Morgunblaðið - 07.03.2005, Qupperneq 29

MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 7. MARS 2005 29
Miðasalan er opin: frá kl 10:00 alla virka daga. Netfang: midasala@borgarleikhus.is
Miðasala í síma 568 8000 -
og á netinu: www.borgarleikhus.is
geggjað grínleikrit eftir DANIEL GUYTON
☎ 552 3000
www.loftkastalinn.is
“HREINLEGA BRILLJANT”
• Föstudag 18/3 kl 20 LAUS SÆTI
Takmarkaður sýningafjöldi
Loftkastalinn ✦ Seljavegi 2 ✦ 101 Reykjavík ✦ Miðasalan er opin frá 11-18
EB DV
Miðasalan er opin kl. 14-18 virka daga, kl. 13-18 lau. og sun. og fram að sýningu sýningardaga. Símasala frá kl. 10 virka daga.
AUKASÝNING: Fim. 10. mars kl. 20
– Styrkt af Vinafélagi Íslensku óperunnar – Uppselt
9. sýn.12. mars kl. 19 – Uppselt – Allra síðasta sýning
Ekki er hleypt inn í salinn eftir að sýningin hefst
„Tveir bassar og annar með strengi“
Hádegistónleikar þriðjudaginn 15. mars kl.12.15
Davíð Ólafsson, bassi, Dean Ferrell, kontrabassi og Kurt Kopecky, píanó
flytja verk eftir, meðal annars, Mozart og Bach.
Miðasala á netinu: www. opera.is
4 600 200
leikfelag.is
Miðasölusími
Síðustu
sýningar
Óliver! Eftir Lionel Bart
Fös. 11.3 kl 20 Laus sæti
Lau. 12.3 kl 20 Laus sæti
Lau. 26.3 kl 14 Laus sæti
Lau. 26.3 kl 20 Laus sæti
Allra síðustu sýningar
Ath: Ósóttar pantanir
seldar daglega!
SÚ OFTAST sársaukafulla og al-
mennt útbreidda lífsreynsla í vest-
rænum samfélögum sem felst í því að
ganga í gegnum skilnað er nú með
nokkurra vikna millibili viðfangsefni
beggja leikhúsanna. Í Þjóðleikhúsinu
sem harmleikur, nú í Borgarleikhús-
inu sem gamanleikur. Báðir skrifaðir
af írskum konum með konur í mið-
punkti.
Það er Gísli Rúnar Jónsson sem
þýðir og staðfærir verkið og er hnytt-
inn og hugmyndaríkur að vanda.
Gísli er einnig skrifaður fyrir leik-
gerð. Það leiðir hugann að því að ekki
eru orð til yfir allt það sem er hugsað
og framkvæmt í íslensku leikhúsi.
Leikgerð er ágætt og þénanlegt orð
yfir þá sjálfstæðu sköpun sem á sér
stað þegar leiktexti er unninn úr
skáldsögu eða smásögu og hefur öðl-
ast sess sem slíkt. En þegar menn
aðlaga erlend leikverk sviði, ýmist
með styttingum, innskotum eða stað-
færslu, þá væri réttara að nota orð
eins og aðlögun eða staðfærsla eða
smíða nýtt orð. Að tala um leikgerð
leikrits er rökleysa.
Sagan sem hér er sögð er af Ástr-
íði Jónu Kjartansdóttur, húsmóður í
Grafarvoginum, meinleysiskonu
rúmlega fimmtugri sem verður fyrir
því að hún og heimilishundurinn eru
yfirgefin af heimilisföðurnum sem
tekur saman við tvítuga spænska
stúlku um svipað leyti og einkadótt-
irin hverfur líka út úr lífi Ástríðar.
Næstu þrjú ár á eftir gengur þessi
vel stæða kona í gegnum sorg og
reiði; blekkir sjálfa sig með dag-
draumum um að maðurinn snúi aft-
ur; fyllist hefndarhug og reynir að
vinna bug á höfnun og einsemd með
hjálpartækjum ástarinnar, mis-
heppnuðum stefnumótum, tíma-
bundnu nýju starfi og leitar að sjálf-
sögðu eftir ýmissi áfallahjálp þar til
hún loks verður sjálfstæð og finnur
draumaprinsinn.
Andstætt öllum venjum leikhúss-
ins gerist þó sagan ekki á leiksviðinu
heldur öll utansviðs. Og að kalla
verkið einleik, eins og höfundur ger-
ir, er hæpið því einleikarinn, sem
þarf að endursegja atburðina, býr
um leið til fjölda persóna til að tala
við og við aðrar persónur talar hún í
gegnum síma – raddirnar berast
gegnum hátalara. Annars er leik-
konan allan tímann í beinu sambandi
við áhorfendur, afgreiðir þangað
brandara á brandara ofan eins og
uppistandari (stand up) og uppistand
eftir forskrift væri því mun réttara
hugtak yfir formið en einleikur.
Vandi áhorfandans er þó ekki
formið heldur fyrst og fremst sá að fá
samúð með persónu frúarinnar.
Áhugi á leið hennar til þroska, sem
höfundur virðist vilja vekja, kviknar
ekki. Einkum vegna þess að þessi vel
stæða kona, sem ekki þarf að sjá fyr-
ir sér eða bera ábyrgð á einu eða
neinu, er sjálf ekki gerð nógu hlægi-
leg – hlær ekki nóg að sjálfri sér; og
ekkert kemur manni á óvart; brand-
arar hennar um gráa fiðringinn, kyn-
líf, öldrun og útlendinga flestir ansi
þreyttir; dagdraumarnir, og eig-
inlega konan sjálf líka, fremur af-
sprengi miðrar síðustu aldar en dags-
ins í dag. Sá sem hefur lifað eins lengi
og ég hefur að minnsta kosti heyrt
þetta allt áður. Fay Weldon og Willy
Russel, svo aðeins tvö leikritaskáld
séu nefnd úr hinum enskumælandi
heimi, hafa fyrir mörgum árum sagt
þetta flest og gert það þúsund sinn-
um betur. Gísli Rúnar og Edda hefðu
sennilega leikið sér að því að skrifa
sjálf almennilegt uppistand um þetta
áhugaverða efni.
Eins og Edda, hin þjálfaða gam-
anleikkona, lék sér að því í góðri leið-
sögn Þórhildar Þorleifsdóttur, þrátt
fyrir alla galla verksins, að tengja sig
áhorfendum og vefja þeim um fingur
sér, skipta af glaðværri fágaðri mýkt
milli ólíkra stemninga og ýmissa
ólíkra skýrra persóna og mjólka hlát-
ur út úr sérhverri setningu þar sem
það var yfirleitt mögulegt. Skemmti-
leg hljóðmyndin lék líka vel á móti
henni, en leikmyndin var óþörf. Einn
míkrafónn hefði nægt Eddu, sem
áhorfendur fögnuðu einsog drottn-
ingu þetta kvöld. Enda ástæða til því
góðir gamanleikarar/ leikkonur eru
að sjálfsögðu aðal leikhússins, þar
sem þau geta yfirleitt auðveldlega
líka glímt við erfiðustu dramatísk
hlutverk heimsbókmenntanna meðan
þau sem einungis eru dramatískir
leikarar/leikkonur verða að halda sig
fjarri góðu gamni. Og svo ég hafi ekki
rangt við þá verð ég að undirstrika að
áhorfendur hlógu og hlógu að brönd-
urum höfundar. Allir held ég nema
ég.
Allir hlógu nema ég
LEIKLIST
Borgarleikhús
Eftir Geraldine Aron. Þýðandi og höf-
undur íslenskrar leikgerðar: Gísli Rúnar
Jónsson. Leikstjóri: Þórhildur Þorleifs-
dóttir. Leikmyndar- og búningahönnun:
Rebekka A. Ingimundardóttir. Lýsing: Ög-
mundur Jóhannesson. Hljóðhönnun: Jak-
ob Tryggvason og Ólafur Örn Thordarson.
Leikari: Edda Björgvinsdóttir. Leikraddir:
Margrét Helga Jóhannsdóttir, Björn Ingi
Hilmarsson,Gunnar Hansson, Halldóra
Björnsdóttir, Ellert A. Ingimundarson.
Alveg brilljant skilnaður
María Kristjánsdóttir
Edda Björgvinsdóttir lék sér að því að tengja sig áhorfendum og vefja þeim um fingur sér.
ERLENDIR listamenn halda
áfram að sýna verk sín í litla kjall-
aranum við Grundarstíg, nú er
það hollenska listakonan Jetske de
Boer. De Boer vinnur í anda
strauma og stefna í nútímalistum
sem láta sig samfélagið og þætti
þess eins og borgarskipulag miklu
varða, íslenska myndlistarkonan
Inga Svala Þórsdóttir hefur unnið
á ekki ósvipuðum nótum og e.t.v.
mætti setja skipulagshugmyndir
Þórðar Ben undir sömu regnhlíf.
Margir myndlistarmenn samtím-
ans eru einnig áhugamenn um
arkitektúr og skipulag, vinna í
nánum tengslum við arkitektúr
eða leitast við að vinna verk á
stórum skala fyrir opinber rými,
þó að því miður sé ekki mikið um
slíkt hér á landi. Ef til vill er til-
högun hugmyndasamkeppni við
skipulag Akureyrarbæjar jákvætt
skref í þessa átt og forvitnilegt
verður að fylgjast með þróun mála
þar í bæ.
Í fréttatilkynningu segir stað-
arhaldari Dvergs m.a. um list de
Boer að „Í teikningum sínum end-
urtúlkar Jetske daglega reynslu
fólks og tjáir huglæga sýn sína á
kerfismyndanir, í gegnum spurn-
ingarnar „hvernig“ og „af hverju“,
sem við fáumst við í daglega líf-
inu. Er hægt að hugsa sér sam-
félag án mannlegra áhyggna og
kvíða? Hvernig og í hvaða átt er
hægt að beina hræðslu svo hægt
sé að nýta jákvæðar hliðar henn-
ar? Teikningar Jetske afhjúpa
skáldaðan hluta okkar flóknu og
óáþreifanlegu veraldar, þar sem
ein spurning getur af sér aðra en
öllum spurningum er ósvarað.“
Hugmyndir listakonunnar eru
vissulega áhugaverðar og sama
má segja um vinnu hennar í
tengslum við hollenska fyrirbærið
S.T.O.P, Ríkisstofnun um framtíð-
arrannsóknir og umhverf-
isskipulagningu, en það eru sam-
tök sem leitast við að birta þessi
viðfangsefni í ljósi persónulegrar
reynslu einstaklingsins. Hug-
myndir þeirra minna bæði á
patafýsik Alfred Jarry sem er
skáldskaparaðferð sem ef til vill
er á leið inn í listina aftur, á hug-
myndir framúrstefnunnar á fyrri
hluta 20. aldar og hugmyndir Sit-
uationisme International frá mið-
biki sl. aldar. Þessi geiri innan
listarinnar hefur ekki náð að
skjóta rótum hér á landi en er of-
arlega á baugi í Evrópu, e.t.v.
helst í þéttbýlli löndum þar sem
umhverfið er að miklu leyti mann-
gert. Myndgerving slíkra hug-
mynda reynist þó stundum öllu
erfiðari en orðun þeirra. Þannig
segja teikningar Jetske de Boer
mér mun minna um hugmyndir
hennar en texti í sýningarskrá og
heimasíða S.T.O.P. Hér er um
áhugavert viðfangsefni að ræða
sem ekki nær að lifna við í sjón-
rænni framsetningu, ennfremur er
það umhugsunarefni miðað við
áhugamál listakonunnar að hún
notfærir sér á engan hátt sér-
kennilegt rými sýningarstaðarins
eða umhverfis hans en þar er af
nógu að taka. Hér kalla orð á
gerðir.
Orð og gerðir
MYNDLIST
Gallerí Dvergur
Til 13. mars. Gallerí Dvergur er opið
föstudaga til sunnudaga frá kl. 17–19.
Teikningar, Jetske de Boer
Ragna Sigurðardóttir
Morgunblaðið/Árni Torfason
Sýning Jetske de Boer.