síð-
an á um að „Tryggingastofnun rík-
isins [sé] heimilt að greiða vistmanni
á stofnun fyrir aldraða vasapeninga“.
Hið sama gerist þegar aldraðir
leggjast inn á hjúkrunarheimili. Elli-
lífeyrir og bætur frá Tryggingastofn-
un falla niður. Hins vegar þurfa aldr-
aðir, sem leggjast inn á spítala,
ekkert gjald að greiða.
Í viðtali við Morgunblaðið á sunnu-
dag segir Margrét Margeirsdóttir,
nýkjörinn formaður Félags eldri
borgara í Reykjavík, að þetta sé ein-
kennilegt, ekki síst í ljósi þess að
samkvæmt lögum sé hjúkrunarheim-
ili skilgreint sem sjúkrahús.
Það kann að liggja einhver kerfis-
læg hagræðing í því að leggja niður
greiðslu lífeyris og bóta frá Trygg-
ingastofnun þegar aldraður einstak-
lingur fer inn á dvalar- eða hjúkrun-
arheimili og skammta viðkomandi
dagpeninga. Spurningin er hins veg-
ar ekki hvað hentar kerfinu, heldur
hvað hentar einstaklingnum og
hvernig verður réttur hans tryggður.
Hér er um fullkomlega úrelt fyr-
irkomulag að ræða og í raun spurning
hvort það hafi nokkurn tímann átt
rétt á sér. Stundum er eins og hætt sé
að líta á fólk sem einstaklinga með sín
réttindi við það eitt að það nær
ákveðnum aldursmörkum. Þótt ein-
staklingur flytji á dvalarheimili fyrir
aldraða er ekki þar með sagt að taka
eigi af honum fjárræði og ætlast til
þess að hann láti sér nægja vasapen-
ing eins og hann sé aftur kominn á
unglingsár.
Í Morgunblaðinu í gær segir Jón
Kristjánsson heilbrigðisráðherra
tímabært að ræða kröfur aldraðra um
fjárhagslegt sjálfstæði vistmanna.
Væri ekki nær að segja að tímabært
sé að þeir fái fjárhagslegt sjálfstæði?