Tíminn - 06.08.1970, Blaðsíða 9

^íffMTUDAGUR 6. áglíst 197«
TIMINN
9

Útgefancfi: FRAMSÓKNARFLOKKURINN
l'Yarakvæmdastjóri: Kristján Benedtktsson. Ritstjórar: Þóraríno
Þórarinsson (áb). Andrés Kristjánsson, Jón Helgason og Tómas
Karlsson Auglýsingastjóri: Steingrímur Gíslason. Ritstjórnar
skrifstofur i Edduhúsinu. simai 18300—18806 SkrifstofUT
Bamkastræti 7 — Afgreiðslusimi 12323. Auglýsimgasími 19523.
Aðrar skrifstofur sími 18300. Áskríftargjald kr. 165,00 á mánuðl.
innanlands — f lausasölu kr. 10,00 emt Prentsm. Edda hf.
Val í stað handahófs
Framsóknarmenn hafa lagt á það áherzlu í málflutn-
ingi sínum, að þeir vildu stefna að áætlunarbúskap í
anda skipulagshyggju — hafna handahófinu, bruðlinu
og skipulagsleysinu, en hlíta vali þjóðarnauðsynjar. Fram-
sóknarmenn lofa ekki að gera allt fyrir alla og fullnægja
öllum óskum strax. Þeir hafa þvert á móti bent á þá
einföldu staðreynd, að það er ekki hægt að gera allt í
einu og þjóð, sem á svo margt og mikið ógert sem ís-
lendingar, getur ekki gert það allt í einu. Þess vegna
verður hún að velja og hafna. Velja það, sem brýnust
þjóðarnauðsyn er að koma fram og sjá um, að það kom-
ist fram, en hafna í bili því, sem oft og einatt er að
vísu mjög æskilegt en liggur ekki eins mikið á. Og það
er þessi hugsun, sem er sjálfur grundvöllurinn að skyn-
samlegri og þjóðhagslegri áætlunarstefnu.
Allar þjóðir með sæmilegt stjórnarfar beita vali, þeg-
ar ekki er unnt að gera allt í einu. Þær velja skipulag
en hafna handahófi.
,,Viðreisnarstjórnin“ svonefnda hafnaði hins vegar
öllu vali eða markvissri niðurröðun verkefna og kallaði
allt slíkt höft og frá hinum illa komið. Hún þóttist vilja
hafa einhverja sjálfsafgreiðslu á því, sem gert væri, og
sagði að þá mundi allt blómstra og þroskast eðlilega eftir
gamalkunnum og þrautreyndum íhaldslögmálum. Hún
setti handahófið í hásætið og uppskeran ef'súVihgulréið,
sem við buum við.
Með þessum orðum er ekki verið að neita því, að ýmis-
legt og margt þarflegt hefur verið gert á undanfömum
áram, en því miður ekki eftir skynsamlegu skipulagi og
vali á því, sem brýnast var — og allt of margt hefur
verið misheppnað og óþarft. Þess vegna kemur það ekki
að nægu haldi sem gert hefur verið, og þess vegna hróp-
ar nú það, sem nauðsynlegast var að gera, en hefur ver-
ið látið ógert á veldisdögum handahófsins.
Tíminn hefur bent á það, að ein af meginforsendunum
fyrir því að unnt sé að beita skynsamlegu vali og tryggja
því framgang, sem brýnast er, sé skilvirk og markviss út-
lánastefna, sem aðlöguð sé þeim verkefnum, sem valin
hafa verið. íslenzka bankakerfið hefur þanizt út í allar
áttir á undanförnum árum og samtímis hefur alls konar
opinberum sjóðum verið fjölgað verulega. Þrátt fyrir
þetta hefur þjónustu bankakerfisins við mikilvægustu
atvinnutækin hrakað, enda er íslenzka bankakerfið orð-
inn óskapnaður og handahófið hvergi meira en þar. Gall-
arnir á þessu kerfi eru orðnir svo alvarlegir og augljós-
ir öllum almenningi, að viðreisnarpostularnir sjálfir telja
sér nú hagkvæmast að viðurkenna þá og tala um nauð-
syn „gagngerrar endurskoðunar“ á kerfinu, sem þeir hafa
þó ’iomið á, sbr. ummæli Jóhannesar Nordals, sem gerð
voru að umtalsefni hér í blaðinu fyrir nokkrum dögum.
„Sjóðafarganið"
í síðasta hefti af Frjálsri verzlun birtist viðtal við
Stefán Hilmarsson, bankastjóra Búnaðarbankans. Þar
segir hann meðal annars um þróun og stjóra bankamála
undanfarin ár:
. ærin ástæða er til að skoða og grisja þann
óhugnanlega myrkvið, sem er allt stjórnarfarganið í
I landinu. Sjóðir á sjóði ofan hafa verið framleiddir á
færibandi á síðustu tímum, að þvi er virðist i algjöru
skipulagsleysi, svo að venjulegt fólk og jatnvel kunnáttu-
menn eiga þar erfitt með að fóta sig. Út á hvað og hve-
nær lánar þessi sjóður og hvenær lánar hinn sjóðurinn
og hvenær lána báðir sjóðirnir og hvenær lánar hvorug-
ur sjóðurinn eða enginn sjóður?" — TK
JAMES RESTON:
Sjónvarpiö veldur vandkvæðum
í stjórnmálum Bandaríkjanna
Það veitir valdhöfunum óhjákvæmilega mjög aukin tækifæri umfram
stjórnarandstöðuna og forráðamenn þess hafa komið auga á þetta.
Hitt er þó sennilega mun hættulegra, að það veitir auðugum frambjóð-
endum mun betri aðstöðu en hinum, sem févana eru.
SJÓNVARPIÐ í Bandaríkj-
unum kemur mjög við sögu um
þessar mundir. Það hefur öðl-
azt svo mikil áhrif á stjórnmá'
og ríkisstjórn Bandaríkjanna,
að það er sakað um að setja
stjórnmálakerfi þjóðarinnar úr
jafnvægi og spilla því, eins og
sagt var um stórfyrirtækin á
árunum milli 1920 og 1930 og
fjölmennu verka.’ýðssamtökin á
árunum milli 1930 og 1950.
Þessi ásökun hefur sýnilega
töluvert ti! sins máls, en hún
er samt sem áður ekki alls
kostar sanngjörn. Vel getur ver
ið, að sjónvarpið sé eins að-
gangshart og kröfufrekt og
stórfyrirtækin voru á þriðja tug
aldarinnar og verkalýðssamtök-
in á fjórða og fimmta tugnum,
en því er þó ekki frjá.’st að
gera hvað sem þvi sýnist.
Sjónvarpið ýkir og nýtir létt-
úð, sjálfræði og miskunnarleysi
aldarandans og ber ábyrgð á
hávaða hinna ógeðfelldu,
sungnu auglýsinga, en .það ber
ekki ábyrgð á reglunum, sem
gera aiiðugum frambjóðendum
kleift að kaupa sjónvarpstíma
og sigra fátækari og oft mun
betri frambjóðendur, sem ekki
hafa fjárráð til svara í sömu
mynt.
RÍKISSTJÓRNIN og þingið
bera tvímælalaust ábyrgð á
þessum reg.tim. Það eru aðil-
arnir, sem semja frumvörpin og
samþykkja lögin og sjónvarps-
stöðvarnar verða að fara eftir
lögunum, sem samþykkt eru.
F þeir, sem með sjónvarps-
mál fara, eru teknir að gera
sér grein fyrir, að reg'.urnar um
sjónvarpið eru ekki einungis
hagfelldar ríkum frambjóðend-
um í stjórnmálum, þær draga
einnig taum forsetans og setja
stjórnarandstöðunni stólinn fyr
ir dyrnar í ríkum mæli-
Af þessum sökum hefur
stjórn Columbia Broadcasting
System gengizt inn á það nú
fyrir skömmu að veita stjórn-
arandstöðunni ókeypis aðgang
að sjónvarpinu fjórum eða
fimm sinnum á ári til þess að
svara stjórnmálarökum forset-
ans. Með þessu hefur stjórn
sjónvarpsfyrirtækisins viður-
kennt, að reghirnar, sem gilda,
séu mjög svo hagfelldar þeim
flokki, sem með völdin fer, og
þess vegna sé nauðsynlegt að
leitast við að veita stjórnar-
andstöðunni að minnsta kosti
takmörkuð tækifæri til að
svara fyrir sig.
ÞARNA getur aldrei orðið
um ,,jafnræði“ að ræða. For-
setinn talar fyrir hönd allrar
þjóðarinnar. Hann býr einn yfir
al.'ri vitneskju. sem byggja
verður öryggi þjóðarinnar á.
Hann flytur stefnuskrárræðu
sína. flytur skýrslur um efna-
hagsmál, heldur blaðamanna-
fundi í sjónvarpi, flytur þing-
inu boðskap sinn, flytur ávörp
Nixon forseti skýrir frá innrásinni í Cambodíu.
á sérstökum hátíðisdögum, flyt
ur yfirlýsingar í alþjóðamá.'um,
ferðast víðs vegar um heimina
og kemur á framfæri yfirlýsing
um tvisvar á dag fyrir atbeina
talsmanna Hvíta hússins o. s.
frv. Með öllu þessu hlýtur hann
að fá yfirburðaaðstöðu í öllum
fréttaflutningi.
Sjónvarpið eykur stórlega á
stjórnmálaáhrif forsetans og
því meiri sem áhrif sjónvarps-
ins verða, því meira far hljóta
forsetarnir að gera sér um að
auka umsvif sín og áhrif í sjón
varpi á kostnað stjórnarand-
stöðunnar.
TIL DÆMIS um þetta má
nefna, að Eisenhower forseti
kom 49 sinnum fram f sjón-
varpi þau átta ár, sem hann sat
að vöídum í Hvíta húsinu, en
Nixon forseti hefur þegar kom-
ið fram tuttugu og tveimur sinn
um síðast liðna sex mánuði.
Hann kemur tvisvar fram í við-
bót alveg á næstunni.
Ljóst er hvert stefnir, og
þessi þróun hófst áður en rík-
isstjórn Nixons settist að völd-
um. Sérhver forseti, sem farið
hefur með völd síðan Eisen-
hower lét af völdum, hefur kom
ið oftar fram en fyrirrennari
hans, og sífellt fer í vöxt að
þeir komi fram á hagstæðum
tíma að kvöldinu, þegar flestir
fylgjast með sjónvarpi.
Mögu.'eikarnir, sem i þessu
felast, liggja í augum uppi.
Sagnfræðingum varð ljóst,
löngu áður en sjónvarpið i
Bandaríkjunum varð eign al-
mennings, að þeir forsetar, sem
kunnu að hafa mest áhrif á al-
menningsálitið, urðu „sterkir"
forsetar, en hinir aftur á móti
„veikir", sem mistókst að beita
áhrifamætti sínum við almena
ing.
„MIKIL þjóð lýtur ekki leið
sögn leiðtoga, sem gerir ekki
annað en endurtaka það, sem
almæ.'t er á torgum og gatna-
mótum eða flutt er í dagblöð-
unum“, sagði Woodrow Wilson.
„Þjóð lýtur forustu þess manns,
sem heyrir fleira en þetta . . .
svo að hann getur sagt frá því,
sem enginn veÞ annar, flutt
þaið, sem liggur að baki al-
mannarómi . . . ekki orðróm
af torgum og gatnamótum, held
ur grundvallarkenningar nýrr-
ar, óborinnar a.'dar .. . “
Sjónvarpið ei sýnilega ómet-
anlegt tæki þess háttar forustu,
sem Wilson hafði í huga. Það
hefði jafnvel getað bjargað Wil-
son frá ömurlegum örlögum
undir það síðasta, hefði þess
notið við meðan hann sat að
völdum. Eftirkomendur hans í
Hvíta húsinu eiga nú aðgang
að því, — þar sem sjónvarps-
stöð er í kjallaranum og forset
inn getur á svipstundu staðið
frammi fyrir milljónum áhorf-
enda, — og hvert er þá h.'ut-
skipti fulltrúa stjórnarandstöð
unnar, sem varða að láta sér
að mestu leyti nægja að tala
yfir hausamótunum á fáeinum
stéttarbræðrum og meira og
minna auðum áheyrendabekkj-
um í þinginu?
ÞETTA er nýtt vandkvæði á
varðveizlu stjórnmálajafnvæg-
isins — og þó ekki alveg nýtt.
Demókrataflo.ckurinn hefur set
ið að völdum í Hvíta húsinu 28
af síðast liðnum þrjátíu og níu
Framhald á bls. 14.