Tíminn - 16.04.1970, Blaðsíða 8

8
FIMMTUDAGUR 16. aprfl 1970.
TIMINN
.............M.
FRAMTÍD SAUDFJÁRBÚ-
SKAPAR REYKVÍKINGA
Fjárhús hafa verið brotin upp og kindur seldar.
Enn eru mtörgom í fersku
minni ásóknir yfirvalda Reykja
víkur í fyrravetur gegn sauð-
fjárhaldi í borgarlandinu.
Vegna lélegrar gæzlu og girð-
ingaleysis var ásókn búpenings
að sumarlagi orðin verulegt
vandamál og ráðamenn báru
ekki gæfu til að ráða fram úr
þeim málum í tæka tíð, heldur
var rekinn óheiðarlegur áróð-
ur gegn reykvískum fjáreigend
um og reynt á lágkúrulegan
hátt að níða niður starfsemi
þeirra með valdbeitingu. Var
þetta framið í skjóii reglugerð-
ar um búf járhald í þéttbýli frá
1964. Svo virtist sem reglugerð
þessi g'æfi lögreglu og smala-
mönnum borgarstjóra ótakmark
að athafnafrelsi, því að fé var
stöðugt smalað úr borgarland-
inu, og væri það talið eign
Reykvíkinga, var því slátrað
án tafar, oftast án þess að eig-
endum væri tilkynnt um það.
Þá voru og brotin upp fjárhús,
kindur seldar á uppboðum og
mtinnum hótað hinu versta, ef
þeit’ létu ekki af sauðfjárhaldi.
Ýmsir lögfróðir menn drógu
mjög i efa, að þarna væri geng
ið til verkis lögum samkv. Til
gamans má geta um ofurkapp
starfsmanna borgarinnar, að
þeir mæltust til þeás, að fé Til-
raunastöðvarinnar á Keldum
væri Lógað, en eins og gefur að
skilja eru kindur þessar hýstar
að mestu eða ÖlLu leyti árið um
kring.
Marga furðaði, að borgaryfir
völd skyldu takast á hendur slík
ar ofbeldisaðgenðir að ástæðu-
lausu, þar sem vitað var, að
auðveldlega mátti ráða fram úr
málum á friðsamlegan og við-
unandi hátt. Það mun sannast
sagna, að vanlþekking yfirvalda
á eðli mála stóð þeim mjög fyr-
ir þrifum, og var reyndar aug-
Ijóst, að fylgt var í blindni ráð-
um fáeinna manna, sem annað-
hvort skorti skiLning á vanda-
málinu eða voru haldnir kyn-
legu ofstæki i garð sauðkind-
arinnar. Margt benti til, að svo
væri ,enda bar margt af því,
sem haf~ var eftir sumum ráða-
mönnuni í blöðum, útvarpi og
sjónvarpf keim æsifregna og
tíðum farið með alger ásann-
indi um fjáreigendur og starf-
semi þeirra. Fjáreigendur og
hindr fjölmörgu stuðningsmenn
málsstaðar þeirra reyndu að
varpa ljósi á eðli máJsins með
rökum og staðreyndum og var
mjög deilt á borgaryfirvöldin.
Það vakti nokkra furðu almenn
ings, að borgarstjóri og aðfir
starfsmenn borgarinnar svör-
uðu yfirleitt alls ekki gagnrýni,
sem beint var að þeim í sam-
bandi við aðgerðir þeirra, og
sýnir það augljóslega, að þeir
hafa átt erfitt um vik að rétt-
læta illan verknað eða einfald-
lega ekki getað fært nein hald-
góð rök fyri.r örþrifaráðum sín-
um og fumi.
Nú hefur lolts rætzt veru-
lega úr girðingaskortinum, og
skal sú viðleitni til bóta virt
vel. Slík girðing hefði reyndar
átt að vera komin fyrir mörg-
um árum, eins og fjáreigend-
ur og ýmsir aðrir höfðu bar-
izt fyrir árurn saman. Þótt búið
sé að banna sauðfjárhald. er
enn talsvert um ágang búfjár,
bæð'i hrossa og kinda, og kostn
aður við gæzlu hefur ekki
minnkað, enda er það óumflýj-
anlegt, að fénaðu.r úr öðrum
byggðarlögum sæki í borgar-
landið og útrýming sauðfjár
Reykvíkinga í sjálfu sér van-
hugsuð ráðstöfun. Vonandi horf
ir tií hins betra samfara auk-
inni þekkingu ráðamanna á
vanda þeim, er að steðjar,
garðræktarfólki og fjáreigend-
um til mikillar gleði.
Mörgum hefur verið spurn:
Hvers vegna var málum svo illa
komið? Hvers vegna var fjár-
eigendum ekki veitt aðstaða
fyrir r-tarfsemjna atan þéttbýl-
isins í staS þess aS vísa þeim
ncrður og itiSur? Ser ekki
borgarstjórn, sem kosin er af
borgurunum, aS reyna eftir
fremsta megni að leysa vanda-'
málin nieS hyggni og virðingu
fyrir rétti borg.i.anna, stórra
sem sm-árra, í s*að þess að beita
valdi, begar i óefni er komiS?
í Reykjavík var, eins og kunn
ugt er, stundaður búskapur af
ýmsu tagi frá alda öðli og það
hlaut því að fara svo, að til á-
rekstra kæmi, er þéttbýlið
þandist úí. Slíkt. var eðlilegí
og samfara þessari þróun varð
búskapurinn að víkja. Til dæm-
is hafði sauðfé fækkað mjög á
undanförnum árum, og fjár-
eigendum hefur fækkað tals-
vert, enda margt þessa fólks
fullorðið og fáir nýir hafa
bætzt í hópinn. Stjórn fjáreig-
endafélagsins sá hvert stefndi
fyrir mörgum árum og leitaði
þvi eftir aðstöðu fyrir fjárhald
utan þéttbýlisins. Borg.aryfir-
völd stigu skref i framfaraátt
og létu fjáreigendum í té land-
spi'Idu við Breióholtsveg, sem
var nefnd Fjárborg. Þangað
fluttu margir fjáreigendur
kindur sínar' um eða upp
úr 1960. Land þetta var ekki
sem hentugast einkum vegna
þess, að það var forbluutt og
myndaðist þvi oft svað i vætu-
tíð. Reglur um skipulag voru
fátæklegar og i framkvæmd
skorti aðhald frá borgarinnar
hálfu. Samt sem áður reyndu
menn að aðlaga sig aðstæðun-
um, og var rekinn þarna blóm-
legur smábúskapur um 10 ára
skei'ð, og áttu margir ánægju-
stundir þar við hirðingu lagð-
prúðra og þriflegra kinda. Tíð-
um var margt um manninn, því
áð borgarbúar og' bbrn þeirra
höfðu ánægju af að skoða féð,
sérstaklega um sauðburðinn á
vorin.
Það var mönnum snemma
ljóst, að ekki ypði Fjárborg til
frambúðar, svo að fjáreigendur
héldu uppi viðræðum við borg-
aryfirvöld um útvegun á öðru
landi. Málið var rannsakað
gaumgæfilega og i dagblöðum
haustið 1962 mátti lesa opin-
berar tilkynningar þess efnis,
að borgarstjórn legði til, að
Fjáreigendafélagi Reykjavíkur
yrði veitt 50 hektara landsvæði
í ofanverðri Hólmsheiði uppi
undir Geithálsi. A þessum ár
um voru stöðugar viðræður og
lögð voru drög að skipulagi
fyrir þetta svæði og mannvirki,
sem átti að reisa. Sem sagt, svo
íangt var komið, að menn
hugðu til flutr.ings með kindur
sínar. Ráðgert var, a0 öUum
fjáreigendum i Reykjavík yrði
gefinn kostur á aið flytjast á
þetta land, borgin yrði girt af
og síðan yrði fjárlauist í þétt-
býlinu haustið 1966. Báðir aðil-
ar vonu samþykkir þessu, enda
árangur langra samndngavið-
ræðna. Samningsgerð dróst
nokkuð og var ekki endanlega
lokið fyrr en haustiið 1966 og
var þá samningur um leigu
lands í Hólmsheiði til Fjáreig-
endafélags Reykjavíkur undir-
ritaður á viðeigandi lögmætan
hátt af fulltrúum beggja aðila.
Nú þótti sem miki'lvægum á-
fanga hefði verið náð.
Brátt syrti þó í álinn og það
heldur alvarlega, þvi að borg-
arýfirvöld tilkynntu skömmu
eftir undirritun samningsins.
að ekki gætu þau staðið við
gerðan samning, og var honum
rift fjáreigendum til mikillar
furðu. Þeim hafði verið boðið
þetta sérstaka land og ekkert
annað, það var ekki þeirra val.
Þeir þáðu, en nú var því borið
við, að hætta gæti stafað af
mengun vatnsbóla borgarinnar,
ef á landinu væri haft fé. Mjög
eru skiptar skoðanir um, hvort
slík rök fái staðizt. Tií fróð-
leiks má geta þess, að vatnsveit
ur stórborganna LiverpooL og
Birmingham í Englandi reka
stór fjárbú á vatnasvæðum sín-
um í Wales, enda talið, að úr-
gangsefni frá fénu hreinsist,
er þau síast í gegnum jarðlög-
in. Vitanliega þarf að gæta var-
úðar, þar sem mengunarhætta
er, en hvernig getur það stað-
izt, að slík hætta stafi sérstak-
lega af sauðkindinni? Hvernig
var réttLætanleg.a að veita
hestamönnum landspildur und-
ir starfsemi sína í Seiási á sama
tíma og f járeigendur voru svipt
ir umráðarétti landsins í Hólms
heiði? Af þessu mætti draga
þá ályktun, að hrossatað sé
álitið skaðlítið með tilliti tii
mengunar. Hvílíkt ósamræmi!
Vitað er, að hin títtnefnda
Hólmshieiði er ógirt og opin
allri umferð og þar hafa farið
fram ýmsar framkvæmdir sdð-
an 1966, og kindur svo og ann-
ar fénaður hefur gengið þar og
gerir enn, líkt og befur verið
siðan Land byggðist. Hvaið . er
orðið af mengunarhættunni,
þegar alLt kemur til alls?
Það fór því svo, að fjáreig-
endur neyddust til að sitja sem
fastast í Fjárborg þangað til
1968, þegar algert bann var
lagt á fjárhald þar. Allt frá ár-
inu 1966 hefur verið leitað eft
ir öðru Iandi í stað Hólmsheið-
ar, en cnginn viðunandi árang-
ur hefur orðið af þeirri mála-
leitan. Sem kunnugt er, var
Fjárborg við Breiðholtsveg rif
in í vetur og er því úr sögunni.
Fjárbúskapur Iteykvíkinga,
sem er hollt og ánægjulegt tóm
stundastarf, á fullan rétt á sér
og mundi það vera borgaryfir-
völdunum tll sóma að útvega
aðstöðu utan þéttbýlisins, þar
sem f járeigendur geta hugað að
kindum sínum í friði. Slíkt
mundi engum verða til ama,
heldur mörgum til gagns og
ánægju. Bæði garðrækt og sauð
fjárhald geta farið fram í borg
arlandinu, sé rétt á málum
haldið, og ekki sakar að minn-
ast þess, að sauðfjárrækt er
merkur þáttur í sögu þjóðarinn
ar- Samfara stækkun borgarinn-
ar vex þörf fólksins fyrir ein-
hver kynni við hið lífræna og
er slikt án efa æskilegt, ef tii
vill nauðsynlegt, börnum þétt-
býlisins. Iðulega er bent á í
ræðu og riti, að borgarbörnum
sé hollt að umgangast dýr af
ýmsu tagi, og víða erlendis er
uú í auknum mæli lögð áherzla
á að örva þekkingu og kynni
barna af skepnunum, enda álit
ið mikilvægur þáttur í uppeldi
og kennslu. Greinilegt er, að
Reykjavíkurbörn kunna vel að
meta kynni við sauðkindina, því
að vart má á milli sjá, hvor séu
fleiri, lömb eða böm, í haust-
réttum í næsta nágrenni borg-
arinnar, og er ánægjulegt ti!
þess að vita. T Reykjavík er
illu heilli um öfugþróun að
ræða, og enn virðast ráðamenn
yfirieitt ekki gera sér grein
fyrir því, að þeir stefna óð-
fluga að algerri útrýmingu hú,s
dýranna og vinna þar með kaup
staöarbörnunum óbætanlegt
tjón. Veita á fólki aðstöðu við
jaðai’ þéttbýlisins til skepnu-
halds, en ekki hrekja það í
burtu Ukt og gert er við fjár-
eigendur. Hestamennska á full-
an rétt á sér líkt og fjárrækt,
en hestamenn standa þó betur
að vígi vegna þess, að þeir eru
margir hverjir áhrifaeniklir í
borgarmálum og eins hitt, að
hestamenniska er talin „fínt
sport“ og er reyndar sannkaLl-
að tízkufyrirbrigði í þéttbýlinu.
Reykjavíkurborg hefur veitt
ýmsum félagasamtökum að-
stöðu til starfsemi sinnar innan
lögsagnarumdæmisins eða í
næsta nágrenni, og er það ekki
annað en sanngjörn ósk, að stað
ið sé við þá samninga, sem
gerðir voru við fjáreigendur,
þeir eru líka fullgildir þegnar
borgarinnar- Það ber að virða
tilverurétt þeirra, og það er
einnig þungt á metunum, að
fleiri en þeir einir hafa yndi
og ánægju af kindunum.
Hvernig á þá áð Leysa málið?
Borgin á að verða við síendur-
teknum óskum fjáreigenda og
útvega þeim landspildu f næsta
nágrenni, þar sem þeir geta
fengið að vera óáreittir um all-
langa framtíð. Hægt væri að
kömast af með lítið landsvæðd,
en mikilvægt væri, að það væri
sæmilega þurrt og sem næist
samgönguleiðum, þannig að
fólk ætti ekki í erfiðleikum
með að hii’ða um féð. Staður
eins og Kolviðarhón er of langt
í burtu og samgöngur ótryggar,
einkum að vetri til. Landið
yrði að vera vandlega af girt og
samfara bættri vörzlu borgar-
landsins ættu vandamál vegna
ágangs sauðfjár að hverfa úr
sögunni. Það þarf að kveða
niður þá fásinnu, að skipulagt
sauðfjárhald samrýmist ekki
vaxandi þéttbýlismenningu.
Fjáreigendur mundu síðan
byggja sín hús og rækta upp
landið, en allar framkvæmdir
yrðu gerðar samkvæmt á-
kveðnu skipuLagi í samráiði við
borgarverkfræðing, likt og giLd
ir um byggingaframkvæmdir í
Reykjavík. Akfær vegur yrði
gerður um landið, og vatns-
leiðsla lögð, hús byggð í ákveðn
um sbærðum og gerðum og
staðsett samkvæent skipulagi
Strangar reglur þyrftu að vera
um útlit húsa svo og varðandi
alla umgengni, mála ætti húsin
í sömu litum og velja liti þann-
ig að ekki yrði til lýta með til-
liti til umhverfisins. HLöður
væru undir allt hey, ekki yrðu
leyfðir alls konar kofar, og tað-
iiaugar svo og yrði allt rus)
fjarlægt án tafar, en ekki látið
safnast saman tiL óþrifnaðar.
Sem sagt, snyrtimennska í hví-
vetna. Forráðamenn fjáreigenda
gætu séð um, að reglum væri
framfylgt, en þyrftu vitanlega
að njóta fulLs stuðnings yfir-
valda bbrgarinnar, ef með
þ.vrfti.
Sjálfsagt værj að haga skipu
lagi þannig, að sérstakir gang-
stígar væru gerðir, sem alrnenn
ingur gæti notað.. t slíka „Fjár-
borg“ mundu eflaust margir
koma, jngir sem aldnir, ti!
þess að skoða kindurnar, þó sér
staklega lömbin á vorin. Þetta
yrði svo sannkallaður lifandi
dýragarður. Kostnaður við
hinar ýmsu framkvæmdir yrði
Framhald á bls. 14