Tíminn - 12.09.1970, Blaðsíða 9

LAUGARDAGUR 12. september 1970.
Útgefandi: FRAMSÓKNARFLOKKURINN
FramJspæmdastjóri: Kristján Benediktsson. Ritstjórar: Þórarinn
Þórarinsson (áb), Andrés Kristjánsson, Jón Helgason og Tómas
Karlsson. Auglýsingastjóri: Steingrímur Gíslason. Ritstjórnar-
skriístofur í Edduhúsinu, simar 18300—18306. Skrifstofur
Bankastræti 7 — AfgreiSsliusími 12323. Auglýsingasími 19523.
Aðrar sikrifstofur sími 18300. Áskriftargjald kr. 165,00 á mánuði,
innanlands — í lausasölu br. 10,00 eint. Prentsm. Edda hf.
>
Dvalarheimili aldraðra
Með breyttum þjóðfélagsháttum hefur þörfin fyrir
dvalarheimili aldraðra farið ört vaxandi, einkum í þétt-
býli, og eru þar víða rekin dvalar- og hjúkrunarheimili
fyrir aldrað fólk, flest á vegum bæjarfélaganna.
Lang umfangsmesta stofnun af þessu tagi er Elli- og
hjúkrunarheimilið Grund í Reykjavík, en deild frá því
starfar í Hveragerði, og svo Hrafnista, dvalarheimili
aldraðra siómanna. Er hin fyrrgreinda einkafyrirtæki, en
hin síðamefnda reist og rekið af sjómannasamtökunum.
Önnur dvalarheimili aldraðra eru miklu minni í snið-
um og sum rekin við mjög óhæga aðstöðu sökum lítils
og óhentugs húsnæðis.
En þörfin fyrir þessar stofnanir er ekki lengur bundin
við kaupstaði eina. Má m.a. ráða það af vistmannaskrám
dvalarheimilanna hér í Reykjavík, og fleira fólk utan af
landi sækir raunar um upptöku þar en hægt er að sinna.
Nú er það að margra dómi óæskileg þróun, að tengsl
milli kynslóða rofni á þann hátt, er verður við brottför
aldraðra af heimilunum. Hún verður þó varla stöðvuð
með löggjöf eða á annan hátt. En eðlilegt er, að sam-
félagið stuðli að því, að aldrað fólk, sem á því þarf að
halda, geti fengið athvárf og nauðsynlega aðhlynningu
sem næst átthögum sínum og ættmennum. Það mun og
sammæli allra þeirra, er þessi mál hugleiða, að dvalar-
og hjúkrimarheimili aldraðra beri að reisa í hæfilega
stórum einingum, vistarverur séu af misjöfnum stærðum,
þannig að t.d. hjón geti að nokkru haldið sitt heimili,
þegar það hentar, o.s.frv., og að þeir, er þess óska, fái
aðstöðu til starfa við hæfi.
Dvalarheimili aldraðra hafa til þessa verið reist og
rekin af einstökum sveitarfélögum, þar sem ekki hafa
komið til einkaaðilar, eins og t.d. hér í höfuðstaðnum.
Það er áreiðanlega heppilegt, að hlutdeild sveitarfélaga
að framkvæmd ýmissa málaflokka heima í héraði fari
fremur vaxandi en minnkandi. Það fer því vel á því, að
þau hafi forustu um stofnun og rekstur dvalarheimilanna.
En á meðan fjárráð sveitarfélaga eru ekki rýmri en
þau eru nú, er nauðsynlegt að veita þeim beinan fjár-
stuðning úr ríkissjóði til margháttaðra framkvæmda, eins
og raunar þegar er gert í fjölmörgum greinum. Því er
eðlilegt að þátttaka ríkisins í byggingu og rekstri dvalar-
heimila fyrir aldrað fólk verði ákveðin með lögum.
í samræmi við þau sjónarmið, sem eru rakin hér að
framan, fluttu þrír þingmenn, Vilhjálmur Hjálmarsson,
Lúðvík Jósefsson og Eysteinn Jónsson, frumv. um það
á síðasta þingi, að ríkið greiddi Vá hluta af stofnkostn-
aði dvalarheimila. Slíkt framlag ríkisins myndi mjög
auðvelda sveitarfélögunum að koma þeim á fót. Frum-
varp þetta fékkst ekki afgreitt á síðasta þingi, en væntan-
lega fær það betri undirtektir á þinginu, sem kemur
saman í næsta mánuði. Hér er um mál að ræða, sem
ekki aðeins varðar aldrað fólk, heldur aðstandendur
þeirra og raunar þióðina alla.
Á sigurþingi
Ársþing Sambands ísl. berklasjúklinga hófst í gær.
Það er eitt mesta sigurþing, sem háð er um þessar
mundir, því að Reykjalundur er nú 25 ára. —
Sigurinn yfir berklaveikinni er einhver gleðilegasti
áfangi, sem lýðveldisþjóðin hefur náð Margir eiga þar
hlut að, ekki sízt læknarnir. En sigur berklasjúklinganna
er mestur. Þjóðin studdi þá til sjálfsbjargar, en þeir eru
nú ekki lengur þiggjendur heldur gefendur og hafa
endurgolUið hjálpina margfaldlega. Nú er SÍBS og Reykja
lundur óðrum hæli. Þeir, sem hjálpar þurftu, orðnir
hjálparsVeit. Það er eðli hinna mestu og beztu sigra. AK
TÍMINN
ERLENT YFIRLIT
Salvador Al
sósíalisma í

að leita samstarfs viS Kristilega flokklnn.
Allende á fyrsta blaSamanna fundinum eftir kosningarnar
Heppnast
koma á
Stjórn hans verður
SÍÐASTLIÐINN föstudag fór
fram forsetakjör í Chile, setn
veitt var mikil athygli víða
um heim. Ástæðan var sú, að
líklegt þótti, a'ð frambjóðandi
vinstri flokkanna, sósíalistinn
Salvador Allende, tnyndi bera
sigur úr býtum, og yrði hann
þá fyrsti sósíalistinn, sem væri
kjörinn forseti í latnesku Ame
ríku. Úrslitin urðu líka þau,
að hann fékk flest atkvæði, eða
36,3% greiddra atkvæða. Næst
ur kom frambjóðandi hægri
flokkanna, Jorge Alessandri,
með 34,9% greiddra atkvæða.
Hinn þriðji í röðinni var fram-
bjóðandi kristilegra demókrata
Radomiro Tomic, sem fékk
27% atkvæðanna. Þar sem eng-
inn þeirra fékk 50% greiddra
atkvæða eða meira, verður það
hlutverk þingsins að velja for-
setann endanlega. Það hefur
verið hefð í Ohile, þegar þing-
ið hefur þurft að velja forseta,
að það veldi þann frambjóð-
andann, sem hafði hlotið flest
atkvæði. Líklegt þykir, að
þeirri venju verði fylgt nú.
Kristilegi flokkurinn fer með
úrslitavaldið í þinginu og hafa
forustumenn hans þegar gefið
til kynna, að flokkurinn muni
ekki brjóta gegn þessari hefð,
ef Allende gengur að vissusn
skHyrðum,' er síðar verður
greint frá. Flest bendir því til,
að Salvador Allende taki við
forsetaembættinu 4. nóv. næst-
komandi, en forsetakjörið í
þinginu fer fram 24. október.
SALVADOR ALLENDE er
62 ára gamall, fæddur 26. júlí
1908. Faðir hans var þekktur
lögfræðingur, sem sat á þingi
um skeið. Allende gerðist
strax sósíalisti á stúdentsárum
sínum, en þá þegar lét hann
sig stjórmmál miklu skipta.
Hann lauk embættisprófi í
læknisfræði 1932 og starfaði
næstu ár sem læknir á ýmsum
stöðum. Árið 1933 var hann
einn af stofnendum jafnaðar-
mannaflokks og var kjörinn á
þing fyrir hann fjórum árum
síðar. Hann varð heilbrigðis-
málaráðherra 1939 og gegndi
því embætti um nokkurt skeið.
Á þeim tíma varð mikill jarð-
skjálfti í Chile og létu um
20 þúsund manns lífið. Allende
þótti sýna mikla skipulagshæfi
leika, er hann s'kipulagði hjálp
arstarfsemina. Hann hefur síð-
an verið þekktur maður í Chile.
SÍÐUSTU áratugina hefur
Allende verið sá leiðtogi rót-
tækra vinstri manna í Chile, er
flestir hafa getað sameinazt
um. Hann hefur þrívegis verið
forsetaefni vinstri manna, eða
í kosningunum 1952, 1958 og
1964. Jafnt kommúnistar sem
tiltölulega hægfara lýðræðis-
sinnar hafa getað sameinazt
um hann. Sjálfur hefur hann
talið sig róttækan sósíalista.
!Hann hefur þó jafnan hafnað
byltingarleiðinni, því að hún
henti ekki í Chile. Hann hefur
einnig haldið því fram, að
sósíalisma yrði ekki komið á
nema á löngum tírna, því að
hann verði að þróast stig af
stigi, og laga sig eftir mismun
andi staðháttum í hverju landi.
Enda þótt Allende hafi lýst
sig aðdáanda Castros og hafi
heimsótt hann nokkrum sinn-
um, hefur hann áréttað mjög
kroftuglega, að Castro-isminn
eigi ekki við í Chile.
Allende er snjall ræðumað-
ur og vel ritfær. Hann er
sagður þægilegur og léttur í
viðmóti og umgengni, og á því
marga vini og kunningja í hópi
pólitískra andstæðinga sinna.
Það mun vafalítið koma hon-
um að góðu haldi nú. Allende
er fcvæntur og á þrjár upp-
komnar dætur.
ALLANDE studdist að þessu
sinni við samtök margra smá-
flokka. Andstæðingar hans
segja, að kommúnistar séu
áhrifamestir meðal stuðnings-
manna hans. Hann birti fyrir
kosningarnar mjög róitæka
stefnuskrá og eru nokkur
helzut atriði hennar þessi:
Þjóðnýting koparnámanna.
en kopar er helzta útflutnings-
vara landsins. Námurnar eru
nú að miklu leyti i eign Banda
ríkjamanna.
Þjóðnýting allra banka og
lánastofnana.
Þjóðnýting flestra fyrirtækjc
sem annast þjónustustarfsemi,
eins og flugfélaga og járn-
brauta og símafyrirtækja.
Þjóðnýting allrar orkufram-
leiðslu, eins og olíunám og
orkuvera.
Þjóðnýting vmissa atvinnu-
greina annarra, eios og sem-
entsframleiðslu og pappírsfram
leiðslu.
Ný landbúnaðarlöggjöf um
skiptingu stórjarða 'og sam-
vinnurekst'ar í landbúnaði. ,
Breytintr á stjórnarskráuni, 1
sem m.a. feli í sér, að þingið n
verði ein deild í stað tveggja fej
nú. 1
Lækkun kosningaaldurs i 13 M
ár og að kosningaréttur verði
ekki bundinn við lestrarkunn-
áttu eins og nú er.
f utanríkismálum verði
breytt um stefnu á ýmsum svið
um. T.d. viðurkenni Chile ríki
eins og Kína, Kúbu. Norður-
Vietnam og Austur-Þýzkaland.
Þá gangi Chile úr samtökum
Suður-Ameríkuríkja og öðrum
hliðstæðum samtökum, sem
erj undir áhrifum Bandaríkj-
anna.
ALLENDE hefur reynt að
gera fylgismönnum sínum ljóst
eftir kosningarnar, að erfiít
verði að koma fram öllum þess
um stefnumálum að sinni. Það
er auðvelt að sigra í kosning-
um, segir hann, en það er erfitt
að byggja upp nýtt ríki. Fyrst
um sinn segist hann ætla að
reyna að koma fram þeim mái-
um, sem ættu að eiga vísan
stuðning Kristilega flokksins,
samkvæmt kosningastefnuskra
þess flokks. Þar nefnir hann
einkum þjóðnýtingu bankanna,
nýja landbúnaðarlöggjöf og að
þingið verði ein cnálstofa. Hann
telur að það tvennt, að þjóð-
nýta bankanna og að skipta
stórjörðunum, skerði mest vald
auðmanna í landinu, því ið
lykilvöld þeirrá séu fólgin í
yfirráðum yfir bönkunum og
nær öllum jarðeignum landsins.
Af hálfu Kristilega flokksins
er rætt um að hann setji
Allende viss skilyrði. ef flokk
urinn kýs hann í þinginu m
forseta. Þessi skilyrði eru fyrst
Framhald á 14. &lðu.
\(%sœsœ