Tíminn - 06.05.1970, Page 8

8
TIMINN
Hagnaðurinn
af geim-
rannsóknum
Bandaríkjamenn hafa varið 44 milljörð-
um dollara til geimrannsókna - og sæta
mikilli gagnrýni fyrir
MIÐVIKUDAGUR 6. maí 1970.
KostnaSurinn við Apollo-áætlunina hefur verið gífuHegur.
uðu tjóni á landbúnaðarfram-
„UNESCO Courler“ bregður
birtu á hagnaðinn af geim-
raunsókuum. .
Aðalverkfræðingur jjrezku
póstmálastjórnarinnar, Sir
Witliam Pxeéoe, var eitt sinn
inntur eftir því af brezkri þing
nefnd, hvaða álit hann hefði á
nýjustu uppfinningu Amerík-
ana, taisimanum. Sir William
svaraðd: „Ameríkanar þarfnast
talsíma, en það gerum við ekki,
við höfum nóg af boðberum.“
Þessi saga er rifjuð upp í
marz-hefTi mánaöarrits Menn-
ingar- og vísindastofnunar Sam
einuðu þjóðanna, „UNESCO
Courier“- Hún er dæmi um
þær efasemdir sem einatt koma
fram, jafnvel hjá sérmenntuð-
um mönnum, þegar ný tækni er
annars vegar. Það befur eldd
heddur skort neitt á gagnrýni
og efasemdir í sambandi við
geimrannsóknir nútímans.
Bandaríkin hafa varið um 44
miiljörðum dollara til geim-
rannsókna — þar af hafa 24
milijarðar farið í Appollo-áætl
unina eina, sem tvívegis hefur
stoilað mönnum til tunglsins og
heim aftur. Hinn heimskunni
brezki sagnfræðingur Arnold J.
Toynbee talar fyrir munn
margra alvarlegra þenkjandi
efasemdamanna, sem Mta á
tunglferðirnar sem táknmynd
af djúpinu mllli tækni og sið-
gæð-is, þegar hann segir:
„Á vissan hátt má Ukja tungl-
ferðunum við byggingu pýra-
mídanna eða hallar Loðvíks
XIV í Versölum. Það gengur
hneyksli næst að fást við þetta
á sama tíma og mannkynið 1®-
ur skort. Úr þvi við höfum til
að bera dugnað til a® ná til
tunglsins, erum við þá ekki
dálítið ankannalegir þegar við
stöndum andspænis slælegri
stjórn okkar b mannlegurn kjöar-
um?“
En hversu mjög sem menn
kunna að efast um, að tunglferð
ir eigi rétt á sér, þá er það ó-
mótmælanleg staðreynd, að
geimrannsóknh’nar teknar í
heild hafa borið mikinn já-
kvæðan árangur. Á þann árang-
ur bregður „UNESCO Courier“
nokkurri birtu-
F j ar skiptahnettir.
Nú þegar er komið net af
fjarskiptahnöttum allt umhverf
is jönðina. Mikilvægi þedrra fyr
ir vanþróuðu löndin verður
Ijóst, ef við tökum Indland sem
dæmi:
Hópur sérfræðinga frá ÚN-
ESCO hefur samið skýrslu þar
sem reynt er að sýna fram á,
að kerfi fjarskiptahnatta sé
ekki einungis hagkvæmasta leið
in til að fullnægja gífurlegri
þörf Indlands fyrir fjarskipta-
og menntunarmöguleika fyrir
lanið í heild; sann'leikurinn
er á, a'S slíkt kerfi er eina
leiðin til að ná þeim marbmið-
um sem þjóðin hefur sett sér
með tilliti tíl kennslu í skólum
og utan þeirra, matvælafram-
leiðslu, þjóðfélagsþróunar, heil-
brigðiseftirlits og takmörkunar
barneigna á næstu tíu árum.
Með hefðbundnu fjarskipta-
kerfi getur indverska útvarpið
ekki gert sér vonir um að taka
í nobkun nema sex stórar sjón-
varpsstöðvar og 50 minni endur-
varpsstöðvar fram tii ársins
1981. Þessar stöðvar mundu ein
ungis ná til 19 prósenta af land
inu og 25 prósenta af lands-
mönnum.
Fjanskiptakerfi með gervi-
hnöttum, sem mundi í fyrsta
áfanga kosta tæpar 50 milljón-
ir dollara, gætí tryggt öllu land
inu sjónvarp. Þetta mundi hafa
skjót og djúptæk áhrif á hin
miklu landbúnaðar- og þjóðfé-
lagsvandamál landsins, auk þess
sem það mundi rjúfa ednangrun
einstakra byggða og f jölskyldna
og vekja hjá þeim samkennd
með stærri þjóðlegri og alþjóð-
legrj heild.
Svipaður verður hagnaður
Afríku og Mið-Ameríku eftir að
komið hefur verið upp fransk-
þýzka fjarskiptahnettinum
„Symphony“ á árunum 1971—
72. í Brasilíu, þar sem 5 milljón
ir barna eiga ekki kost á skóla-
göngu, gæti sjónvarpskennsla
með fjarskiptahnöttum orðdð
eina hugsanlega lausnin á hin-
um tröllauknu menntunarvanda
málum landsins á öllum sviðum.
Veðurathugur.ahnettir.
Gervihnettir eru tilvaldir til
veðurathugana. Þeim er komið
fyrir langt fyrir utan gufu-
hvolfið, meðan jörðin snýst fyr
ir neðan þá, og geta þannig
fylgzt með hverjum einasta
stað á yfirborði jarðar — jafn
vel stöðum sem eru ótilkvæm-
ir piönnum eða þar sem óhag-
kvæmt er að reisa veðurathug-
anastöðvar; *t;
Tvö kerfi veðurathugana-
hnatta, bandaríska Tiroskerfið
(TOS) og sovéka Meteor-kerf-‘
ið, eru sameinuð í alheimsnet
undir nafninu „World Weather
Watch (WWW), sem lýtur
stjórn Alþjóðaveöurfræðistofn-
unarinnar (WMO). Upplýsing-
a9, sem safnað er af gervihnött
um og veðurstofum á jörðu
niðri, eru í snatri sendar tíl
þriggja veðurfræðimiðstöðva í
Moskvu, Melbourne og Wash-
ington, þar sem unnið er úr
þeim í tölvum, áður en veður
spárnar eru sendar til veðurat
hugunarstöðva á einstökum
svæðum.
Mikilvægi áreiðanlegra ve®ur
spádóma langt fram í tímann
fyrir einstaMinga og efnahags-
líf verður einnig ljóst ef vi®
tökum Indland sem dæmi. Mönn
um hefur reiknazt svo til, að
áreiðanlegar veðurspár tvær vik
ur fram í tímann, sem væru
sendar indverskum bændum í
sjónvarpi um fjarskiptahnetti,
mundu spara þeim allt að 1,6
leiðslunni.
Þar við bætist annar hagnað-
ur, eins og t. d. vernd gegn
flóðum, betra eftírlit með skóg
rækt á samt öruggari flutning-
um og samgöngum.
Bæði fyrir Indland og önnur
vaniþróuð lönd fela veðurathug-
anahnettir £ sambandi vilð fjar
skiptahnetti í. sér möguleikamn
á Jpví að vinna bug á hungrinu
á næsta' ár'atug óg bæta til
muna Viðurværi íbúanna með
betri stjórn á landbúnaðarfram
leiðslu og matvæladreifingu.
Landvinningar í læknisfræði.
Nú þegar hafa verið unnin
mörg ný lönd í læknisfræðinni
vegna gedmrannsókna og á það
einfcum viB hið nýja svið, sem
nefna mættí geimlíffræði.
Mörg sjúkrahús era nú farin
að nota sjálfvirk berfd, sem
fyrst voru notuð til að fylgjast
með hjartslættí, blóðþrýstingi
og öðrum líkamsstiörfum geim-
fara á ferð úti í geimnum.
Ennfremur er farið að nota
ýmiss konar tæki, sem upphaf-
lega voru ætluð til þjálfunar
geimf.ara, tál að þtjálía fatlað
fólk, t d. NASA-tæíá sem búið
var tíl í því skyni að venja geim
farana við þau vandamál, sem
koma upp í sambamdi við að
hreyfa sig á yfirborði tunglsins,
þar sem líkamsþyngdin er efcki
nema einn sjötti hluti af því
sem hún er á jörðinni. Sér-
stakt kerfi gorma eða sívafn-
inga gerir mönum Meift að
hoppa eða s+ökkva við aðstæð-
ur svipaðar þeim eru á tungi-
inu. Þetta tæbi er nú notað til
að endurhæfa fólk, sem á erf-
itt með að læra að ganga við
hækjur eða jafnvel sitja upprétt
í ruggustól.
Laser-tæknin, sem upphaflega
var þróuð til notbunar við
gfeimrannsSknir, er nú að ryðja
sér tíl rúms 1 skurðlækningum,
bæði við „hníflauea uppskurði"
og sem hjálparmeðal við sjúk-
dómsgreimngar. Laser-skurð-;
læbningar búa yfír tveimur höf |
uðkostum, sem mæla með því !
að þær verði sem allra fynst
þróaðar í miMum mæli. Þær eru
sársaukalausar og í mörgum til í
vibum náiega lausar við blæð-
íngar.
Yfirleitt er við því búizt, að
geimMffræÆSin muni hafa mifc-
1 áhrif á varnarlækningar og
sjúfcdómsgreiningar, þar sem 1
hún fæst einkanlega við að!
rannsaka heilhrigt fólb á bezta
aldri. Þetta hefur það í för með
sér, að hún aflar afarmikii-
vægra upplýsinga um, hvaða lífc
amlegum og andlegum viðbrögð
um og afrekum má búast við
undir tilteknium kringumstæð-
nim
Ör efnahagsvöxtur í Vestur-
Evrópu.
Þrátt fyrir varbárar ábend-
ingar fyrir einu ári hefur kom-
ið í lj<Ss, að árið 1969 varð eitt
hagsælasta ár vestur-evrópsbr-
ar efnahagsþróunar. Samanlögð
brúttó-þjóðarframleiðsla iðnað
arlandanna í Vestur-Evrópa
jókst um 6 prósent (árið 1968
nam aukningin 5 prósentum).
Þetta kemur fram í Economic
Survey of Europe, sem Efna-
hagsnefnd Sameinuðu þjóðanna
fyrir Evrópu (ECE) birti í
marz.
Fimm Evrópulönd áttu ekki
hlut í þessari miMu aukningu.
í Irlandi og á ítalíu drógu víð-
tæk verkföll úr framleiðsluaukn
ingunni. í Bretlandi var inn-
lendri eftirspurn haldið niðri
með sérstökum aðgerðum vegna
erfiðleika í sarnbandi við
greiðslujöfnuð við útlönd. I
Hollandi og Noregi stó® léleg
haustuppskera þróuninni fyrir
þrifum. Norðmenn áttu líka í
erfiðleikum með tiskveiðar og
sjávarútveg.
í fflestum vestur-evrópskum
löndum nam aukningin 4—6
prósentum. I Austurríki, Belgíu,
Danmörku og Finnlandi nam
hún þó 6—8 prósentum.
LÍSTAHÁTÍÐ
f REYKJAVÍK
FYRIRHUGUÐ MYNDLISTARSÝNING
Á MIKLATÚNI
Tekið verður á xnóti myndiistarverkum — að und-
anskildum skúlptúr — í anddyri myndlistarhúss-
ins á Miklatúni, miðvikudaginn 20. maí frá kl. 2
—9 e.h.
Ölium er heimilt að senda myndlistarverk til sýn-
ingamefndar.
Athygli skal vakin á því að verk, sem ekki berast
á tilskildum tíma eða eru eldri en 5 ára, koma
ekki til greina. Senda skal minnst 3 verk.
Félag íslenzkra myndlistarmanna
ListehátíS í Reykjavík
milljonir do.'rra áriega í minnk
Marz — hvenær stíga menn fæti sínum á þá plánetu?