Tíminn - 22.05.1970, Blaðsíða 7

fÖSTUDAGUR 32. mai 1970.
'IP <$■
Útg*fandl: FRAMSÓKNARFLOKKURINN
FVam&væmdastjórl: Kristján Benedíktsaon Rttstjórar: Þórarinn
Þórarinsson (áb). Andés Kristjánsson, Jón Helgason og Tómaa
Karlsson. Auglýslngastjórl: Stetngrímur Gislason. Ritstjórnar-
skrtfstofur i Edduhúainu, sfmar 18300—18306 Skrtfstofur
Banikastræti 7 — Afgrelðslustml: 12323 Auglýsingastmi: 19523.
ASrar stertfstofur stmi 183C0 Askrifargjald kr 165.00 á mán-
uCl, irnianlands — 1 lausasölu kr. 10.00 eint Prentsm Edda hf.
Geta atvinnuveganna
Enn ber mikið á milli í samningum verkalýðsfélag-
anna og atvinnurekenda, en verkföll munu hefjast 27.
þ.m., ef ekki hefur náðst samkomulag fyrir þann tíma.
Næstu daga verður því að nota vel, ef komast á hjá því,
að til verkfalla komi með öllu því tjóni, sem af þeim
getur hlotizt bæði fyrir deiluaðila sjálfa og þjóðina í
heild.
Það vegur það upp, hvað fresturinn er stuttur, að
svigrúm til samninga er nú betra en oftast áður sökum
stórbatnandi afkomu útflutningsframleiðslunnar. í við-
ræðum þeim um hugsanlega gengishækkun, sem fram fór
á vegum ríkisstjórnarinnar, virðist koma fram það mat
ríkisstjórnarinnar og sérfræðinga hennar, að útflutn-
ingsatvinnuvegirnir gætu tekið á sig 10% gengishækk-
un og um 7—8% grunnkaupshækkun til viðbótar.
Alþýðublaðið segir í gær, að samkvæmt þessu eigi at-
vinnuvegirnir að geta risið undir 15—20% grunnkaups-
hækkun, ef ekki komi til gengishækkunar. Atvinnurek-
endur eiga því að geta gengið stórum lengra til móts
við launþega, en þeir hafa þegar gert. Tilboð þeirra
verður því að meta 1 ljósi þess, að það sé aðeins fyrsta
tilboð, en venjan er sú, að í fyrsta tilboði ganga at-
vinnurekendur oftast skemmra en þeir reikna með, að
samið verði um að lokum.
Fyrir sáttasemjara, sem nú hefur fengið deiluna til
meðferðar, hlýtur að vera mjög mikilvægt að geta stuðzt
við það mat ríkisstjóraninnar og sérfræðinga hennar, að
útflutningsatvinnuvegimir geti nú vel borið 10% geng-
isbækkun og 7—8% grunnkaupshækkun til viðbótar.
Það gefur til kynna að staða útflutningsatvinnuveganna
sé talin sterk af þessum aðilum, því að gera verður ráð
fyrir, að þeir séu varfærnir í mati sínu og meti stöðu
útflutningsins sízt sterkari en hún raunverulega er.
Þegar litið er á þessa stöðu atvinnuveganna, ættu
að vera fyrir hendi góðir möguleikar til að ná samkomu-
lagi, er launþegar geti vel við unað, án þess að til verk-
falls þurfi að koma. Það er áreiðanlega eindreginn vilji
þjóðarinnar að þeir möguleikar verði notaðir og vinnu-
friður þannig tryggður í landinu.
Forusta gegn íhaldi
Það verður að viðurkenna, að Alþýðuflokkurinn hefur
að því leyti forustu í kosningabaráttunni í Reykjavík, að
blað hans og frambjóðendur bera fram broslegastar
firrur. Síðasta firran birtist í Alþýðublaðinu í fyrradag,
þegar það skoraði á Reykvíkinga að efla Alþýðuflokkinn
sem stærsta andstöðuflokk Sjálfstæðisflokksins. Blaðið
telur Reykvíkinga bersýnilega svo fáfróða, að þeir viti
ekki, að Alþýðuflokkurinn hefur á annan áratug verið
bandalagsflokkur Sjálfstæðisflokksins, en ekki andstöðu-
flokkur hans. Sú var hins vegar tíðin, að Reykvíkingar
efldu Alþýðuflokkinn sem stærsta andstöðuflokk íhalds-
ins og hafði hann einu sinni ekki færri en sex borgar-
fulltrúa. Nú eru þeir ekki nema tveir. Þannig lauk
þeirri forustu. Síðar urðu kommúnistar stærsti andstöðu-
flokkur íhaldsins í Reykjavík og höfðu eitt sinn fimm
fulltrúa í borgarstjóminni. Þeir verba* ekki nema tveir
eftir 31. maí. Þessi reynsla sýnir, að í Reykjavík þarf
nýr aðili að taka við þeirri aðalforastu gegn íhaldinu,
sem Alþýðuflokkurinn og Alþýðubandalagið hafa áður
haft og þeim hefur mistekizt. Þessi aðili er Framsóknar-
flokkurinn. Hann hefur dugað flokka bezt gegn íhaldinu
utan Reykjavíkur og það mun hann einnig gera í Reykja-
vík, ef hann fær aðalíorustuna gegn því þar. Þ.Þ.
TÍMINN
JAMES GOHLSBOROUGH, Herald Tribune:
Vaxandi deilur Bandaríkjanna
og Efnahagsbandalags Evrópu
\
Þær geta ýtt undir einangrunarstefnu í Ðandaríkjunum
ERPIÐLEIKAR í sambúð
Ban.daríkjamanna og Evrópu-
manna í Efnahagsbandalaginu
eru kotnnir á þa ðstig, að for-
ustumenn beggja eru farnir að
líta á þá alvarlegum au'gutn.
Fyrir dyrum standa viðræður
•við Breta og þrjár aðrar þjóð-
ir, sem sækja um aðild að
Efnahagsbandalaginu, og þe&s-
ar viðræðar virðast ekki ætla
að draga úr erfiðleiíkunum. Sum
ir álíta jafnvel að horfur á að-
ild Breta að bandalaginu hafi
átt verulegan þátt í aukinni ó-
vissu um framtíðarhorfur á
Atlantshafssvæðinu yfirleitt.
Efnahagsbandalagsmenn og
Bandaríkjamenn hafa verið að
hnýta hvorir í aðra að undan-
förnu. Á yfirborðinu virðist að-
eins um að ræða deilu um grein
armun í viðskiptum, en ágrein-
ingnum er að því leyti farið
eins og ísjakanum, að mikill
hluti leynist undir yfirborði.
Agreiningsefnið er framtíðar-
samvinna Bandaríkjamanna og
Evrópumanna, þegar álfan hef-
ir að fullu náð sér eftir styrj-
öldina og er orðir. samkeppnis
hæf, sameinuð og sjálfstæð.
FJARRI fer, að Evrópumenn
hafi enn náð þessu marki, en
þangað er stefnt. Evrópuþjóð-
irnar hafa átt í innbyrðis erf-
iðleikum árum saman, en nú er
komin á nokkur kyrrð. Aðdrag-
andian hefir tekið mörg ár, en
nú er loks farið að þoka í átt-
ina um samræmdngu stjórnmála
stefnunnar. Meginerfiðleikarnir
snúa a@ þjóðunum, sem fylgjast
með úr fjarska, Japönum, Kan-
adamönnum, Astralumönnum
og þó einkum Bandarikjamönn-
um.
Bandaríkjaroenn hafa frá
upphafi fylgt hugmyndinni um
öflugt, sameinað Eínahagsbanda
lag, sem Bretar væru aðilar
að. En nú þykja horfur á, að
hið nýja bandalag Evrópu
kymni að sýna Bandaríkjamönn-
um hlutdrægni og eru þedr því
farnir að efast um ágæti hug-
myndarinnar.
Robert Schaetzel sendiherra
Bandaríkjanna hjá Efnahags-
bandalaginu lýsti þessum efa-
semdum allvel fyrir skömmu í
ræðu, þar sem hann var skýr
og skorinorður. Sagði hann
mjög mikilvægt að hafa hags-
muni Bandaríkjamanna í huga
þegar verið væri að koma á
nýrri skipan í Evrópu. Varaði
hann Evrópumenn vi® dulinni
einangrunarstefnu, sem vart
yrði við hjá Bandaríkjamönn-
um, og yrði núverandi stefna
forustumanna Efnahagsbanda-
lagsins sízt til þess að draga
úr henni. Sagði hann Vietnam-
styrjöldina angra Bandaríkja-
menn og væri mjög mikilvægt,
að Evrópumenn ælu ekki á
þeirri tilfinningu þeirra að „allt
gengi á afturfótunum".
Schatzel sagði að fleira skipti
máli en viðskiptastefnan ein og
kæmu þar meðal annars til
skuldbindingar Bandaríkj-
manna um að hafa hersveitir í
POMPIDOU
Evrópu. Ehnfrémur ságði hann,
að Bandaríkjamenn hefðu áð-
ur haft mikinn áhuga á aiðild
Breta að Efnahagsbandalaginu,
en væru nú teknir mjög að ef-
ast í því sambandi, og ullu
þessi ummæli miklum heila-
brotum í sumum utanríkisráðu
neytmn í Evrópu.
FRÖKKUM geðjaðist miður
vel að ræðu Schaetzels og er
enn verið að vitna í hana þar
í landi. Afstaða þeirra er nú
farin að hafa áhrif í höfuð-
stöðvum Efnahagsbandalagsins
í Brussels. Einn stjórnmália-
maðurinn komst til dæmis
þannig að orði: „Hann hefir á
réttu að standa að því leyti, að
við nokkurn vanda er að etja.
Ýmsir smámunir valda Banda-
ríkjamönnum áhyggjum og þess
ir smámunir gætu haft um-
fangsmiklar afleiðingar.“
„Smámunirnir“, sem valda
Bandaríkjamönnum áhyggjum,
eru ef til vill ekki sérlega smá-
vægilegir. Þar koma meðal ann
ars til álita viðskipti milli
Bandaríkjanna og Efnahags-
bandalagsríkjanna, sem nema
13 milljörðum dollara á ári.
Fái umsækjendurnir fjórir að-
ild að bandalaginu nema við-
skipti þess tveimur fimmtu
hlutum viðskipta hins frjálsa
heims. Bandaríkjamenn hefðu
tæpast efnj á að sitja þar hjá
og horfa á úr fjarlægð, en
Schaetzel lét einmitt í ljósi
grun um þá þróun. Hann gagn
rýndi stefnu Efnahagsbandalags
ins í landbúnaðarmálum, en hún
hefir dregið úr innflutningi
bandarískra landhúnaðarafurða
til Efnahagsbandalagslandanna
um 12 f hundraðj á tveimur
árum. Hann gagnrýndi einnig
samninga Efnahagsbandalags-
ins um forréttindi til handa
þjóðum, sem ekki ættu aðild að
bandalaginu, og sagði Banda-
ríkjamenn telja þessa samninga
sýna hlutdrægni og álitu þá
jafnvel brot á GATT (general
agreement on tariffs and trade).
EVRÓPUMENN afneita allri
hlutdrægni. Maurice Schumann
utanríkisráðherra Frakka véik
að orðum Schaetzels í ræðu,
sem hann flutti í franska þing-
inu, og lét þess þá getáð með-
al annars, að tollar Bandarikja
manna væru hærri en tollar
Efnahagsbandalagsins. En
þegar deilt er um hæð tolla
kann að skjótast yfir það, sem
að baki býr. Samanburður tolla
er í raun og veru ómögulegur,
þar sem Efnahagsbandalagsmenn
telja ekki með toJlum í slíkum
samanburði mismunandi álag í
innfluttar landbúnaðarafurðir.
Þegar George Pompidou for-
seti Frakklands kom heim úr
Bandaríkjaför sinni sagði hann
þjóðinni, að Bandaríkjamenn
væru skiptir í afstöðu sinni til
Efnahagshandalagsins. Opinber-
ir embættismenn í Washington
fullvissuðu hann um, að Banda-
ríkjamenn væru enn hlynntir
aiðild Breta að Efnahagsbanda-
laginu og- tilkomu öflugrar, sam
einaðrar Evrópu, en hann hefði
orðið var við önnur viðhorf hjá
bandarískum viðskii.V.ajöfrum.
Á þá virtist einfaldlega leita
þessi spurning: Hví skyldu
Bandaríkjamenn vera meðmælt
ir aðild Breta og eflingu Efna-
hagsbandalagsins ef Efnahags-
bandalagsmenn hefðu í hyggju
að snúast gegn Bandaríkjamönn
am og láta þá sitja á hakanum?
Geta Bandaríkjamenn haldið
áfram að selja feiti til Bretlands
ef þeim verður meinað með toll
múrum að selja hveiti til Evr-
ópu? William P. Rogers utaa-
ríkisráðherra Bandaríkjanna
sagði fyrir skömmu, að Banda-
ríkjamenn væru enn reiðu-
búnir að kaupa einingu Evr-
ópu nokkru verði, en það mætti
ekki verða of hátt
EN fleira er i húfi en verzÞ
unarviðskiptin ein. Bandaríkja
menn hafa verið hlynnitir aðíld
Breta að Efnahagsbandalagiini
til þess að koma á fót öflugri,
sameinaðri Evrópu, sem væri í
nánum tengslum við Bandarik-
in. En þarf öflug, sameinuð
Evrópa á því að halda að hafa
nána samvinnu við Bandaríkiffl?
Frakkar eru orðnir áfjáðir í
að taka Breta inn í Efnahags-
bandalagið til þess að gera
Evrópu að öflugu, samkeppnis-
hæfu stjórnmáJaveldi. Hin nýja,
öfluga Evrópa á að þeirra áliti
að verða óháð og hlutlaus, en
ekki á bandi neinna annarra
ríkjasamtaka.
Bretar eiga eftir að leggja
orið ' belg um það, hve hin sam
einaða Evrópa á að beina stefnu
sinni mikið í aðrar áttir ea
Bandaríkjamenn og „hin sér-
stöku tengsl“ Breta og Banda-
ríkjamanna munu gegna nokkru
hlutverki í væntanlegum samn-
ingum. Þó leitar sú hugsun á,
að ef tli vill verði unnt að sann-
Framhald á 11. síðu *