Tíminn - 09.10.1970, Blaðsíða 3

V' ' i I ;• ! | I ' '■ r r | [ I í f ' • f i ; r ■ f ' ! r f r' • cv "> ’ , 1 f • I f 1 f :• !’ f f • 1 r ! i I I " n ■■ r ■ ‘ I l ( 1 ! ! 1' ! ' I ' ! 1 ' " " r 1 ' ..
*
FÖSTUDAGUR 9. október 1970. TIMINN 3
Alexander Solsjenitsyn gaf
fyrstu bók sína út árið 1962 —
,Dagur í lífi Ivan Denisovitsj“
— og er rithöfundarferiil hans
því a'ðeins átta ára langur.
Hann varð hins vegar heims-
frægur fyrir þessa fyr-stu bók
sína, sem m.a. hefur verið gef-
in út á íslenzku á vegum Al-
menna bókafélagsins í þýðingu
Steingríms Sigurðssonar, blaða-
manns. Aðrar veigamestu
bækur hans hafa hins vegar
ekki verið gefnar út í Sovét-
ríkjunum sjálfum, heldur að-
eins á Vesturlöndum. Samt er
það álit margra bókmennta-
manna, bæði innan Sovétríkj-
anna og utan, að Solsjenitsyn
sé mesti ritliöfundur þess lands
frá því Tolstoy og Dostójevskí
gerðu garðinn frægan.
Bækur hans era mjög sterk
og óvægin þjóðfélagsgagnrýni,
en það er fyrst og fremst
vegna þess, hversu honum
tekst að lýsa örlögum einstak-
lingsins í hinni sálarlausu vél
einræðisþjóðfélagsins, að hann
er talinn einn af mestu rithöf-
undum síns lands — eða, með
orðum Jevgení Jevtusjenkós,
„eini núlifandi, sígildi rithöf-
undur Sovétríkjanna“. Ýmsir
Alexarider Solsjenitsyn
Fyrsta skáldverk Solsjentsyns kom úti 1962:
Varð heimsfrægur af
fyrstu bók sinni
bómenntagagnrýnendur á Vest-
urlöndum hafa nefnt hann
„DostójevsM vorra tíma“.
AF VfGVELLINUM f
ÞRÆLKUNARBÚÐIR
Solsjenitsyn er 51 árs að
aldri, fæddur 11. desember
1018 í Kislovodsk í Suður-Rúss
landi. Faðir hans féll í fyrri
heimsstyrjöldinni, áður en Al-
exander fæddist, og móðir
hans fluttist til iðnaðarborgar-
innar Rostov, þar sem Solsjenit
syn ólst ttpp. Hann gekk mennta
vegiun og lagði stund á stærð-
fræði og eðlisfræði í háskólan-
um í Rostov, en jafnframt
lærði hann bókmenntir í bréfa-
skóla Moskvu-háskólans.
Árið 1941 lauk Solsjenitsyn
prófi frá háskólanum og starf-
aði þá um nokkurra mánaða
skeið sem kennari í stærð-
fræði við annan skó'a í Rostov.
En í júní það ár gerðu Þjóð-
verjar innrás í Sovétríkin, og
Solsjenitsyn var kallaður í her-
inn. Til að byrja með var hann
óbreyttur hermaður í stórskota
liðssveit ,en hækkaði brátt í
tign og varð kapteinn. Hann
tók m.a. þátt í orustuani um
Leningrad, hinum þekkta
Kursk-Orel bardaga og sókn
Rauða hersins um Hvíta-Rúss-
land. Enda var hann sæmdur
heiðursmerkjum, þar á meðal
orðu föðurlandsstríðsins, eins
og Sovétmenn nefndu barátt-
una við nazista í síðari heims-
styrjöld, og orðu Rauðu stjörn
unnar.
í janúarlok 1945 tók hann
þátt í bardaganum um Königs-
berg, en er bardaginn stöð sem
hæst var hann kallaður fyrir
yfirmann sinn. sem skipaði
honum að afhenda vopn stn.
Tveir sendimenn sovézku leyni
lögreglunnar handtóku Sol-
sjenitsyn þar á staðnum og
fóru með hann til Moskvu, þar
sem hann var dæmdur til átta
ára frelsissviptingar. Ástæðan
var sú. að i bréfi til vinarisíns
fyrr það árið hafði hann gagn-
rýnt Jósef Stalín sem herstjórn
anda.
ÖMURLEG LÍFSREYNSLA
SEM GRUNDVÖLLUR
SKÁLDVERKA
Solsjenitsyn starfaði fyrst
sem byggingarverkamaður í
Moskvu í eitt ár, en síðan í
fjögur ár á rannsóknarstofn-
un, þar sem dæmdir visinda-
menn vorj látnir vinna. Loks
var hann fluttur í vinnubúðir í
Kasakstan í Mið-Asiu og vann
þar í þrjú ár.
Lífsreynsla hans þessi árin
er grundvöllur tveggja skáld-
sagna hans, sem mesta athygli
og aðdáun hafa vakið — ,,Dag-
ur í lífi Ivan Denisovits" og
„Fyrsti hringurinn".
Undir lok dvalar sinnar í
vinnu'búðunum, varð Solsjenit-
syn veikur, og læknar, sem
rannsökuðu hann, komust að
þeirri niðurstöðu, að hann
væri með krabbamein, en
sögðu honum samt ekki frá
því.
Árið 1953 slapp hann svo úr
vinnubúðunum, en var jafn-
framt dæmdur til eilífðar út-
legðar frá hinum evrópska
hluta landsins. Tilviljun réð
því, að honum var sleppt úr
haldi 5. marz sama ár, þegar
tilkynnt var um allt landið að
harðstjórinn Stalín væri látinn.
Solsjenitsyn settist þá að í
þorpi í Mið-Asíu og kenndi þar
stærðfræði. Hann varð hins
vegar brátt veikur á ný, og
fékk þá leyfi lögreglunnar til
þess að fara inn á sérstakt
sjúkrahús fyrir krabbameins-
sjúklinga í Tasjkent. Þá var
hann nær dauða en lífi, en
læknunum tókst samt sem áður
að bjarga lífi hans með geisla-
lækningum. Um þessa reynslu
sína hefur Solsjentysyn m.a.
ritað hina þekktu skáldsögu
sína ,,Krabbadeildin“
LEITAÐ LEYFIS
HJÁ KRÚSTJOFF
Árið 1956 fiutti Nikita Krúst
joff sína frægu í-æðu um alæpi
Stalins, og ári síðar kemur Sol-
sjenitsyn fyrir rétt, þar sem
dómurinn yfir honum árið
1945 er lýstur ógildur og er
hann þar með frjáls maður.
Hann flyzt þá vestur á bóginn
til Rjasan, þar sem hann tók
enn upp kennslustbrf og kenndi
stærðfræði.
Jafnframt hóf hann ritstörf
fyrir alvöru og árið 1962 kem-
ur lýsing hans á dvölinni í
vinnubúðunum fyrir almenn-
ingssjónir í Sovétríkjunum
með útgáfu á verkinu „Dagur
í lífi Ivan Denisovits“.
Það gekk þó ekki átakalaust.
Alexander Tvardovskí, sem
þá var aðalritsj. tímaritsins
Nový Mír, náði í handritið af
bókinni og lagði það fyrir
Krústjoff til úrskurðar. Krúst-
joff samþykkti, að bókin skyldi
gefin út, eftir að hafa rætt
það mál við ýmsa aðra æðstu
ráðamenn Sovétríkjanna á
þeim tíma.
Sagan birtist í nóvember-
hefti Nový Mír og kom sem
þruma úr heiðskíru lofti. Sols-
jenitsyn varð á svipstundu
heimsfrægur, og fjöldi er-
lendra og innlendra rithöf-
unda hylltrj hann sem skáld-
snilling. Solsjenitsyn var þá 44
ára að aldri.
REKINN ÚR RITHÖFUNDA-
SAMTÖKUNUM
NOKKRUM ÁRUM SÍÐAR
En Solsjenitsyn átti eftir að
verða íhaldssömum ráðamönn-
um í Sovétríkjunum erfiður.
Eftir því sem fleiri vei-k hans
voru gefin út, magnaðist and-
staðan gegn honum þar í landi.
Leikrit eftir hann, sem tekið
var til sýningar í leikhúsi í
Moskvu, var bannað. Einnig var
bönnuð útgáfan á fyrsta bind-
tnu af „Krabbadeildinni".
Loks gerði lögreglan hús-
rannsókn hjá Solsjenitsyn og
tók í sína vörzlu handritið af
„Fj-rsta hringnum“ og öll önn
ur einkaskjöl rithöfundarins.
Þar með var ljóst, að opin-
berir aðilar í Sovétríkjunum
höfðu endanlega sagt Solsjenit-
syn stríð á hendur. Þvi var
það. að eftir þessa atburði, eða
1966, ritaði hann bréf ti! Þings
sovézkra rithöfunda. Þetta bréf
vakti gtfurlega athvgli og hat-
rammar deilur, sem enduðu
með bví i-ð Solsjenitsjn var rek
Framhald á bls 2
Aðalfundur Byggingafélags verkamanna:
isráðið að leggja
byggingafélögin niður
Aðalfundur Byggingafélags verka
manna í Reykjavík var haldinn
laugardaginn 3. október s. 1.
Tómas Vigfússon fomiaður félags
ins flutti skýrslu um slörf og
framkvæmdir félagsins og Sigurð
ur Kristinsson skrifstofustjóri las
upp endurskoðaða reikninga ár-
anna 1968 og 1969.
í skýrslu formanns kom það
meðal annars fram, að félagið
hefur frá því i júnímánuði 1967
byggt 72 íbúðir í fjölbýlishúsum
í Fossvogshveiríi, þar af 36 við
Hörðaland 14—24 og var flutt í
þær íbúðir sumarið 1969. Síðan
hafa verið byggðar 36 íbúðir við
Kelduland 11—21 og er smíði
þeirra nú svo langt komin, að út-
hlutun íbúðanna til kaupenda
stendur yfir um þessar mundir.
Þetta er 15. byggingarflokkur fé-
lagsins, en ails hafa nú verið
bysgðar 526 íbúðir á vegum þess.
í bjrjun janúar s. 1. sótti stjórn
byggingafélagsins um nýjar lóðir
og fékk með bréfi borgarstjóra
28. janúar úthlutað lóðum fyrir
fjögur sambýlishús við Snæland
1—7. Gengið var frá teikningum
þessara húsa og gert ráð fyrir
Umferðarslys
OÓ—Reykjavík, fimmtudag.
Áttræður maður slasaðist mikið,
er hiann varð fyrir bíl á Snorra-
braut í dag.
Var maöurinn á leið yfir Snorra-
braut norðan Hverfisgötu. Bill,
séiri var á leið norður Snorrabraut,
ók á manninn, sem kastaðist
nokkra metra og missti meðvitund
um stund. Var hann fluttur á
S.ýsavarðstofuna og talinn mikið
meiddur, en verið var að rannsaka
mei'ðsl hans í kvöld.
20 íbúðum, tveggja, þriggja og
fjögunra herbergja.
En áður en lengra var haldið
gerðist það, að samþykkt voru á
Alþingi lög, sem gera ráð fyrir
því, að framkvæmdir á vegum
byggingafélaga verkamanna verði
lagðar niður, en starfsemi þeirra
lögð til Húsnæðismálastofnunar
ríkisins. Samkvæmt hinum nýju
lögum, sem staðfest voru 12. maí
s. 1. skulu stjórnir byggingarfélGga
verkamanna þó ljúka þeim fram
kvæmdum, sem hafnar voru og
lán höfðu verið \4eitt til áður
en lög þessi öðluðust gildi. f
samræmi við þetta var stjórn
Byggingafélags verkamanna í
Framhald á bls. 10
Laufið roðnar af
næturfrosti en
ekki mengun
KJ—Reykjavík, fimmtudag.
í haust hafa athugulir ferðalang-
ar og bændur tekið eftir því, hve
skógarkjarrið vestan í rótum Hek.'u
er óvenju rautt. Voru uppi um
það getgátur, að flúor frá gosinu
hefði valdið þessu, en samkvæmt
því, sem Hákon Bjarnason, skóg-
ræktarstjóri, sagði Tímanum í dag,
kemur það stundum fyrir, a)S birki
laufið verður rautt á haustin, en
ekki gult og rautt, eins og algeng-
ast er. Ástæðan fyrir þessum rauða
lit er sú, að áðúr en laufið tekur
að fölna, koma næturfrost, sem
hafa þessar afleiðingar í för meö
sér.
Er mjög faL'egt að sjá birki-
kjarrið tilsýndar, sem er eins og
hárauðir blettir í landslaginu, og
ber mikið á þessu úr fjarlægð.
Gaman gaman
í HEKLUPEYSU úr dralori