Tíminn - 08.08.1970, Blaðsíða 9

LAUGARDAG^tl 8. ágúst 1970
Útgefandi: FRAMSÓKNARFLOKKURINN
Framkvæmdastjóri: Kristján Benediktsson Ritstjórar: Þórarmn
Þórarinsson (áb), Andrés Kristjánsson, Jón Helgason og Tómas
Karlsson. Auglýsmgastjóri: Steingrímur Gíslason. Ritstjórnar-
skrifstofur 1 Edduhúsinu, símar 18300—18306. Skrifstofur
Banikastraeti 7 — AfgreiSslusími 12323. Auglýsmgasími 19523
Aðrar skrifstofur sími 18300. Áskriftargjald kr. 165,00 á mánuðl.
innanlands — í lausasölu kr. 10,00 emt. Prentsm. Edda hf.
Mlklir möguleikar
íslendingar eiga stórkostlega möguleika til að marg-
falda verðmæti margs konar sjávarafla með betri nýtingu
aflans. Það er staðreynd, að við höfum t. d. talsvert
mikið fjármagn bundið í niðursuðuiðnaði og við höfum
hráefni, sem er að ýmsu leyti sérstætt, nóg vinnuafl og
nauðsynlega framleiðsluþekkingu. Það, sem veldur því,
að okkur hefur þó ekki tekizt að gera niðursuðuiðnað að
gildum þætti í tekjuöflun þjóðarinnar, er hins vegar
það, að við höfum ekki komið á fót sölukerfi á erlend-
um mörkuðum, sem er nauðsynleg forsenda fyrir ár-
angri, en íslendingar hafa í of mörgum greinum horft
fram hjá eða ekki haft fjármagn, samtök og samstöðu
eða skilning stjórnvalda til að standa að með nógu mynd-
arlegum hætti.
Ef við berum gæfu til að fjárfesta skynsamlega í sölu-
kerfi á erlendum vettvangi blasa miklir möguleikar við á
þessu sviði:
1. Við getum nú þegar, án viðbótarfjárfestingar innan-
lands svo nokkru nemi, allt að fimmfaldið útflutning
niðursuðuvara.
2. Við getum þannig gert okkur miklu meiri mat úr
því dýrmæta hráefni, sem við öflum og seljum í langt
um of ríkunrt mæli óunnið eða lítt unnið úr landi.
3. Við getum skapað nýja vinnu fyrir mörg hundruð
manns.
4. Við getum aflað stóraukins gjaldeyris — eða flutt út
niðursuðuvörur fyrir a.m.k. 600 milljónir króna á
ári þegar í stað, ef sölukerfi væri fyrir hendi er-
lendis.
Þessar og ýmsar fleiri upplýsingar um stórkostlega
möguleika þessarar atvinnugreinar koma fram í viðtali
Frjálsrar verzlunar við Tryggva Jónsson, forstjóra niður-
suðuverksmiðjunnar Ora í Kópavogi.
Það eru starfræktar hér á landi 12—15 niðursuðu-
verksmiðjur að staðaldri en engin þessara verksmiðja er
það stór, að geta á eigin spýtur framleitt verulegt magn
til útflutnings. Þar verður því að koma til náin sam-
vinna, og niðursuðuiðnaðurinn, sem heild, megnar heldur
ekki að koma á fót nauðsynlegu sölukerfi erlendis, nema
veruleg aðstoð ríkisvaldsins komi til 1 byrjun. Það var
ekki fyrr en á árinu 1965, að íslenzkum framleiðendum
skyldist nauðsyn samstöðu og samvinnu í þessum mál-
um og þá voru stofnuð samtök niðursuðuverksmiðja.
Tveimur árum síðar stofnuðu 5 verksmiðjur hlutafélag
um nána samvinnu í sölumálum, en fleiri verksmiðjur
treystu sér ekki til þátttöku í félaginu af fjárhagsástæð-
um. Síðan hefur þetta félag reynt að útvega nægjanlegt
fjármagn og leit út fyrir um tíma að erlent fjárfesting-
arfélag fengist til samvinnu, en miðað var við að hluta-
fé gæti orðið 60—80 miljónir og félaginu útvegað álíka
mikið fjármagn að láni að auki. Afturkippur komst hins
vegar í málið og hefur ekkert orðið úr framkvæmdum
ennþá. Sérfræðingar á vegum Sameinuðu þjóðanna voru
þó fengnir til að gera ítarlega markaðsrannsókn og voru
niðurstöður mjög hagstæðar eða þær, að einungis þess-
ar 5 verksmiðjur gætu selt erlendis fyrir um 600 millj-
ónir króna á ári, ef sölukerfið væri með eðlilegum hætti.
Þetta dæmi eí aðeins eitt af mörgum um möguleika
okkar, ef rétt er á málum haldið og þetta dæmi er valið
hér til að skýra nánar hvað Framsóknarmenn eiga við,
þegar þeir telja forystu ríkisvaldsins í atvinnumálum ís-
lendinga nauðsynlega. Ef ríkisvaldið hefði á þessu skiln-
ing, hefði það fyrir löngu lagt fram nauðsynlegt fjármagn
í sölukerfi fyrir niðursuðuvörur. Ef þetta hefði verið
gert væri þjóðin og ríkið búin að fá það fjármagn marg-
falt til baka í verðmætari sjávarafla. — TK
TÍMINN
FRED M. HECHINGER, ritstjóri við New York Times:
Orsakir óánægju stúdenta eru
fjölmargar og sundurleitar
Viðfangsefnið er mjög flókið og vandasamt og ekki um neina eina
lausn að ræða. Fjárhagur háskólanna er í voða og ef til skerðingar
kemur hlýtur hún að bitna á hinum fátæku fyrst og fremst
ÞEGAR fyrsta árás stúdenta-
uppreisnarinnar hófst við Berk-
ley-háskóla árið 1964, litu bjart
sýnismenn svo á, að varna væru
í uppsiglingu skjótar og gagn-
gerðar endurbætur á öllu
menntakerfinu og endurbót og
staðfesting hins svonefnda aka-
demiska frelsis. Efagjarnari
áhorfendur litu tortryggnisaug
um á þá hreyfingu, sem greip
tii' vafasamra ráða til þess að
ná hugsjónamarkmiðum, sem
ekki var einu sinni búið að
gera sér ljósa grein fyrir áður
en hafizt var handa. Þessum
svartsýnni áhorfendum sagði
þungt hugur um mjög aukna
róttækni í stjórnmálum við há-
skólana.
Eins og nú er komið, virðist
svo sem hinir svartsýnni hafi
haft öilu réttara fyrir sér en
bjartsýnismennirnir Forsetinn
skipaði nefnd til þess að kanna
orsakir óeirðanna i háskólun-
um og hefur sú nefnd starfað
að athugunum sínum í Wash-
ington að undanförnu. Ellefu
forsetar háskóla ræddu þessi
mál í The New York Times um
mi'ðjan júlímánuð. Niðurstaða
þessara athugana og umræðna
virðist taka af a"an efa um
það, að háskólarnir eru veikari
eftir óeirðirmar en þeir áður
voru. Efnahagur þeirra er til
muna þrengri og áhrifa þeirra
á þjóðina gætir mun minna en
áður.
SKOÐANIR eru skiptar um
orsök þessarar afturfarar. Þeir,
sem fylgja herskáu stúdentun-
um að málum, varoa sökinni á
sinnuiaust cg sljótt háskóla-
kerfi, svo og ágalla og bresti
samfélagsins, sem háskólarnir
eiga að þjóna.
Hinir, sem eru efagjarnari
á óskeikul.'eik stúdentanoa,
skella skuldinni á örvæntingar-
fulla og oft tilgangsiausa und-
anlátssemi háskólanna við háv-
aðasamar og vafasamar kröfur
nemenda, enda þótt þær séu
stundum studdar háleitum hug-
sjónum.
Enn aðrir kenna um þrúg-
andi viðbrögðum íhaldssamra
nemenda, forráðamanna og .'ög-
reglu.
Árangurinn af þessu verður
svo reipdráttur milli tveggja
fylkinga, annars vegar þeirra,
sem telja stúdentana alvitra,
og hins vegar hinna, sem full-
yrða, að stúdentarnir viti hreint
ekki neitt. Að sjálfsögðu á hvor
ugt þetta sjónarmið skylt við
veruleikann og stefna, sem mið
uð er við anna® hvort þeirra,
hlýtur að spi.Ta friði við há-
skólana.
STTJDENTAR eru fyllilega
dómbærir á marga ágalla
menntunar, andrúmslofts og
umhverfis háskólanna- En þekk
ing þeirra á skyldleika háskól-
anna og þjóðfé.'agsstefnunnar
eða tengslum menningarlegs
undirbúnings og endanlegra
endurbóta á þjóðfélaginu og
ÞfóSvarSliðar umkringja stúdentagöngu i Berkeley.
umheiminum er að sjálfsögðu
ærið gi’unnfærin og vanþrosk-
uð.
Skilaingur þeirra á valdi og
stefnum, sem móta andstæð öfl
og stjórna þeim, er vitaskuld
jafn óravnhæfur og mat þeirra
á raunveruJegum aðförum og
eftirsökn fjölda þess fólks, sem
þeir vi.'du gjarna verða að liði.
NOKKUR ár eru liðin síðan
baráttan hófst og Berkley-upp-
reisnin var gerð, og á þeim
tíma hefur hinni upphaflegu
áherzlu á endurbætur mennta-
kerfisins verið rikið til hliðar.
Ljóst var, að Robert Goheen,
forseti Princeton-háskólans,
hafði glöggan skilning á þessu.
Hann benti á nauðsyn þess að
sópa burtu ýmsum köngulóar-
vefum úr menntakerfinu, en
bætti síðan við: ,,Ef hinir her-
skáu stúdentar gefa okkur tóm
til að starfa að því“.
Róttækir menn í stjórnmál-
um hafa vitasku.'d engan áhuga
á slíkum umbótum, þar sem
þær efla og styrkja stofnanir,
sem þeir vilja kollvarpa. Þeir
leiðtogar háskóladeilda, sem
hafa meiri áhuga á brestum
þjóðfélagsins eu ágöllum deilda
sinna, eru oftast fúsari á að
.'áta undan stjórnmálakröfum
stúdentanna en að endurbæta
menntunina.
ARANGURINN af þeim um-
fangsmiklu tillögum um end-
urbætur menntakerfisins, sem
bornar voru fram að Berkley-
uppreisninni afstaðinr.i, hefur
orðU ákaflega lítill. Hinir svo
nefndu frjálsu háskólar hinna
róttæcu eru naumast annað en
hrærigrautur gamalla kennshi
hefða, útgáfu stjórnmáiaflug-
rita, a:þýðugoðsagnaiðkana og
sjálsjúkdómsgrufls-
Sá veruleiki biasir nú við í
háskólunum, að þeir ve.'ða sam
tímis að svara lcröfum þeirra
stúdenta. sem eru svo skarpir,
að hinn venjulegi, akademiski
matseðit: gerir bá aðeins ólyst
uga, (eins og Kingman Brewst-
er forseti Yale-'háskóla komst
að orði), og hins mikla meiri-
hluta, sem eru illa undir það
búnir að notfæra sér tækifæri
æðri menntunar.
Af þessum sökum er hrein
firra af stjórnarnefndurn há-
skóla eða háskóladeilda og I-eið
togum róttæk-a nemenda að
tala um vandamá' háskólanna
f einu orði. eins og unnt væri
að ieysa þau með því að full-
næg.ia samræmdum þörfum eða
verða við einhæfum hugsjóna-
kröfum.
STÚDENTAR hafa kært sig
kollótta um orsakir og afleið-
ingar og þess vegna litið blind-
um augum á eyðandi áhrif dvin
andi fjárhagsaðstoðar. Ef til
vill er þetta að einhverju ’eyti
þvi að kenna. að synir og dæt-
ur hinna ríku eru leiðtogar
hinna róttæku.
Ögn þrúgunar hinna hægri
sinnuðu og ofbeldisviðbragð-
Framhald á bls 14.
i

I