Tíminn - 10.04.1970, Blaðsíða 9

FÖSTUDAGUR 10. aprfl 1970.
TÍMINN
9
Útgefandl: FRAMSÓKNARFLOKKURINN
Framikvæindastjóri: Kristján Benediktsson. Rttstjórax: Þórartnn
Þórarinsson (áb). Andés Krlstjánsson, Jón Helgason og Tómas
Karlsson. Auglýsingastjóri: Steingrímur Gislason. Rltstjómar-
sikrifstofur 1 Edduhúsinu, símax 18300—18306. Skrifstofur
Bankastræti 7 — Afgreiðslusími: 12323 Auglýsingasimi: 19523.
ABrar sikrifstofur síml 18300, Áskrifargj ald kr. 165.00 á mán-
uði, innanlands — f lausasölu kr. 10.00 eint. • Prentsm. Edda hf.
Hrunið launakerfi
Athyglisver'ðar umræður fóru fram í fyrradag í sam-
einuðu þingi í tilefni af fyrirspurn, sem Stefán Valgeirs-
son hafði borið fram um greiðslur til vissra embættis-
manna vegna ómældrar eftirvinnu. Svar fjármálaráð-
herra var á þá leið, að 170 opinberir starfsmenn hefðu
fengið þessar greiðslur á síðastl. ári, þar af 51 forstjóri.
Það upplýstist greinilega í þessum umræðum, að fjár-
málaráðherra hefur ekki heimild til að inna slíkar
greiðslur af hendi síðan núgildandi launalög komu til
framkvæmda, nema með vitund samtaka opinberra starfs-
manna, en það ákvæði hafði verið sniðgengið.
í umræðunum, bentu Ólafur Jóhannesson og fleiri á
það, að viðkomandi starfsmenn gætu vel verið maklegir
umræddra launabótar, en slík viðbótarlaun ætti hins
vegar ekki að ákvarðast af fjármálaráðherra af handa-
hófi, án lagaheimildar og ákveðinna reglna til að fara
eftir. Þetta væri glöggt dæmi þess, að launamál opin-
berra starfsmanna væru komin í fullkomið öngþveiti, er
hefði m. a. leitt af því, að dýrtíðaruppbætur hafa verið
skertar og að skattvísitala hefur ekki verið látin fylgja
framfærsluvísitölu. Til þess að bæta úr misræmi og rang-
indum, sem af þessu hlytist, færi ráðherra vafasöm-
ustu krókaleiðir og reyndi að hafa yfir þeim sem me^sta
lejmd. Slíkt væri óhæf vinnubrögð. Hið eina rétta væri
að viðurkenna, að launakerfið væri hrunið vegna stjóm-
arstefnunnar og ætti þess vegna að fara fram heildar-
endurskoðun á þvi.
Sjálfstætt þjóðþing
Öldungadeild Bandaríkjaþings hefur í annað sinn
hafnað uppástungu Nixons forseta um skipun í embætti
hæstaréttardómara. í báðum tilvikum hafa allmargir af
flokksmönnum hans snúizt gegn uppástungu hans.
Þetta er glöggt dæmi um það sjálfstæði, sem einkenn-
ir störf bandarískra þingmanna. Þeir láta hvorki forseta
eða ráðherra segja sér fyrir verkum. Að vissu leyti má
þakka þetta aðskilnaði löggjafarvalds og framkvæmda-
valds, sem hefur komið í veg fyrir, að of mikil völd
dragist í hendur forsetans. Að öðru leyti má þakka þetta
því, að sá andi hefur jafnan ríkt á Bandaríkjaþingi, að
þingmenn ættu að vera sjálfstæðir. ,
Þorir Geir?
Blöð Sjálfstæðisflokksins gera talsvert veður út af
því, að einn ritstjóri Tímans kom í veg fyrir, að Geir
Hallgrímsson héldi blaðamannafund 1 sjónvarpinu. Slík-
ur blaðamannafundur hefði verið með öllu óeðlilegur nú
rétt fyrir borgarstjórnarkosningar. Hins vegar mun ekki
standa á Framsóknarmönnum að greiða fyrir því, að
Geir fái að koma fram í sjónvarpinu fyrir kosningarnar,
en þá vitanlega til jafns við fulltraú annarra flokka.
Spumingin er nú þessi: Þorir Qeir að mæta andstæð-
ingunum á jafnræðisgrundvelli?
Nefndafjöldinn
Sú var tíðin, að það var eitt aðalloforð Sjálfstæðis-
flokksins að fækka nefndum. Eftir rúmlega 10 ára stjórn-
arforustu Sjálfstæðisflokksins er hins vegar svo komið,
að bæði forsætisráðherra og fjármálaráðherra lýsa yfir
því á Alþingi, að það sé lítt vinnandi verk að svara fyrir-
spurn frá Tómasi Árnasyni um tölu nefndanna og hlut-
verk þeirra. Svo mjög hafa nefndirnar blómstrað í
stjómartíð Sjálfstæðisflokksins, að þær virðast orðnar
óteljandi eins og eyjamar á Breiðafirði. Þ.Þ.
Þáttur milliölsins í
sænskum áfengismálum
Áfengisneyzlan hefur farið vaxandi síðan það kom til sög-
unnar eða aukizt um 5.4% á ári
Hér fer á eftir fréttaauki,
sem var fluttur í ríkisútvarp-
inu 11. marz siðastliSinn, en
Áfengisvarnanefnd hefur
látiS gera afrit af honum og
sent alþingismönnum og fleiri.
Á3UÐ 1955 var gerð umfan.gs
míkil breyting á sænsku áfeng-
islöggjöfinnd. Ýmis gömul og
úrelt ákvæði voru felM úr gildi
og ákveðið að framvegis skyldi
stuðla að hlutfalMega aukinmi
meyzlu á bjór og léttum vínum,
en reyna að sama skapi að
draga úr neyzlu sterkra
drykkja.
Mieð þessu mu® hafa verið
ætluuin að bæta drykkjusiði
Svía.
1 samræmi við þessa opin-
beru stefnu í áfengismáium hef
ir sænska ríkiseinfcasalan seit
létt vín við mjög vægu verði og
rekið mikinn augiýsingaáróður
fyrir sölu þeirra; sem dæmi má
nefna að flaska af þokkalegu
rauðivíni þarf etti að kosta
nema sem svarar 80 krónum
íslenzkum, en Vodka-flaska er
aftur á móti seld á 800,00 krón-
ur íslenzkar. Samanborið við
verð á samsvarandi vöru í ís-
lenzku einkasöiunni er vínið
tjöiuvert ódýrara hér en sterkir
drykkir ail-miMu dýrari.
Það var einnig talið í sam-
ræmi við þessa stefnu þegar
saia á svoköiluðu milliöli, sem
er millistig af pilsner og sterk-
um bjór, var leyfð fyrir nokkr-
um árum í almemnum matvöru
verzlunum án nokkurra ákvæða
um lágmarksaldur þeirra, sem
ölið mættu kaupa.
AFLEIÐINGÁR þessarar
stefnu eru þegar ljósar. Á 15
árum hefur neyzla á sterkum
bjór aukist um 400%, vínneyzla
um 200% og milliöiið um ann-
að eins. Saia sterkra drykkja
hefur hinsvegar hvorki aukizt
né minnkað á þessu tímabild.
Heildar áfengismeyzla Svía hef-
ur um leið farið hraðvaxandi,
aðallega fyrir tilkomu miliiöls-
ins og hefir aukningin numið
5.4% síðustu árin. í fyrra var
hún þó nokkru hærri eða 6%
og talið er að áfengisneyzla
Svía muni tvöfaldast á næstu
12—13 árum haidi þessi þróun
áfram-
Hlutur öls og víns hefir sem
sagt aukizt í prósentum miðað
við sterku drykkina um leið og
heiidar áfengisneyzlan hefur
vaxið hröðum skrefum.
Engin ölþjóð eru þó Svfar
orðnir í samanburði við Danina.
í Danmörku nemur öldrykkjan
65% af áfengisneyzlunni í heild,
en Svíar hafa aðeins náð upp i
40% enn sem komið er.
Síðan miliiölið kom á mark-
aðinn i matvörubúðunum hefur
það orðið tízkudrykkur, svo um
munar. A síðustu þrem árum
sexfaldaðist saia þess og það
eru unglingarnir, sem eiga
mestan hluta af þessari aukn-
ittgu.
OLOV PALME
Eins og áður segir eru engin
lagaákvæði, sem mæla fyrir um
aldur þeirra, sem milliöi mega
kaupa og hefir það orðið þess
vaidandi að unglingar hafa í
rauninni getað keypt öl a@ vild
sinni, þó að einstöku bæjar-
félög og verzlanir hafi sett upp
eigið aldurstakmark.
MILLIÖLIÐ hefur skapað
alvarlegt unglingavandamál,
sem yfirvöid geta ekki lengur
leitt hjá sér. Þetta er niðurstað
an úr Sifo skoðanakönnun, sem
gierð var fyrtr skömmu að til-
hiutan sænsbu bindindishreyf-
ingarinnar. 66% þeirra, sem
spurðir voru, álitu að miliiöls-
drylekja unglinga væri orðin ai-
varlegt vandamái og jafnstór
hópur vildi banna aliar augiýs-
ingar á þessum drykk, en að-
eins 8% vildu banna milliölið
algerlega.
1 mörgum sænskum skóium
er mikið kvartað undan öl-
drykkju á skólasamkomum og
vandræði vegna ofneyzlu ein-
stakra nemenda á skóiatíma
eru algengt viðfangsefini skóla-
stjórna.
Til markis um hve öldrykkja
meðal unglinga ex aimenn, má
nefna að rannsókn, sem gerð
var í skóla einum í KarLskrona,
leiddi í ljós að tveir þriðju hiut
ar nemenda í 16 ára bekk
drufcku miliiöl meira eða minna,
um helmingur nemenda í 14
ára bekk og þriðjungur í 13 ára
bekk.
Læknar, sem rannsakað hafa
þetta vandamál segja að veru-
leg hætta sé á því að þessi
aufcna milliölsneyzla unglinga
muni stuðla að vaxandi tíðni
ofdrybkju og að auknum fjölda
drykkjusjúkra á unga aldri. Þó
miiliölið sé ekki sterkt að á-
fengismagni — áfengisprósenta
þess er 3,4 — 3,6 — jafngUdir
ein flaska af því samt sem áður
4 cl af brennivíni og stöðug
neyzla þess getur því stuðlað
að áfengissýki.
SlÐASTLIÐIÐ haust, um leið
og sænska bindindisihreyfingin
hélt upp á 90 ára afmæli sitt,
gerði hún þá kröfu að höfuð-
barátturtiáli sínu, að sölu á milli
öili skyldi hætt í aimennum mat-
vörubúðum.
Hreyfingin krafðist þess, að
milliöiiið yrði framvegis aðeins
selt eldri en tvdtugum í ríkis-
einkasölunni og á fyrsta fiokks
veitingahúsum. Jafnframt var
þess farið á leit, að yfirvöld
bönnuðu allar auglýsingar á
öli og þess yrði gætt, að stað-
ir, sem enn væru lausir við
miliiölið, svo sem æskulýðsheim
iii, skólamötuneyti og kaffihús,
fengjiu að vera það áfram. Og
lokakrafan var, að ríkið ætti
að yfirtaka öigerðirnar til þess
að geta haft heildarstjórn á
áfengismáiunum.
Ýmsum þóttu þessar bröfur
harla harðar aðgöngu. Þeir sem
gerzt hafa talsmenn frjálsrar
söilu á milliöli hafa m.a. haldið
þvi fram, að ölið hafi bætt
drykkjuhætti Svía og komið í
staðinn fyrir stértou drykkina-
Með statistik hefur bindindis-
hreyfin'gin sýnt fram á að öiið
og bjórinn hafi bætzt við, en
ekki komið í staðinn fyrir og
beildar áfengisneyzlan hefir auk
izt stórlega. Því hefir þá verið
svarað til, a@ aukin áfengis-
neyzla fylgí hverju velferðar-
og neyzluþjóðfélagi, sem sé í
örri útþensliL
AF HÁLFU þeirra, sem hafa
átt í andófi við bindindishreyf-
inguna hefir verið lögð mikii á
herzla á, að með sameiginlegu
átaki foreldra, skóla og yfir-
valda megi margfalda fræðsiu
um áfengi og hætturnar sam-
fara því.
Bent er á, að af þeim 3 mill-
jörðum sænskra króna, sem
ríkissjóður hefur í tekjur af
áfengissölunni sé aðeins 4 mill-
jónum varið til þess að auka
þekkingu á þeim iillæknandi
þjóðarsjúkdómi, sem áfengis-
sýkin er, og mikið vanti á, að
bennarar og foreidrar brýni
nægilega fyrir unglingum hætt-
urnar, sem fylgja áfengisneyzlu.
Þessum röloum hefur bind-
indishreyfingin tekið vel, en um
leið bent á, að hennar krafa sé
að 10% af tekjum ríkissjóðs af
áfengissölunni renni til áfengis
málafræðslu og að áfengisvanda
máiin verði ekki leyst með að-
gerðum, sem þessum eingöngu.
Til þess að eitthvað miiði í þá
átt þurfi fleiri samverkandi
þætti. Frséðsla gæti verið einn
þeirra, bann við áfengissölu
annar og takmarkanir á söiu
milliöls sá þriðji.
FYRIR verzlunina og ölgerð
imnar er milliölið góð söluvara
og þessir aðilar hafa lítinn á-
huga á þvi að láta svo arðbæra
vöru í hendur ríkiseinkasölunn
ar. Viðbrögð þeirra tii þess að
mæta gagnrýninni á ótakmark-
aða sölu milliöls voru þau, að
í síðustu viku var ákveðið á sam
eiginlegum fundi fulltrúa verzl
unarlnnar, ölgerðanna og af-
greiðslufólks að taka upp 18
ára aldurstakmark við af-
greiðslu á öii í matvörubúðum
Framhald á bls. 14